Buxus (geslacht)
| Buxus | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Buxus (Buxus sempervirens) |
|||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||
|
|||||||||||||||
| geslacht | |||||||||||||||
| Buxus L. (1753) |
Buxus (ook bekend onder de naam palmboompje, maar in werkelijkheid niets met palmbomen te maken) is een geslacht van (tuin-)planten, dat iedereen schijnt te kennen. De plant kan makkelijk gesnoeid worden en of zeer laag gehouden worden (in formele tuinen bijvoorbeeld), of juist hoog opgroeien en in een bijzondere vorm gesnoeid worden.
Buxus, vroeger ook wel 'bosseboom' en soms met de gebruiksnaam 'palm' aangeduid, wordt zeer vaak verkeerd behandeld. Te vaak wordt ervan uitgegaan dat buxus, meer bepaald Buxus sempervirens, een mediterrane oorsprong heeft. Daarom wordt even vaak geloofd dat buxus van een zonnige, droge plaats houdt.
Er zijn dertig tot negentig verschillende soorten 'buxus'. Ze komen voor in Midden-Amerika en ook Venezuela, Azië, Afrika met Madagaskar, en Europa. Het grote verschil in het veronderstelde aantal soorten is onder meer te wijten aan het onduidelijke onderzoek en aan enkele misleidende beschrijvingen van ontdekkers. Zo is Léveillé terecht berucht om zijn wazige descripties van door hem in China ontdekte buxussoorten. Bovendien heeft men de sterke indruk dat enkele soorten herontdekt werden omdat de exploratiedrang, vooral in de 19e eeuw, niet onafhankelijk was van een vorm van concurrentie tussen de ontdekkende naties (Frankrijk, Engeland, Duitsland).Ten derde lijken onderzoekers te goedgelovig geweest te zijn en te weinig gesteund te hebben op levend materiaal ter plekke. Tenslotte heeft minstens één ontdekker duidelijk fouten begaan door een Ilex als Buxus te beschrijven. Dat de variabiliteit in bladgroottes en groeivormen van eenzelfde soort buxus aan de basis ligt van deze vergissingen is waarschijnlijk. Dit alles wijst erop dat het aantal Chinese species veel lager ligt dan algemeen aangenomen en dat dus het getal negentig voor het globale aantal soorten te hoog gegrepen is. En waarschijnlijk geldt deze overweging ook ten aanzien van de opvallende rijkdom aan Cubaanse soorten.
Buxus sempervirens, de meest gebruikte soort, komt in Europa en Turkije in het wild voor. Buxus balearica, die ook wel eens in de tuinen voorkomt, kan teruggevonden worden, zoals de naam gedeeltelijk verraadt op Majorca, op Sardinië, in Andalusië en in Noord-Afrika. Deze soort is eerder mediterraan dan Buxus sempervirens die in West-Europese wouden voorkomt. Weliswaar trekt Buxus balearica zich terug op de noordflanken van de heuvels om de grootste hitte te vermijden. Andere soorten die men vrij gemakkelijk in de handel verkrijgt, zijn de Oost-Aziatische Buxus microphylla, Buxus microphylla var. japonica en de gelijkaardige (of identieke?) Buxus harlandii.
Al deze soorten verkiezen een lichtbeschaduwde plaats met voldoende bodemvochtigheid. Hitte wordt - moeizaam! - getolereerd. Belangrijker dan kalk is een luchtige bodem.
