Brabantjaar
In het jaar 2006 worden tal van activiteiten georganiseerd in het kader van Brabant 1106-2006. Daarvoor worden veel bezoekers worden verwacht, zowel in Nederland als in Vlaanderen. België en Nederland vieren namelijk samen het negenhonderdjarig bestaan van Brabant. De start van het Brabant 900 jaar werd gegeven op zaterdag 13 mei 2006 met een officiële bijeenkomst op het Provinciehuis in Leuven. Vertegenwoordigers uit het vroegere hertogdom werden er ontvangen door gouverneur Lodewijk de Witte. De motivering voor deze feestelijkheden is gebaseerd op het feit dat op 13 mei 1106 door keizer Hendrik V tijdens de Rijksdag in Worms aan Godfried, graaf van Leuven een hertogtitel werd verleend. Het stoelt echter op een mystificatie dat dit de titel van hertog van Brabant zou geweest zijn.
Inhoud |
[bewerk] Brabant 900 jaar in 2006
Media-flater of boerenbedrog?
De grootse festiviteiten in 2006 zijn historiografisch eigenlijk een beschamende vergissing. In 1106 werd aan de graaf van Leuven immers slechts de hertogtitel van Neder-Lotharingen gegund. De eigenlijke titel van Hertog van Brabant verwierven zij pas in 1183. Institutioneel was dit een verheffing van het reeds omstreeks de jaarwisseling van 1085/1086 door Hendrik III van Leuven verworven landgraafschap Brabant. Dit rijksleen situeerde zich tussen de rivieren de Zenne en de Dijle.
De eerste hertog van Brabant, waarvan zijn titulatuur daadwerkelijk bij middel van oorkondelijke formules wordt overgeleverd, is Hendrik I van Brabant (eerste beschikbare oorkonde dateert uit 1184). Na de dood van zijn vader Godfried III van Leuven (overleden 1190) verwierf hij op de Landdag van Schwäbisch Hall ook nog de (tegelijk gezagsloos verklaarde) titel van hertog van Neder-Lotharingen.
Afgaande op het statuut van het landgraafschap, schuilt er in de feestelijke herdenking van 1106-2006 zelfs een tweede media-flater. Een landgraafschap is immers per definitie onttrokken aan het intermediaire gezag van het overkoepelende hertogdom (in dit geval Neder-Lotharingen). Een landgraaf is voor zijn rijksleen namelijk directe leenhulde verschuldigd aan de Duitse koning en is niet onderworpen aan het gezag van bijvoorbeeld een hertog, paltsgraaf of rijksbisschop. In 1106 waren het landgraafschap Brabant en het hertogdom Neder-Lotharingen weliswaar in één hand verenigd bij Godfried I van Leuven, maar in de oorkondelijke protocollen merkt men dat het om twee naast elkaar bestaande instellingen handelt. In geval de landgraven-hertogen een charter uitvaardigden met betrekking tot het landgraafschap Brabant voegden de hertogen Godfried I, II en III uitdrukkelijk de titel van het graafschap Brabant toe in de openingsrede van hun oorkonden (bijvoorbeeld: dux Lotharingiae comesque Brabantiae). Met andere woorden: aan de in 1106 aan Godfried I van Leuven toegekende hertogtitel was het toenmalige graafschap Brabant reeds door een keizerlijke beslissing onttrokken. Jammer genoeg betekent dit ook dat de herinnering aan de heuglijke datum in 1106 weinig uitstaans heeft met het hertogdom Brabant.
Vanuit territoriaal oogpunt hebben de graven van Leuven niettegenstaande in 1106 grotendeels de grenzen van het latere hertogdom Brabant afgebakend. Vanaf de 13e eeuw assimileerden alle gebieden onder de graven van Leuven de naam van het hertogdom Brabant als hun natie. Het omvatte het allodiale graafschap Leuven (omstreeks 1000 verworven), het landgraafschap Brabant (rijksleen vanaf 1085/1086), het markgraafschap Antwerpen (hertogelijk ambtsleen vanaf 1106), evenals de voogdijgebieden van de abdijen van Gembloers en Nijvel.
[bewerk] Verdere evolutie
Het Hertogdom Brabant verloor zijn territoriaal belang in de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648). In het noorden ontstond Staats-Brabant, in het zuiden Spaans Brabant.
Staats-Brabant was een van de generaliteitslanden onder direct bestuur van de Staten-Generaal vanuit Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden in de 17e en 18e eeuw en omvatte ongeveer (met verschillende uitzonderingen) de huidige provincie Noord-Brabant in Nederland.
