Hippeastrum
| Hippeastrum | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Hippeastrum in het wild in Belize |
|||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||
|
|||||||||||||||
| geslacht | |||||||||||||||
| Hippeastrum Herb. (1821) |
Hippeastrum is een geslacht van bolgewassen van ongeveer 70 - 75 soorten en meer dan 600 hybriden en cultivars uit de narcisfamilie (Amaryllidaceae), dat inheems is in de (sub)tropische gebieden van Mexico en de Cariben tot in het noorden in Argentinië. Sommige soorten worden algemeen gekweekt voor hun grote, opvallende bloemen. Deze planten staan in de volksmond bekend als Amaryllis, maar dat is de naam van een ander geslacht uit dezelfde familie, dat inheems is in Afrika.
De bollen van Hippeastrum hebben een diameter van 3 – 11 cm. Ze leggen drie tot zeven lang goedblijvende (soms blijvende) bladeren aan van 10 – 60 cm lang en 1 – 5 cm breed. De holle bloemstengel staat rechtop en is 5 – 60 cm lang en 1 – 5 cm breed. Afhankelijk van de soort draagt hij twee tot vijftien grote bloemen aan de top, die 10 – 20 cm breed zijn met zes helder gekleurde bloembladeren ( drie buitenste kelkbladeren en drie binnenste kroonbladeren met hetzelfde uiterlijk).
Soorten van Hippeastrum dienen als voedselplant voor de rupsen van sommige Lepidoptera zoals de mot Hypercompe indecisa.
Inhoud |
[bewerk] Algemene informatie over commercieel verkrijgbare bollen
Hippeastrum is een erg populair bolgewas voor binnenshuis. De bollen zijn gevoelig en moeten niet aan vorst worden blootgesteld, maar desondanks zijn ze gemakkelijk te kweken met een grote beloning voor een kleine moeite. Dat geldt met name voor de soorten die binnen in de winter bloeien. De erg grote, decoratieve bloemen kunnen in gematigde klimaten met minimale verzorging ook buiten worden gekweekt.
[bewerk] Geschiedenis
De naam "Hippeastrum" is Latijn voor paardeman-ster (tegenwoordig ook bekend als ridderster) en is gekozen door de eerwaardige William Herbert in 1837. Niemand is er helemaal zeker van waarom hij deze naam heeft gekozen, hoewel bloemen die op het punt staan om zich te openen wel wat op een paardenoor lijken en de bloemen een overeenkomst hebben met zespuntige sterren.
De eerste commerciële telers van Hippeastrum waren Nederlandse kwekers die verschillende soorten (zie lijst) invoerden vanuit Mexico en Zuid-Amerika. Ze begonnen verschillende cultivars en hybriden te ontwikkelen vanaf het begin van de achttiende eeuw. De eersten hiervan bereikten Noord-Amerika aan het begin van de negentiende eeuw. In 1946 verhuisden twee Nederlandse kwekers naar Zuid-Afrika om daar Hippeastrum te gaan kweken. Hoewel de meeste gekweekte vormen van Hippeastrum uit Nederland en Zuid-Afrika komen worden er nu ook cultivars uit de Verenigde Staten, Japan, Israël, India, Brazilië en Australië. Vooral de dubbele bloemen uit Japan zijn erg aantrekkelijk.
Over het algemeen produceren Nederlandse bollen eerst bloemen en na de bloei ontwikkelen de bladeren zich pas. Bollen van kwekers uit Zuid-Afrika ontwikkelen tegelijk bloemstengels en bladeren.
[bewerk] Kleuren en types
De verkrijgbare kleuren zijn rood, rosékleurig, donker roze, wit, oranje, geel en bleekgroen met variaties hierop met verschillend gekleurde strepen en randen op de bloembladeren. Sommige bloemen hebben uniforme kleuren of patronen op alle zes de bloembladeren terwijl anderen meer uitgesproken kleuren hebben op de bovenste bloembladeren in vergelijking met de onderste bloembladeren.