Ook de geschiedenis van deze plant geeft aanleiding tot verwarring. De "klassieke botanici" Theophrastos en Plinius de Oudere, schrijven over 'puxos' en 'buxus'. Maar opvallend, Dioscorides die van in het begin al belangrijker werd beschouwd als Plinius de Oudere, doet het niet. Plinius de Jongere beschrijft in twee brieven het gebruik van "buxus" in zijn tuin. Soms werd voor het woord "buxus" ook wel eens "buxeus" gebruikt. In geen enkel geval wordt duidelijk welke plant deze schrijvers bedoelden. Zeker als men beseft dat de uitvinding van de schaar met een centraal draaipunt eerst in de veertiende eeuw wordt vermoed. Natuurlijk bestonden reeds lang schaapsscharen, maar hiermee buxushagen en topiary-vormen snijden is uitermate vermoeiend. Er wordt zelfs door hedendaagse botanici aanvaard dat buxus in Italië toen niet voorkwam - met uitzondering misschien van Ligurië (dat etymologisch met 'liguster' verwant is). Nochtans liggen deze oude schriften aan de basis van het daadwerkelijk invoeren van de echte "buxus" in de Franse tuinen omdat men de oude Romeinse tuinen, of wat men zich als Romeinse tuinen voorstelde, wilde imiteren. In dit verband is de invloed van Leon Battista Alberti (1404-1472), architect, Latijnkenner en (zoals Theodorus Gaza) bibliotecaris van paus Nicolaas V (1447-1455), niet te onderschatten. Hier moet men bovendien Claude Mollet noemen die, moe van het jaarlijkse uitwisselen van bevroren mirte (Myrtus communis), besloot daarvoor de in Frankrijk inheemse buxus sempervirens te gebruiken. Voordien werd buxus, naast sevenboom, hulst en taxus, gebruikt in de Duitstalige landen onder meer als onheilwerende, duivelverdrijvende, lustremmende en zelfs geneeskrachtige plant als we Hieronymus Bock (1489-1554) mogen geloven. Maar het geloof dat in hagen geschoren buxus typisch was voor middeleeuwse kloostertuinen is op niets gebaseerd.
De lijst van namen van nog bestaande Buxussoorten waarvan zeker vele (minstens) dubbel en zonder garantie op volledigheid:
- EURAZIATISCHE SOORTEN
- Buxus austro-yunnanensis (Hat) China
- Buxus balearica (eigenlijk een Afrikaanse soort)
- Buxus cephalantha var. shantouensis China
- Buxus chaoanensis China
- Buxus cochinchinensis Indochina
- Buxus colchica Turkije, Westelijke Kaukasus
- Buxus fortunei China
- Buxus hainanensis Hainan
- Buxus harlandii China
- Buxus hebecarpa (Hat) China
- Buxus henryi China
- Buxus holttumiana Maleisië
- Buxus hyrcana Oostelijke Kaukasus, Noordiran
- Buxus ichagensis (H.) China
- Buxus latistyla Indochina
- Buxus linearifolia China
- Buxus liukiuensis Ryukyu-eilanden
- Buxus longifolia Turkije (verwant of identiek met B.balearica)
- Buxus malayana Maleisië
- Buxus megistophylla (Lev) China
- Buxus mollicula China
- Buxus microphylla Japan
- Buxus microphylla ssp. aemulans China
- Buxus microphylla var. intermedia Taiwan, Japan
- Buxus microphylla var. japonica Japan (noch gebruikt als naam)
- Buxus microphylla var. sinica = Buxus sinica China
- Buxus microphylla ssp. aemulans China
- Buxus myrica (Lev) China
- Buxus papillosa Himalaya
- Buxus pubiramea Chinä
- Buxus riparia Japan
- Buxus rupicola Lankawi Island, Maleisië
- Buxus rugulosa (Hat) China
- Buxus rugulosa var/ssp. prostrata China
- Buxus rugulosa var. intermedia China
- Buxus sempervirens Europa
- Buxus sempervirens ssp. hyrcana (vorm van B.s.?) (Buxus hyrcana) Dagestan, Oostkaukasus, Noordiran
- Buxus sinica China (= B.micro.var.sinica)
- Buxus sinica ssp. aemulans China
- Buxus sinica var. insularis Korea
- Buxus sinica var. japonica Japan (=? B. micro var. japonica)
- Buxus sinica var. intermedia Taiwan, Japan
- Buxus sinica var. parvifolia China
- Buxus sinica var. pumila China
- Buxus sinica var. vaccinifolia China
- Buxus stenophylla China¨
- Buxus wallichiana India, China (Himalaya)
- Buxus loheri, Filipijnen
- Buxus pachyphylla, Filipijnen
- Buxus rivularis, Filipijnen
- Buxus rolfei Filipijnen
- NEOTROPISCHE SOORTEN (vroeger afdeling Tricera):
- Buxus acuminata Cuba
- Buxus acunae Cuba
- Buxus aneura Cuba
- Buxus arborea Jamaika
- Buxus bahamensis Cuba (1 exemplaar!?)
