Ablatief
| Naamvallen |
|---|
| Nominatief |
| Genitief |
| Datief |
| Accusatief |
| Vocatief |
| Ablatief |
| Locatief |
| Instrumentalis |
De ablatief (of zesde naamval) is een van de acht oorspronkelijke naamvallen van de Proto-Indo-Europese taal waarmee oorspronkelijk de persoon van wie iets uitgaat of de plaats vanwaar men vertrekt werd aangegeven. Dit in tegenstelling tot de plaats waar men naar toe gaat, die uitgedrukt wordt in de accusatief en de plaats waar men zich bevindt, die door de locatief uitgedrukt wordt.
In het Latijn gebruikt men de ablatief ook na enkele voorzetsels en om in de lijdende vorm het middel, de wijze waarop en de handelende persoon uit te drukken. Algemeen wordt aangenomen dat deze laatste functies overgenomen zijn van de instrumentalis, die in het Latijn niet meer onderscheiden werd.
In het Latijn wordt de ablatief gevormd door de verlenging van de stamklinker, eindigt de stam op een medeklinker dan is de uitgang -e:
De bello Gallico (= Over de Gallische oorlog)
Urbe ire coeperint (= Ze begonnen de stad te verlaten, lett.: ze begonnen uit de stad te gaan)
Een speciale, vaak voorkomende constructie met de ablatief is de losse of absolute ablatief: dit is een beknopte bijzin waarbij het onderwerp in de ablatief staat en het werkwoord een deelwoord is dat congrueert met het onderwerp:
Hac pugna pugnata,... ( = Nadat het gevecht beslecht was,... of letterlijk: Het gevecht beslecht zijnde,...)
In sommige takken van de Indo-Europese talen waarin de ablatief ophield te bestaan, bijvoorbeeld het Grieks en het Germaans, is de functie van de absolute ablatief overgenomen door de genitief.
[bewerk] Andere talen
In een aantal andere taalfamilies dan het Indo-Europees komen achtervoegsels voor die de plaats van vertrek aangeven. Men noemt deze vormen dan ook wel ablatief, hoewel zij natuurlijk wel geheel onafhankelijk ontstaan zijn.
In het Turks bijvoorbeeld is een een achtervoegsel -dan (of -den): Holandadan: uit Holland, Türkiyeden: uit Turkije. In het Tamil bestaat er een achtervoegsel -ilirunta dat dezelfde functie vervult.