Er zijn vijf basistypen van Hippeastrum 1) enkelvoudige bloem, 2) dubbelvoudige bloem, 3) miniatuur, 4) cybister en 5) trompet. Cybisters hebben extreem dunne bloembladeren en worden vaak beschreven als spinachtig. Trompetten hebben zoals de naam al suggereert pronkende buisvormige bloemen. De meeste mensen zijn bekend met enkelvoudige, dubbelvoudige en miniatuurvormen. Dit zijn de typen die meestal worden verkocht door bloemenwinkels en andere winkels gedurende de kerstperiode en tijdens Valentijnsdag en Pasen. Maar ook onder de andere typen zijn er ontzettend mooie en ongebruikelijke soorten, die een investering waard zijn. Het leuke miniatuurtje Papilio (wat een botanische soort is, wat betekent dat het geen hybride of cultivar is, maar de plant zoals hij in de natuur kan worden aangetroffen.) heeft een unieke kleur en een patroon met rosékleurige strepen in het midden en bleekgroene strepen op de bovenste bloembladeren en smalle strepen op de onderste drie bladeren. Papilio is gekruist met cybisters en met enkelvoudige vormen om vervolgens hybriden met ongebruikelijke streeppatronen voort te brengen.
[bewerk] Het kopen van bollen
Ongeveer 25 verschillende bollen worden algemeen verkocht, zodat als je andere hippeastrums (omstreeks januari 2006 waren er 173 verschillende cultivars verkrijgbaar op het internet, zie de lijst hieronder) wilt hebben je op internet moet zoeken naar leveranciers. (zoek dan onder “Amaryllis” en “Hippeastrum”) . Elk jaar komen er ongeveer 10 – 15 nieuwe hybriden op de markt. De beste tijd om online bollen te kopen is vroeg in de zomer. (als het bedrijf de mogelijkheid biedt om vooraf bestellingen te plaatsen). De nieuwere en exotischere bollen zullen het snelst uitverkocht zijn.
Bollen moeten stevig aanvoelen en groenig-wit met bruine buitenste lagen zijn zoals een ui. Bijna alle verkochte bollen zullen gezond zijn maar je moet vermijden (of bij online bestellingen retourneren) dat de bollen zacht of doorweekt zijn, blauwe of groene schimmel hebben, er bedorven uitzien of uitgedroogd zijn. Soms hebben bollen al bloemstengels of bladeren als je ze ontvangt, dan kun ze gewoon meteen al poten.
In het algemeen produceren alleen grote bollen meer dan een bloemstengel, maar dit hangt af van de cultivar. Sommige kleine bollen produceren twee bloemen, terwijl sommige grote bollen er maar een aanleggen. Een bol moet op zijn minst vier grote, gezonde bladeren aanleggen in het zomerse groeiseizoen voordat hij in het volgende jaar een bloem kan aanmaken. Sommige bollen produceren twee bloemstengels tegelijk of er zit enige tijd tussen de bloemstengels en soms heeft de tweede bloemstengel slechts twee of drie, in plaats van de gebruikelijke vier bloemen.
[bewerk] Hippeastrums kweken in pot
Hippeastrums doen het zowel in plastic als terracotta potten goed, maar planten in terracotta potten moeten vaker water hebben. Kies een pot met drainagegaten, die 8 cm breder is dan de bol. Plant de bol zodat 1/3 boven de aarde uitsteekt. Je kan elke goede potgrond in de handel gebruiken en als je wenst kun je bovenop een laagje orchideeëngrond of sfagnum mos als afdekking aanbrengen.
