Bloedarmoede

Bloedarmoede
ICD-10	D50-D64
ICD-9	280-285
NHG-standaard	M76

Bloedarmoede (anemie, van Grieks αναιμία, bloedloos) is een toestand waarbij er sprake is van een te laag gehalte aan hemoglobine (Hb) in het bloed. Hemoglobine is het rode, zuurstoftransporterende eiwit in bloed, dat zich bevindt in de rode bloedlichaampjes. Bloedarmoede is dus niet het hebben van "te weinig" bloed, zoals wel eens gedacht wordt.

Hemoglobine bevat ijzer, en een tekort aan ijzer leidt dan ook tot bloedarmoede. Een tekort aan ijzer kan het directe gevolg zijn van te weinig ijzer in de voeding, maar ook het gevolg van onvermogen het ijzer op te nemen of door een verhoogd verlies van reeds aanwezig ijzer. IJzertekort is echter niet de enige oorzaak van anemie, er zijn nog tientallen andere mogelijke oorzaken, merendeels zeldzaam tot zeer zeldzaam.

Inhoud 1 Systematische lijst van oorzaken 2 IJzertekort 3 Infecties 4 Bloedverlies 5 Gebrek aan vitamine B12 6 Symptomen

[bewerk] Systematische lijst van oorzaken

Bloedarmoede kan ontstaan door:

• verminderde aanmaak van bloedcellen
  • tekort aan ijzer (ferriprieve anemie)
  • tekort aan vitamine B12
  • tekort aan foliumzuur
  • door erfelijke afwijkende vormen van hemoglobine (b.v. thalassemie, sikkelcelziekte)
  • chronische ziekten zoals reuma, chronische infectieziekten of kwaadaardige gezwellen
  • beenmergziekten waarbij de aanmaak verminderd is (aplastische anemie)
  • ziekten waarbij het beenmerg verdwijnt, b.v. door verdringing door tumorcellen
• verhoogde afbraak van bloedcellen
  • door afwijkingen aan de cellen zelf (ovalocytose, sferocytose)
  • door erfelijke afwijkende vormen van hemoglobine (b.v. thalassemie, sikkelcelziekte)
  • door aantasting van de rode bloedcellen door eencellige parasieten (bv. malaria)
  • door auto-immuunprocessen
• door bloedverlies. In dit geval onderscheidt men bloedverlies dat zo groot is dat er meer bloed wordt verloren dan door het lichaam snel aangemaakt kan worden (bevalling, grote verwondingen) en langdurig gering bloedverlies waardoor de ijzervoorraad van het lichaam langzaam uitgeput raakt.
  • bij verwondingen of bij een bevalling
  • bij zware menstruaties
  • bij langdurig, vaak ongemerkt bloedverlies uit de darm (poliepen, tumoren, parasieten (met name wormen)).

[bewerk] IJzertekort

Dit is, bij mensen, de meest voorkomende oorzaak van bloedarmoede. Door bloedverlies bij de menstruatie gaat veel ijzer verloren, en/of door te weinig ijzerhoudend voedsel te eten wordt de aanmaak van hemoglobine geremd. Deze vorm van bloedarmoede komt dan ook vaak voor bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd. Dit is wel te behandelen door ijzerhoudend voedsel te nuttigen zoals vlees, eigeel, vis, donkergroene bladgroenten, peulvruchten, noten, melk, tomaten en worteltjes. Bij langdurige sterke menstruaties zal ijzer in tabletvorm ('staaltabletten') moeten worden bijgegeven. Door extra vitamine C te eten wordt de opname van ijzer in bloed bevorderd. Vitamine C komt vooral voor in vers fruit (frambozen, druiven, bramen, peren, appels) of vers geperste sinaasappelsap.
Als de oorzaak van een ijzergebreksanemie (ferriprieve anemie) niet op voorhand duidelijk is (bv. zware menstruaties) dient nader onderzoek gedaan te worden om b.v. een darmtumor waarbij de patiënt dagelijks ongemerkt een paar ml bloed verliest uit te sluiten. Bij het Afrikaanse en Mediterraanse ras (mensen afkomstig uit het Middellandse-zeegebied) komen hemoglobinopathieën veel meer voor dan bij het Caucasische ras (bv. België). Dit is waarschijnlijk een gevolg van selectiedruk door malaria: die verloopt vaak minder ernstig bij een hemoglobinopathie. Een veel voorkomende oorzaak van bloedarmoede bij honden is bloedafbraak of haemolyse.

[bewerk] Infecties

Ernstige infecties en andere chronische ziekten die veel van de energie van het lichaam vergen kunnen leiden tot bloedarmoede. Door de bloedarmoede heb je minder weerstand tegen infecties, waardoor er andere infecties kunnen ontstaan. Kans op chronische infecties is dan ook aanwezig.

[bewerk] Bloedverlies

Bij (veel) bloedverlies (bijvoorbeeld bij een ongeval of grote operatie) kan ook bloedarmoede optreden. Dit kan - als de situatie zeer ernstig is- verholpen worden door een bloedtransfusie. Bij geringere bloedarmoede na een grote bloeding geeft men liever ijzer en laat het lichaam zelf de nodige nieuwe bloedcellen aanmaken. Versterkt bloedverlies kan ook optreden als er een erfelijke stoornis is in de bloedstolling (hemofilie), waardoor men blijft bloeden, ook bij een relatief klein ongeval (sneetje in de vinger, bloedneus). Ook het gebruik van antistollingsmiddelen kan leiden tot meer bloedverlies.

[bewerk] Gebrek aan vitamine B₁₂

Deze vorm van bloedarmoede wordt niet altijd ontdekt. Vooral ouderen kunnen last krijgen van een vitamine B12 gebrek als hun stofwisseling stoornissen gaat vertonen. Door het gebrek aan vitamine B₁₂ wordt de aanmaak van rode bloedlichaampjes verstoord. Hierdoor kan men erg vermoeid raken. Tekorten aan vitamine B12 kunnen ontstaan door deficiënte voeding, namelijk te weinig dierlijke producten, maar ook door een verworven defect in de opname van vitamine B12 (pernicieuze anemie). Bij bloedarmoede door gebrek aan vitamine B12 of aan foliumzuur zijn de bloedcellen die men nog heeft meestal te groot; bij ijzergebrek juist meestal te klein.

[bewerk] Symptomen

Veel voorkomende kenmerken en symptomen bij bloedarmoede zijn:

• Vermoeidheid sneller dan normaal
• Kortademigheid sneller dan normaal.

bij ernstiger bloedarmoede ziet men soms:

• Bleke huid (met name onder de vingernagels)
• Bleke lippen
• Hartkloppingen
• Duizeligheid
• Oorsuizingen
• Koude handen en voeten
• Tintelingen in de voeten gevolgd door het gevoel te hebben op bobbels/bollingen te lopen.
• Bij mensen met vernauwde kransslagaders kan het eerste symptoom van bloedarmoede wel eens zijn dat ze sneller pijn op de borst krijgen.
• Gebarsten mondhoeken, of scheurtjes in de lippen

Het schatten van de bloedarmoede door naar de patiënt te kijken is echter lastig en men kan zich heel makkelijk vergissen. Bovendien kan iemand een zeer forse bloedarmoede hebben zonder klachten of tekenen. Bloedarmoede kan objectief vastgesteld worden door bloedonderzoek. Afhankelijk van de oorzaak van de bloedarmoede zal de arts een geschikte medicatie voorschrijven. Sommige vormen zijn onbehandelbaar. Die zijn gelukkig meestal of zeldzaam, of niet ernstig.