Anton Roothaert
De jurist mr. Antonius Martinus Henricus Roothaert, gewoonlijk bekend als Anton Roothaert (1896-1967), was een uit Tilburg afkomstige schrijver die enkele in zijn eigen tijd zeer populaire boeken op zijn naam heeft staan. Het meest bekend is ongetwijfeld Dr. Vlimmen, in 1977 verfilmd door Guido Pieters met Peter Faber in de hoofdrol.
Roothaert is een beetje in de vergetelheid geraakt. Niettemin heeft hij nog steeds een aantal fans. In 1996 verscheen de biografie 'Roothaert' van de hand van Frans Walch. Ook de bekende literator Karel van het Reve was Roothaert-fan.
Inhoud |
[bewerk] thematieken
De boeken van Roothaert zijn vrij toegankelijk geschreven. Terugkerende thema's zijn de verstikkende invloed die de Rooms-Catholieke kerk voor de Tweede Wereldoorlog in de zuidelijke landsdelen had, het zwoegen van 'de gewone man', geloof, bijgeloog en magie, recht en onrecht. De protagonist in Roothaerts romans is nogal eens een eigenwijze vrijbuiter en atheist die zich van de heersende, nogal hypopcriete moraal weinig aantrekt. Dat komt zeker naar voren in de drie romans uit de Vlimmen trilogie. De hoofdpersoon in die romans is de intelligente, maar wat onhandige veearts Vlimmen. In kleurrijke scenes wordt zijn dagelijks werk en zijn betrokkenheid bij de eenvoudige ploeterende Brabantse boer beschreven. Ook 'Oom Pius' handelt over een - anders dan zijn dorpsgenoten niet kerkgaande - charmante en joviale oom, bezien door de ogen van diens neefje. Vele van Roothaerts adepten vinden 'Die verkeerde weereldt' zijn mooiste boek. Het handelt over het Brabantse dorp Deurne in de tijd vlak na de reformatie. Het catholieke geloof woordt door 'Den Haag' verboden, en de kerk in beslag genomen. Het boek vertelt over de geliefde dorpspriester die vanuit een inderhaast gebouwd kerkje vlak over de grens met Venlo de katholieke dorpelingen bij blijft staan, en van de belevenissen van de door Den Haag gestuurde dominee, die alleen zijn eigen echtgenote en de schepeneen in de kerk heeft, maar door de overige dorpelingen wordt dwarsgezeten. In dit boek is de sympathieke protagonist voor de verandering eens een catholiek - een priester zelfs. Toch is het boek in de typische Roothaert-stijl: het geloof van de eenvoudige Brabander wordt vanuit het starre regeringscentrum in Den Haag verboden. Een eerlijke en gewaardeerde dorpspastoor, die het in feite met iedereen goed meent, wordt de dupe van dit beleid.
[bewerk] genre en stijl
De boeken van Roothaert liggen bij antiquariaten bij de 'streekromans', niet bij de 'literatuur'. Bezien vanuit de thematiek van Roothaert is dat te begrijpen: de verhalen spelen zich nogal eens af op het platteland, er komen duidelijke schurken en duidelijke helden in voor en op het eind komt alles meestal goed. Toch is de vraag of deze classificering als 'lectuur' i.p.v. 'literatuur' terecht is. Lezers die houden van wel 'serieuze' boeken als 'Oliver Twist' en andere verhalen van Dickens of 'De drie musketiers' maken veel kans om ook van de boeken van Roothaert te genieten. De stijl is knap, de verhalen zijn grappig en intelligent geschreven en gekruid met een zeer fijn gevoel voor ironie.
[bewerk] goed of fout?
Wellicht is Mr. Roothaert mede wat op de achtergrond geraakt, omdat hij een tijd lang heeft gegolden als een 'foute' auteur. Een goede vriend van Roothaert, Pulles, de veearts die model heeft gestaan voor Vlimmen, was NSB-lid en is in de oorlog door de bezetter tot Burgemeester benoemd. Roothaert zelf is nimmer lid geweest van de NSB. Uit zijn biografie komt het beeld naar voren van een man, die niet heulde of sympathiseerde met de bezetter, maar die zich helaas wel in bezettingstijd een literaire prijs en een uitgave van zijn boek 'De vlam in de pan' voor alle gedemobiliseerde Nederlandse militairen liet aanleunen. In zijn boeken is echter niets van enige sympathie voor de fascistische ideologie terug te vinden. Veeleer lijkt Roothaert het op te nemen voor iedere eenvoudige man die verdrukt dreigt te worden door een machtig gezag - veelal de kerk. In het boekje 'De vlam in de pan' - een spionageroman over Nederlandse dienstplichtigen - schroomde hij echter ook niet om de gebrekkige bewapening van het Nederlandse leger waar dienstplichtigen bij het uitbreken van WOII de dupe van werden te bekritiseren - de reden voor de bezetter om het boekje in grote oplage uit te geven.
Wat evenmin reeds aan de naoorlogse populariteit van Mr. Roothaert en zijn werk ten goede kwam, was dat zijn boek al in 1944 door de nazi's was verfilmd onder de titel TIERARZT DR. VLIMMEN, onder regie van kampbeul Boleslaw Barlog. De (later bij verstek veroordeelde) nazi-acteur Hans Söhnker speelde destijds Vlimmen. Onder dezelfde titel werd in 1956 nogmaals een Duitse verfilming gemaakt onder regie van Arthur Maria Rabenalt. De variété-artiest Bernard Wicki speelde daarin Vlimmen.
[bewerk] bibliografie
- Spionnage in het veldleger (1933)
- Chinése handwassching (1934)
- Camera loopt (1936)
- Doctor Vlimmen (1936)
- Die verkeerde weereldt (1939)
- De vlam in de pan (1942)
- Villa Cascara (1947)
- De wenteltrap (1949)
- Oom Pius (1951)
- Een avondje in Muscadin (1952)
- Vlimmen contra Vlimmen (1953)
- Vlimmens tweede jeugd (1957)
- Duivelsfortuin (1965)
'Doctor Vlimmen', 'Vlimmen contra Vlimmen' en 'Vlimmens tweede jeugd' zijn ook uitgegeven als 'Vlimmen trilogie'
[bewerk] trivia
In de film Dr. Vlimmen zijn diverse acteurs nagesynchroniseerd, waaronder Monique van de Ven. Doordat onder meer het conflict van de hoofdpersoon met de katholieke kerk werd weggelaten, is deze Nederlands/Belgische coproductie met name door ongelovigen matig ontvangen. Niettemin ontving Peter Faber in 1978 de befaamde Karlovy Vary prijs voor beste acteur, ten koste van Rutger Hauer in Soldaat van Oranje, waarna het boek opnieuw succesvol in herdruk werd genomen.