Zet de bol op een zonnige plek en geef hem water. Zorg dat je niet te veel water geeft. Na de eerste watergift moet er geen water meer worden gegeven totdat groei zichtbaar is of als de grond gortdroog is geworden. Geef daarna spaarzaam water. Teveel water zorgt ervoor dat de bol en zijn wortels kunnen gaan rotten. De bol is nu niet in staat om veel water op te nemen. Er kan wekelijks water worden gegeven als er een 20 cm lange bloemstengel met bloemknop of twee 25 cm lage bladeren zijn verschenen. Belangrijk: Geef geen plantenvoedsel tijdens de bloeitijd.
[bewerk] Bloei tijdens de winter
De meeste, pas geplante hippeastrums doen er twee weken tot drie maanden over om te bloeien. Ze kunnen een rustperiode van een paar weken ingaan of ze kunnen klaar zijn voor het jaar. Nieuwe bollen produceren gewoonlijk een bloemstengel met vier bloemen, maar twee of drie bloemen zijn ook niet ongebruikelijk..
Sommige hippeastrums leggen erg lange stengels aan die kunnen buigen of zelfs breken onder het gewicht van de bloemen. Het is beter om deze te ondersteunen met een plantenrekje of om een dunne bamboestengel of stok in de aarde te steken naast de bol en deze dan losjes aan de stengel te verbinden met touwtjes of tie-wraps. Knip na de bloei de stengel vijf centimeter boven de bol af en hou de bol binnen op een zonnige plaats tot het tijd is om de bol naar buiten te verhuizen tijdens de zomer.
[bewerk] Zomer
Op het grootste gedeelte van het vaste land van Europa kunnen de bollen in mei naar buiten. Onthoud wel dat dit een subtropische plant is, die een verlengd groeiseizoen nodig heeft en dat er simpelweg niet genoeg licht is in het gemiddelde huis om de plant goed te laten gedijen. Bollen hebben zonlicht nodig gedurende de dag, maar hun bladeren kunnen verschroeien als ze worden blootgesteld aan langere periodes van hete middagzon gedurende de zomer. Geef regelmatig water en geef de plant elke week een reguliere, wateroplosbare kamerplantenvoeding of gebruik mestkorrels als de plant in het najaar wordt verpot (Zie onderen). Een warm weekend zonder water zal de bol niet veel schade toebrengen, maar als de bol te lang in natte grond zit, kunnen de bol en zijn wortels gaan rotten wat de gevoeligheid voor ziektes en parasieten kan verhogen.
Desgewenst kunnen pot en bol tezamen in de tuin worden ingegraven zodat de plant minder water en verzorging nodig heeft, in dit geval lijken ze ook meer ”natuurlijk”, maar je moet ze in de herfst opnieuw opgraven.
[bewerk] Najaar
Stop met water geven in september, behalve in erg warme klimaten. Als het blijft regenen in jouw woonplaats verhuis de bol dan naar een beschutte veranda of naar binnen. De bollen kunnen buiten blijven als de nachttemperaturen boven de 10ºC blijven. Bollen kunnen een lichte vorst overleven, maar geen strenge vorst. Begin met het verpotten in oktober of vroeg in november (afhankelijk van uw woonplaats en hoe koud het is). Snij de bladeren 5 cm boven de bol af. Verwijder het bovenste laagje aarde (5 – 8 cm) en geef de bol een rustplaats. Inspecteer de wortels op tekens van parasieten, ziekte of rotting (bedenk: gezonde wortels zijn wit en enigszins donzig). Als de bol en zijn wortels er gezond uitzien, plaats hem dan terug in zijn pot en vervang de verwijderde aarde door nieuwe, verse aarde. Vervang elk jaar alle aarde. Desgewenst kun je 5 cc (een theelepel) korrelige meststof toevoegen voordat de bol wordt verplaatst, waarna je de plant gedurende de zomer geen bijvoeding meer moet geven (Zie boven).
