Jean Rostand

El Vikipedio

Jean Rostand, nask. en Parizo je la 30-a de oktobro 1894, filo de la teatraĵisto Edmond Rostand kaj poetino Rosemonde Gerard, mort. en Ville-d'Avray ja la 4-a de decembro 1977 en profunde malespera kaj malvigla stato, estis franca verkisto kaj biologo.

Naskita en riĉa burĝa medio (kiun li poste akre kaj lertironie kritikos en siaj junec-verkoj), li pasigas sian infanaĝon en kampara madio de Cambo-les-Bains (Euskio) kaj malkovras dekjaraĝe la verkon de Jean-Henri Fabre, kio decidas pri lia alvokiĝo. Li iĝas memstara esploristo (en jaroj 1960 li estis eble la plejlasta sciencisto laborante ne kadre de universitataj skipoj aŭ esplor-instituto sed sole en la propra domo) studas Genetikon, kaj verkas librojn.

[redaktu] Junecaj libroj

Li diris pri sia intelekta historio: "Mi dirus, ke mi estis unue instigita de la kritikema observado al socia medio, poste de socio mi iris al mi-mem, poste de mi-mem alscienco; fine de scienco mi revenis al homo." Ja kritikema observanto al socia medio: "Kvankam ananta je klaso de privilegiuloj, rezulte de kulposento mi ĉiam emis pravigi la malsuperulo kaj min meti je ties flanko": tial li verkas sinsekve "la reveno de la malriĉuloj" (1919), "Dum ni ankoraŭ suferas" (1921) libroj denuncantaj militon kaj sanktecon de vivo, "La leĝo de la riĉuloj" (1920) (feroce la 26 jara aŭtoro analizas la kruelecon de la posedantoj kaj "alvenintuloj"), Juliano aŭ konscienco (1928), "la Familipatriotoj kaj aliaj esoj pri burĝa mistiko" (1925). Entute siaj jenecverkoj estos dek, publikigitaj inter 1919 kaj 1931. Tiuj libroj konsistigas drastan satiron (kaj ĝuege fajnan kaj efikan Voltaire-ecan stil-ekzercon) atakanta la malvirtojn, la ridindaĵojn, la maljustojn. Miksiĝs kun la serioza mordkritika tono la ironiaj kaj akrevidaj aludoj, la ruiniganta ridindigo, farso kaj bufonaĵo. Jean Rostand kondutas samtempe prokuroro kiu estus ankaŭ sagaca, klarvida kaj cinika observanto. La burĝa egoismo kaj ĉiu maljusteco naŭzas lin. Pliploste li ĉiam li emos kompreni la homojn, partopreni je la doloroj homaj.

[redaktu] postaj verkoj

Post Hiroŝimo li draste kaj decidiĝeme militis kontraŭ atombombon, kaj fariĝis honorprezidanto de la movado kontraŭ atomarmiloj.

Si ces recherches scientifiques originales portent surtout sur les Amphibiens, il inventera le bain glacé qui double le stock chromosomique, mais il découvre aussi les particularités " antigel " de la glycérine ce qui lui permet d’inventer des méthodes de conservation du sperme et du sang. Jean Rostand est beaucoup plus connu par son œuvre de vulgarisation. Son premier livre, Les Chromosomes artisans de l’hérédité et du sexe(1928), connaît un grand succès assez inattendu pour un livre de pure information. Rostand ressent l’utilité d’une initiation scientifique prolongeant l’instruction scolaire. Le déclic est donné ; une trentaine de volumes et de nombreŭ articles paraîtront, problèmes biologiques, vies d’animaŭ, biographies d’hommes de vérité, rôle de la biologie dans la vie, etc. Pour améliorer la société tout en conservant le cadre social, c’est l’homme qu’il faut changer. Mais qu’est-ce que l’homme ; Le biologiste aidera le moraliste à répondre à la question ; d’où une série de nouveaŭ livres : Pensées d’un biologiste(1940), Nouvelles Pensées d’un biologiste(1947), Ce que je crois(1953), Carnet d’un biologiste(1959), Inquiétudes d’un biologiste (1959), Espoirs et inquiétudes de l’homme(1966). Il préconise une morale biologique car "la biologie est à la base de toute méditation sérieuse sur la condition humaine". Il souhaitait que "chaque citoyen ajoutât à sa maturité politique une sorte de maturité biologique " afin qu’il puisse se prononcer valablement sur l’avenir humain. Les trois impératifs de sa morale biologique sont : "Mater en soi la brute, dépasser l’enfance, échapper à la névrose." "La générosité, le dévouement, le don de soi qui permettent à l’être humain de se hausser, de s’agrandir, d’accroître son humanité" devraient être la fin ultime de toute morale. Dès le début des années soixante, il avait décelé avec clairvoyance, les causes primordiales de la faillite de la civilisation actuelle "qui n’a pas su donner un sens à son savoir, un but à sa puissance, un idéal à sa liberté".

