Auguste Comte

Isidore Marie Auguste François Xavier Comte (Montpellier, 17 februari 1798 – Parijs, 5 september 1857) was een Frans filosoof en socioloog. Hij staat bekend als de grondlegger van het positivisme.

[bewerk] Leven

Comte was een van de volgelingen van Claude Henri de Rouvroy, beter bekend als (graaf van) Saint-Simon, die hem uiteindelijk in dienst nam als secretaris. Comte nam uiteindelijk ontslag omdat hij alsmaar meer afweek van de ideeën van Claude Henri de Saint-Simon en omdat hij nog verder weigerde om zijn werk te publiceren onder de naam van Henri de Saint-Simon. Eerst gaf hij privé-lessen om in zijn onderhoud te voorzien, later leefde hij van de giften van volgelingen en vrienden, waaronder de bekende Engelse denker John Stuart Mill. In 1826 verbond hij zich in een huwelijk dat later op de klippen zou lopen, hetgeen Comte in een diepe crisis bracht. Na twee zelfmoordpogingen en een verblijf in een psychiatrische instelling ontmoette hij Clothilde de Vaux, die een diepgaande invloed op hem uitoefende. Toen hij in 1857 stierf, had zich al een cultus rond zijn persoon gevormd en kreeg zijn positivisme, dat vooral gestalte had gekregen in de wet van de drie stadia, langzamerhand bekendheid.

[bewerk] Werken

Comte stelde zich de verbetering van de maatschappij ten doel en baseerde zijn oplossing op het credo 'orde en vooruitgang'. Die twee begrippen werden tot dan toe als onverenigbaar beschouwd. De vooruitgang waarin de denkers van de Verlichting rotsvast geloofden, was volgens hen immers onlosmakelijk verbonden met chaos. Hij beschouwde het als zijn doel om de Franse Revolutie af te sluiten.

Volgens Comte was de eerste vereiste voor het verbeteren van de samenleving het ontwikkelen van een nieuwe, theoretische wetenschap over die samenleving. In het positivisme van Saint-Simon, dat uitging van de wet van de vooruitgang zag hij de ideale methode voor die wetenschap. Comte heeft de wet van de vooruitgang geherformuleerd als de wet van de drie stadia. Als programmaverklaring voor de nieuwe wetenschap (de sociologie), schoof Comte het doorgronden en formuleren van de wetten die de sociale werkelijkheid beheersen naar voren.

Uiteindelijk is Comtes ideaal van maatschappelijke orde zijn werk zo sterk gaan beheersen dat het religieuze trekken kreeg. Hij ontwierp een Religie der Mensheid en kroonde zichzelf tot hogepriester. De Religie Der Mensheid kaderde zijn streven in naar maatschappelijke orde, dat op treffende wijze uitgedrukt wordt in zijn devies 'orde en vooruitgang'. Volgens Comte ligt de grondslag van iedere maatschappelijke orde in immers in een gemeenschappelijk stelsel van opvattingen en ideeën. Hij beschouwt dat stelsel als de "lijm" waarmee afzonderlijke delen van de maatschappij (gezin, kerk, staat) door consensus aan elkaar vastplakken.

Voor velen is het verschijnen van Religie der Mensheid het punt waarop ze het werk van Comte, dat in academische kringen lange tijd niet erg populair is geweest, links lieten liggen. Toch genoot Comte in Engeland enige bekendheid, vooral dankzij zijn vriend en weldoener John Stuart Mill, wat ook de reden is waarom Herbert Spencer later van zijn ideeën gebruik kon maken bij het ontwikkelen van zijn sociaal-evolutionistische maatschappijvisie. Daarnaast vonden zijn ideeën ook weerklank in enkele Zuid-Amerikaanse landen. Zijn devies 'Orde en Vooruitgang' prijkt bijvoorbeeld nog steeds op de Braziliaanse vlag.