Zuid-Brabant was een Nederlandse provincie van 1815 tot 1830. Het was het zuidelijke deel van het oorspronkelijke gewest Brabant dat samen met de andere Oostenrijkse Nederlanden in 1815 werd samengevoegd met de Noordelijke Nederlanden tot het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Het voormalige generaliteitsland Brabant werd omgedoopt tot de provincie Noord-Brabant, het departement van de Dijle werd de provincie Zuid-Brabant .
Nadat in 1830 de Zuidelijke Nederlanden zich hadden afgescheiden en het zelfstandige België hadden gevormd werd Zuid-Brabant hernoemd tot de (Belgische) provincie Brabant. Het noordelijke gedeelte is Nederlandstalig, het zuidelijke deel Franstalig. Bovendien lag de hoofdstad Brussel midden in deze provincie. Bij een van de Belgische staatshervormingen is in 1995 deze provincie verder in drie delen gesplitst: zie daarvoor Brabant (provincie).
Er kwam een definitief einde aan het hertogdom in 1795. Brabant raakte in de maalstroom van de Franse Revolutie en werd in geannexeerd door Frankrijk. Het werd opgesplitst in twee departementen: Dyle, voor Vlaams- en Waals-Brabant, en Deux-Nèthes voor Antwerpen. Na de val van Napoleon in 1815 kwam er geen restauratie van de voormalige vorstendommen, maar werden de Franse departementen getransponeerd naar provincies van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Na de Belgische Revolutie van 1830 werd deze toestand ook overgenomen in het nieuwe koninkrijk.
Het historische Brabant werd op dat moment verdeeld over drie nieuwe provincies (Brabant, Antwerpen en Noord-Brabant) die verspreid lagen over twee landen (België en Nederland).
Terwijl de provincie Antwerpen bleef zoals het was, werd onder druk van de Vlaamse Beweging de Belgische provincie Brabant bij een federalisering van het Koninkrijk België in 1995 opgesplitst in drie delen: Vlaams-Brabant, Waals-Brabant en het hoofdstedelijk gewest Brussel.
[bewerk] Brabantse waarden en cultuur
Het hertogdom Brabant omvatte de huidige provincies Noord-Brabant, Antwerpen, Vlaams-Brabant, Waals-Brabant en hoofdstedelijk gewest Brussel. In de loop der jaren verdwenen veel gezamenlijke waarden, maar nog altijd zijn er overeenkomsten. Meer dan soms wordt gedacht.
[bewerk] Activiteiten
[bewerk] Feestelijke opening Brabant 900 Jaar
Op 13 mei 2006 vond te Leuven de groots opgezette feestelijke opening plaats in aanwezigheid van diverse hoogwaardigheidsbekleders, met muzikale omlijsting van Scala en Kolacny Brothers. Met dit evenement ging het Brabant 900 Jaar officieel van start. Tijdens deze feestelijke gebeurtenis zal ook de De Ruyter Medaille worden uitgereikt. 's Avonds werd het stadhuis van Leuven lichtkunstwerk ingekleurd.
[bewerk] Mei 2006
Op de Grote Markt in Leuven volgde een deel van de genodigden ‘s avonds een optreden bij van het internationaal vermaarde meisjeskoor Scala onder begeleiding van de Kolacny Brothers. Ondanks het slechte weer was de belangstelling groot. Daarna werd het Stadhuis van Leuven verlicht door de Franse kunstenaar Patrice Warrener.
In Antwerpen werden de festiviteiten ingeluid met het Kathedraalconcert op donderdag 11 mei 2006.
[bewerk] Najaar 2006
Op 1 september 2006 was er een cultureel evenement rond het Provinciehuis in 's-Hertogenbosch. In Brussel wordt op woensdag 29 november een conferentie gehouden: ’Brabant in Europa’. In oktober is er een kunsttentoonstelling in en rond het jachtslot van de hertogen in Turnhout. Zaterdag 14 en zondag 15 oktober vindt de 6e editie van Grensincidenten plaats in Baarle Hertog-Nassau.
[bewerk] Info/contact
- Brabant 900 Jaar
- Uitvoering:
- Contactpersonen:
- Bezoek- en postadres:
- Telefoon: +31 (0)... / +32 (0)...
- E-mail: sponsor@michielderuyter.com
- Internet: http://www.brabant900.nl / http://www.brabant900.be
