Šćepan Mali
Izvor: Wikipedija
Čovjek nepoznatog porijekla, poznat kao car Šćepan Mali, vladao je Crnom Gorom 1767-1773, predstavljajući se kao ruski car Petar III.. Učvrstio je centralnu vlast, suzbijajući plemensku neslogu. Uspješno je ratovao protiv Turske. Ubio ga je njegov sluga, potplaćen od Turaka.
Sadržaj |
[uredi] "Ruski car" u Crnoj Gori
Nepoznatog porijekla, pojavio se u Crnoj Gori 1766. Ubrzo su se pronijele vijesti da je on ruski car Petar III., koji se sklonio među Crnogorce.
(Car Petar III bio je svrgnut i ubijen 1762 u dvorskoj uroti kojoj je na čelu bila njegova supruga, koja je zavladala kao carica Katarina II. Donski kozak Pugačov, koji je podigao bunu 1773, također se proglasio Petrom III.)
U to doba Crnom Gorom vlada ostarjeli vladika Sava Petrović-Njegoš (1735-1781), koji vodi miroljubivu politiku, oslanjajući se na diplomaciju u obrani (privremeni savezi s raznim velikim silama, koristeći njihove međusobne sukobe) i na svećenstvo u unutrašnjoj politici. Nakon smrti njegovog suvladara Vasilija Petrovića-Njegoša (1750-1766), koji je vodio znatno ratoborniju politiku i oslanjao se na plemenske starješine, Šćepan preuzima stvarnu vlast u zemlji.
Oduševio je Crnogorce, koji su 1768 odbili snažni turski napad. Iste godine Crnogorci su se oglušili o zahtjev Rusije da joj se pridruže u ratu protiv Turske, zbog ruskog neprijateljstva prema Šćapanu.
[uredi] Modernizacija i jačanje državne vlasti
Radio je na modernizaciji zemlje i stvaranju uvjeta za centralizaciju vlasti. Uspio je suzbiti zavade među crnogorskim plemenima i strogim kaznama potisnuti krvnu osvetu. Godine 1771 formira prvi stalni sud, sastavljen od 12 plemenskih starješina. Formira prvi stalni oružani odred (tjelesnu stražu). Započeo je graditi putove, te popisivati stanovništvo i imovinu.
Jačanje središnje vlasti u Crnoj Gori bilo je protivno interesu svih velikih sila: Austrije, Rusije, Turske i Mletačke Republike. Godine 1773. ubio ga je jedan njegov sluga, po nalogu skadarskog paše Bušatlije.
Njegove reforme, iako suzbijene nakon njegove smrti, bile su osnova na kojoj je dalje gradio vladika Petar I. Petrović (vladao 1781-1830). On je učvrstio centralnu vlast i uspješnim ratovanjem uzdigao Crnu Goru u značajnu regionalnu silu.
[uredi] Legenda u književnosti i na filmu
Narodna tradicija i arhivski materijal o Šćepanu Malom poslužili su vladici i pjesniku Petru II. Petroviću Njegošu kao podloga za pjesničko djelo Lažni car Šćepan Mali.
Godine 1979 u režiji Veljka Bulajića snimljen je fantazijski film Čovjek koga treba ubiti ili Legenda o lažnom caru Šćepanu Malom.
[uredi] Izvori
- Opća enciklopedija JLZ, Zagreb, 1977-1982. (Članci Šćepan Mali, Crna Gora idr.)
- Radovan Samardžić: Jugoslavenski narodi pod tuđinskom vlašću, XVI-XVIII vek", u: Opšta enciklopedija Larousse", 3. tom, Beograd: Vuk Karadžić, 1973, str. 471-472.