Hippeastrums produceren meer bloemen als ze in een pot worden gehouden, omdat ze geen energie verspillen aan het aanleggen van nieuwe wortels. Daarom kunnen vele planten jaren achtereen in dezelfde pot blijven staan, maar anderen hebben na een paar jaar een grotere pot nodig. De bol kan dochterbollen produceren. Kleinere dochterbollen kunnen worden verwijderd of bij de ouder blijven, maar onthoud dat ze concurreren om water en nutriënten, waardoor ze elkaars groei kunnen vertragen. Grotere dochterbollen (vanaf vijf centimeter in diameter) die apart worden opgepot, zullen meestal na drie of vier jaar bloeien.
Er bestaat het misverstand dat hippeastrums een periode van complete duisternis nodig hebben voordat ze opnieuw zullen bloeien. Dit is niet waar, wat ze nodig hebben is een rustperiode in een kamer met gemiddelde lichtinval, waar de temperatuur tussen de 7 ºC en 16 ºC. Deze verwarring is zonder twijfel ontstaan omdat twee andere populaire planten (kerstster en lidcactus), die ook rond de kerstperiode worden verkocht, juist wel precieze periodes van licht en complete duisternis nodig hebben om knoppen te vormen.
De meeste hippeastrums hebben een rust periode van tenminste zes weken nodig, terwijl anderen wel drie of vier maanden nodig hebben. Vaak zal de plant een bloemstengel of bladeren naar boven sturen als hij klaar is om de groei te hervatten, waarna je de plant meteen voor een zonnig raam moet zetten en een keer water moet geven. Bollen, die niet uit zichzelf beginnen te groeien na de rustperiode kunnen ook voor het raam worden gezet en een keer worden bewaterd. Hoe warmer het is, hoe sneller de plant weer zal gaan groeien na blootstelling aan zonlicht en een watergift.
[bewerk] Hippeastrums buiten kweken
85 - 90% van alle hippeastrums worden voor binnengebruik gekweekt, maar er zijn ook soorten voor buiten in warmere klimaten. Ze kunnen buiten worden gekweekt in klimaatzone 8 en worden geplant op een plek waar ze elke dag zon krijgen. Teveel zon kan echter bladverbranding veroorzaken. De meeste hippeastrums aarden snel en produceren in de lopop van de jaren vele bloemen. Sommige zijn groenblijvend en zullen hun bladeren tijdens de winter niet verliezen, terwijl anderen bladverliezend zijn en tot in de lente zullen afsterven.
[bewerk] Hippeastrums in hydrocultuur
Er zijn speciale vazen ontwikkeld waarin hippeastrums kunnen worden gehouden, gelijk aan die van hyacinthen. Anders kan de bol in een pot of in een vaas worden geplaatst, die iets groter is dan de bol. Dompel de wortels eerst onder in handwarm water om ze flexibeler te maken. Vul daarna de fles half met perliet. Spreid de wortels voorzichtig uit terwijl er meer perlietkorrels worden toegevoegd totdat de wortels en de onderste tweederde van de bol volledig zijn afgedekt. Voeg water toe tot de basis van de bol (niet verder) en houd het waterniveau vervolgens constant op dat niveau. Vervang elke week al het water door vers, nieuw water. Het toevoegen van 15 cc (een eetlepel) actieve koolstof (Norit) kan de groei van algen voorkomen.