li timis ekeston de socio tro racia, tro prudenta, kiu emus taksi la "kvoto da protektado kaj sanzorgoj" indaj je ĉiu unuopulo, kaj akceptus eŭtanazion.

Tuta la verko de Jean ROSTAND mergiĝas en strebo al vero, nur la vero, kiom ajn malagrabla ĝi povas esti (ekzemple, intervjuita pri morto, li respondis, ke kiel sciencixto li rigardas ĝin narmala, sed kiel homo li sentas ĝin plu kiel neeltenebal skandalo).

citaĵo el li:
"La homa specio forpasos tiel, kiel forpasis la dinozaŭroj kaj la stegokefaloj, kaj en tiu eteta angulo de universo finiĝos por ĉiam la palaĉa aventuro de la protoplasmo, aventuro kie eble jam finis en alia mondo, aventuro, kiu eble en alia mondo disvolviĝos, sed ĉiam kaj ĉie dekomence kondamnita kaj direktota al elfina vana fiasko kaj porĉiama malhelo."

Sciencisto, pensisto kaj ateisto, Jean ROSTAND estas inter la noblaj spiritoj de la 20-a jarcento. Li havis tempon koni la ekantan ekologian movadon kaj la juneco-ribeloj de la jaroj 70-aj, pri kiuj li sentis grandan simpation.

[redaktu] Listo de verkoj

Les familiotes et autres essais (1925) La familipatriotoj kaj aliaj eseoj prisociaj
La loi des riches (1920) Leĝo de la riĉuloj
La vie des crapauds (1933) vivo de la bufoj
La vie des libellules (1935) vivo de la libeloj
Pensées d'un biologiste (1939) pensoj de biologo
L'aventure humaine (1947) la homa aventuro
Ce que je crois (1953) Tio, kion mi kredas

[redaktu] Jean ROSTAND kaj Esperanto

Tradukita esperanten:

La nuna stato de l'evoluismo, (trad.) SAT, 1953
"Tio, kion mi kredas" tradukita de Pierre BERLOT eld UFE, 1962

en la enkonduko de tiu traduko li skribis:

„Estas por mi plezuro tute aparta vidi mian libreton „Ce que je crois“ tradukita en Esperanton.“ „Estas ne penseble, ke biologiisto ne salutus fervore la ideon de universala lingvo, komuna por ĉiuj.“ „Se tia lingvo estus pli disvastigita, ĝi permesus al ĉiu scienculo esti rekte informita pri la laboroj kiuj, ĉiumomente, en la tuta mondo, progresigas lian fakon. Kaj precipe, konsiderante ke la homaro konsistas el unu sola specio, lerninte vidi en la rasaj kaj naciaj diferencoj nur bagatelan fakton, ĉu ni ne devas senhezite deziri, ke ĉiu Homo sapiens estu dotita per unu sama esprimilo?“ „La unueco de la homa specio vokas komunecon de la lingvo. Ju pli intimaj fariĝos la rilatoj inter la popoloj, ju pli planediĝos la tero, lau la vortoj de Teilhard de Chardin, des pli necesos ke la teranoj disponu lingvon kiu estus, iamaniere, la vorto de la specio“ „Miaflanke, mi esperas ke la momento ne estas tre malproksima, kiam ĉiuj homoj, dank‘ al Esperanto, kapablos interkomunikiĝi same kiel faras, per siaj dancoj, ĉiuj abeloj.“