- Buxus baracoensis Cuba
- Buxus bartlettii Belize
- Buxus brevipes Cuba
- Buxus citrifolia Venezuela, Panama
- Buxus crassifolia Cuba
- Buxus crassifolia var. oblongata Cuba
- Buxus cubana Cuba
- Buxus ekmanii Cuba
- Buxus excisa Cuba
- Buxus flaviramea Cuba
- Buxus foliosa Cuba
- Buxus glomerata Cuba
- Buxus gonoclada Cuba
- Buxus heterophylla Cuba
(*Buxus historica Cuba)
- Buxus imbricata Cuba
- Buxus jaucoensis Cuba
- Buxus laevigata Jamaika
- Buxus lancifolia Mexiko
- Buxus leoni Cuba¨
- Buxus macrophylla Jamaika & Cuba
- Buxus marginalis Cuba
- Buxus mexicana Mexiko
- Buxus moana Cuba
- Buxus moctezumae Mexico
- Buxus muelleriana Cuba
- Buxus obovata Cuba
- Buxus olivacea Cuba
- Buxus pilosula Cuba
- Buxus portoricensis Puerto Rico
- Buxus pubescens Mexiko
- Buxus pulchella Jamaika
- Buxus purdieana Jamaika
- Buxus retusa Cuba
- Buxus revoluta Cuba
- Buxus rheedioides Cuba
- Buxus rotundifolia Cuba
- Buxus sclerophylla Cuba
- Buxus serpentinicola Cuba
- Buxus shaferi Cuba
- Buxus subcolumnaris Martinique
- Buxus vaccinioides Cuba
- Buxus vahlii Puerto Rico
- Buxus whrightii Cuba
- AFRIKAANSE SECTIE:
- Buxus balearica (reeds vermeld)
- Groep Buxanthus (oostafrikaanse Buxus) (invalide naam?)
- Buxus calophylla
- Buxus hildebrandtii
- Buxus pedicellata
- Groep Buxella (Zuid-Afrikaanse Buxus) (invalide naam?)
- Buxus macrocarpa (overgang B. hildebrandtii naar zuidafrik. B.) Madagaskar
- Buxus macowani Zuidafrika
- Buxus macowani var. benguellensis (Buxus benguellensis) Angola
- Buxus hirta (Buxus benguellensis var. hirta) Angola
- Buxus lisowskii Kongo (hier, of naar Buxanthus?)
- Buxus nyasica Malawi
- Buxus madagascarica Madagaskar
- Buxus madagascarica ssp. xerophyla Madagaskar (invalide naam)
- Buxus madagascarica ssp. tropophyila (invalide naam) =B. moratii
- Buxus madagascarica ssp. sambiranensis (invalide naam)
- Buxus madagascarica f. silicicola
- + alleen in Madagaskar:
- Buxus itremoensis
- Buxus capuronii
- Buxus calcarea
- Buxus humbertii
- Buxus angustifolia = B. rabenatoandroi
- Buxus moratii
- Buxus monticola
- SECTIE Notobuxus = volgens niet alle botanici = Buxus
Verschillen met Buxus: bladnerven + bloemstructuur)
- Notobuxus cordata Tanzania (Buxus cordata)
- Notobuxus natalensis Zuidafrika (Buxus natalensis)
- Notobuxus obtusifolius Kenia, Tanzania (Buxus obtusifolius)
- De vergeten sectie Austrobuxus:
- Buxus nitida Sumatra (1 soort)
- Enkele onduidelijkheden:
- Buxus australis
- Buxus conzattii
- Buxus pubifolia
- Buxus calophylla
- Buxus pedicellata
- Notobuxus acuminata (Gilg.) Hutch. Kongo =Buxus acutata (Friis) = Cubaanse Tricera acuminata (Griseb.) Wright1919 = Buxus acuminata. Zou dezelfde soort dus zowel in Cuba als in Afrika voorkomen? Of is dit een fout?
Je kan uit deze lijst een bevestiging van Wegeners' theorie van continentverschuivingen afleiden. Ook dieren uit Madagaskar hebben verwanten in Cuba.
Botanici neigen er nu, na grondig onderzoek, toe om de familie Buxaceae naast Didymelaceae (met 2 soorten in Madagaskar) in de orde Buxales te rangschikken. De familie Buxaceae zou tot 5 geslachten bevatten: Sarcococca, Pachysandra, Buxus, daarnaast volgens enkelen Notobuxus en ook Styloceras. Zelfs de sectie Tricera werd ooit als volwaardige zesde geslacht beschouwd. Het laatste woord is hierover niet geschreven. Deze alinea is slechts een beschrijving van de voorlopige bevindingen van onderzoekers uit Duitsland en Amerika.
[bewerk] Media
 |
 Castle Alden Biesen with its french garden |
 Buxuskwekerij |