[bewerk] Bibliografie

Auguste Comte e la cultura francese dell’Ottocento. In ricordo di Mirella Larizza (“Quaderni di Acme”, 66), a cura di Marco Geuna, Milano, Cisalpino, 2004.
Zeïneb Ben Saïd Cherni, Auguste Comte, postérité épistémologique et ralliement des nations, L'Harmattan, 2005 ;
Michel Bourdeau et François Chazel (dir.), Auguste Comte et l'idée de science de l'homme, L'Harmattan, 2002;
Michel Bourdeau (dir.), Jean-François Braunstein (dir.), Annie Petit (dir.), Auguste Comte aujourd'hui, Kimé, 2003;
Georges Canguilhem, « Histoire des religions et histoire des sciences dans la théorie du fétichisme chez Auguste Comte », Études d'histoire et de philosophie des sciences, Vrin, 1968 ;
Raquel Capurro, Le positivisme est un culte des morts : Auguste Comte, Epel,1999 (traduction française,2001) ;
G. Chabert, Un nouveau pouvoir spirituel. Auguste Comte et la religion scientifique, Presses Universitaires de Caen, 2004;
Collectif, Auguste Comte et la religion positiviste, Revue des Sciences Philosophiques et Théologiques, Vrin, 2003;
Jean Delvolvé, Réflexions sur la pensée comtienne, Félix Alcan, 1932 ;
Henri Gouhier, La vie d'Auguste Comte, Gallimard, 1931 ;
Henri Gouhier, La jeunesse d'Auguste Comte et la formation du positivisme, tome 1 : sous le signe de la liberté, Vrin, 1932 ;
Henri Gouhier, La jeunesse d'Auguste Comte et la formation du positivisme, tome 2 : Saint-Simon jusqu'à la restauration, Vrin ;
Henri Gouhier, La jeunesse d'Auguste Comte et la formation du positivisme, tome 3 : Auguste Comte et Saint-Simon, Vrin, 1941 ;
Henri Gouhier, Oeuvres choisies avec introduction et notes, Aubier, 1941 ;
Juliette Grange, La philosophie d'Auguste Comte, PUF, 1996 ;
Juliette Grange, Politique de la science. Auguste Comte,Odile Jacob, 2000 ;
Bernard Jolibert, Auguste Comte. L'éducation positive, L'Harmattan, 2004 ;
Bruno Karsenti, Politique de l'esprit : Auguste Comte et la naissance de la science sociale, Hermann, 2006 ;
Angèle Kremer-Marietti, Auguste Comte et la théorie sociale du positivisme, Seghers, 1970;
Angèle Kremer-Marietti, Auguste Comte La science sociale, Gallimard, 1972:
Angèle Kremer-Marietti, Le projet anthropologique d'Auguste Comte, SEDES, 1980, réédition L'Harmattan, 1999 ;
Angèle Kremer-Marietti, L'anthropologie positiviste d'Auguste Comte, Lib. Honoré Champion, 1980 ;
Angèle Kremer-Marietti, Entre le signe et l'histoire. L'anthropologie positiviste d'Auguste Comte, Klincksieck, 1982, heruitgave L'Harmattan,1999 ;
Angèle Kremer-Marietti, Le positivisme, Coll."Que sais-je?", PUF, 1982 ; réédition : Le positivisme d'Auguste Comte, L'Harmattan, 2006 ;
Angèle Kremer-Marietti, Le concept de science positive. Ses tenants et ses aboutissants dans les structures anthropologiques du positivisme, Méridiens Klincksieck, 1983 ;
Angèle Kremer-Marietti, Auguste Comte et la science politique, in Auguste Comte Plan des travaux scientifiques nécessaires pour réorganiser la société, L'Harmattan, 2001 ;
Angèle Kremer-Marietti, Auguste Comte et l'histoire générale, in Auguste Comte, Sommaire appréciation de l'ensemble du passé moderne, L'Harmattan, 2006 ;
Angèle Kremer-Marietti, L'humanisme entre positivisme et nihilisme, in L'Art du Comprendre N°15, 2006;
La biologia: parametro epistemologico del XIX secolo, a cura di Maria Donzelli, Napoli, Liguori, 2003.
Pierre Laffitte (1823-1903): Autour d'un centenaire, in Revue des Sciences et des Techniques en perspective, 2de reeks, vol. 8, n°2, 2004, Brepols Publishers, 2005 ;
Pierre Macherey, Comte. La philosophie et les sciences, PUF, 1989 ;
John Stuart Mill,Auguste Comte et le positivisme, vertaald uit het engels door G.Clémenceau, nagezien door M. Bourdeau, L'Harmattan, 1999;
Annie Petit (dir.), Auguste Comte. Trajectoires positivistes (1798-1998), L'Hamattan, 2003;
Mary Pickering, Auguste Comte: An Intellectual Biography, Cambridge University Press (1993), Paperback, 2006 ;
Sociologia, politica e religione: la filosofia di Comte per il diciannovesimo secolo, a cura di Cristina Cassina, Pisa, Edizioni Plus, 2001.
Albert Tshibangu, Science et superstition chez Auguste Comte, Ed. Connaissances et Savoirs, 2005;
Jean-Claude Wartelle, L'héritage d'Auguste Comte, L'Harmattan, 2003.