[bewerk] Soorten
Ongeveer 80, waaronder
-
- Soort: Hippeastrum aglaiae
- Soort: Hippeastrum ambiguum
- Soort: Hippeastrum andreanum
- Soort: Hippeastrum argentinum
- Soort: Hippeastrum aulicum
- Soort: Hippeastrum blossfeldiae
- Soort: Hippeastrum blumenavium
- Soort: Hippeastrum bukasovii
- Soort: Hippeastrum breviflorum
- Soort: Hippeastrum calyptratum
- Soort: Hippeastrum candidum
- Soort: Hippeastrum cybister
- Soort: Hippeastrum doraniae
- Soort: Hippeastrum elegans
- Soort: Hippeastrum evansiae
- Soort: Hippeastrum forgetii
- Soort: Hippeastrum lapacense
- Soort: Hippeastrum leopoldii
- Soort: Hippeastrum machupijchense
- Soort: Hippeastrum maracasum
- Soort: Hippeastrum oconequense
- Soort: Hippeastrum organense
- Soort: Hippeastrum papilio
- Soort: Hippeastrum pardinum
- Soort: Hippeastrum petiolatum
- Soort: Hippeastrum psittacinum
- Soort: Hippeastrum puniceum
- Soort: Hippeastrum reginae
- Soort: Hippeastrum reticulatum
- Soort: Hippeastrum striatum
- Soort: Hippeastrum stylosum
- Soort: Hippeastrum traubii
- Soort: Hippeastrum vittatum
[bewerk] Referenties
Ockenga, Starr. Amaryllis. Clarkson Potter, NY. c2002; 95p.
Read, Veronica A. Hippeastrum : the gardener's amaryllis. Timber Press, Portland OR. c2004; 296p.
[bewerk] Hippeastrums (2005), die online verkrijgbaar zijn
Cybister: Chico / Emerald / Exotic Star / Jungle Star / Lima / Paz, La / Ruby Meyer / San Miguel / Tango / Toscane
Trumpet: Amputo / Germa / Misty / Pink Floyd
Papilio & hybriden: Giraffe / Jaguar / San Antonio
Alfresco / Amalfi / Amigo / Amourette / Andes / Aphrodite / Appleblossom / Apricot Beauty / Apricot Sensation
Baby Star / Barotse / Basuto / Bellisimo / Benfica / Black Pearl / Blossom Peacock / Blushing Bride / Bold Leader / Bolero / Buttercup
Calimero / Candy Floss / Candystripe / Cantate / Carina / Carnival / Celica / Charisma / Charmeur / Chianti / Christmas Gift / Clown / Cocktail / Crystal Palace
Dancing Queen / Denver / Double Queen / Double Record / Double Ruffle / Double Six
Elvas / Europa / Exotica / Exposure
Fairytale / Faro / Ferrari / First Love / Flair / Flavio / Floris Hekker / Fortune / Furore
Gold Medal / Grand Cru / Grandeur / Green Goddess
Happiness / Hercules / Hermitage
Intokozi / Jewel
Lady Jane / Lambada / Lemon-Lime / Liberty / Lilac / Lilac Wonder / Ludwig Dazzle / Luxor
Macarena / Mary Lou / Matterhorn / Melusine / Merry Christmas / Milady / Minerva / Miracle / Mont Blanc / Moonlight / Movie Star
Nagano / Naughty Lady / Nymph
Olympus / Orange Sovereign
Pamela / Pasadena / Philadelphia / Picotee / Pink Blossom / Pink Diamond / Pink Impression / Pink Nymph / Pink Star / Pink Surprise / Piquant / Pizzazz / Prelude / Promise
Queen of Hearts / Queen of Holland
Ragtime / Rainbow / Rapido / Razzle Dazzle / Razzmatazz / Red Lion / Red Peacock / Red Pearl / Red Sensation / Rilona / Rio / Rock 'n' Roll / Rosetta / Royal Velvet
Salmon Beauty / Salmon Master / Salmon Peacock / Salmon Pearl / San Remo / Santa Cruz / Santana / Scarlet Baby / Showmaster / Silhouette / Snow White / Snowflake / Solomon / Star of Holland / Stargazer / Striped / Summertime / Sunrise / Susan / Sweet Surrender
Temptation / Top Choice / Toronto / Trendsetter / Trentino
Unique / United Nations
Vegas / Vera / Vivaldi
Wedding Dance / White Dazzler / White Lady / White Peacock / Wonderland
Yellow Goddess / Yellow Pioneer
Zombie cursieve tekst
