Zgnilizny (wada drewna)
Z Wikipedii
Zgnilizna drewna, mursz - jedna z najpoważniejszych wad drewna. Jest to chemiczny rozkład ścian komórkowych drewna objawiawiający się postępującym rozpadem, zmianą barwy, zmianą właściwości drewna, pod wpływem działania niektórych gatunków grzybów.
Grzyby rozkładające drewno wytwarzyją enzymy: lignazy i karbohydrazy, które mają zdolność depolimeryzacji lub rozszczepienia ligniny, celulozy i hemicelulozy w jednostki mniejsze, o łatwiej przyswajalnym węglu. Zakażeniu grzybowemu ulega drewno drzew na pniu, drewno składowane po ścięciu i wyróbce jak również drewno użytkowane. Chociaż grzyby są niezbędne do utrzymania przemiany węgla w przyrodzie, powodują znaczne straty ekonomiczne, deprecjonując drewno na każdym etapie jego użytkowania.
[edytuj] Podział zgnilizn drewna
- W zależności od miejsca występowania na pniu stojącego drzewa zgnilizny dzielą się na:
- zgniliznę odziomkową -korzeniową, ciągnącą się od porażonych korzeni, lub porażonego odziomka,
- zgniliznę strzały, ciągnącą się od sęków i zranień na pniu,
Mniej istotne z gospodarczego punktu widzenia są: - zgniliznę korzeni, występującą w strefie korzeni,
- zgniliznę korony -gałęzi, występującą w strefie korony, na pniu lub na gałęziach.
- Ze względu na stan drewna zgniliznę dzieli się na:
- Ze względu na umiejscowienie na przekroju pnia:
- zgniliznę zewnętrzną, obejmującą strefę najmłodszych słoi rocznych -tuż pod korą,
- zgniliznę wewnętrzną, obejmującą strefę przyrdzeniową,
- zgniliznę rozrzuconą -rozproszoną -gdzie efekt działania grzyba nie skupia się w jednym obszarze.
- Inny podział wyróżnia zgniliznę:
- leśną,
- składową,
- domową.
Czynnikami ekologicznymi wyodrębniającymi te trzy grupy zgnilizn są przede wszystkim wilgotność i temperatura. Drewno drzew żywych pozostających na pniu wykazuje znacznie większy stopień wilgotności niż drewno na składnicach, Jeszcze mniejszą wilgotność ma drewno w konstrukcjach budowlanych. Zróżnicowanie środowisk pod względem wilgotności i temperatury powoduje, że inne gatunki grzybów wywołują zgniliznę leśną, inne składową, a jeszcze inne domową. Na ogół grzyby atakujące drewno na składnicach lub w domach wywołują mniej charakterystyczne formy zgnilizny niż te, które atakują drzewa w lesie.
- Przyjmując za kryteria podziału zmiany w składzie chemicznym i w obrazie makroskopowym drewna, wyróżnia się trzy zasadnicze typy zgnilizn:
- zgniliznę brunatną, zwaną także: destrukcyjną, błonnikową i czerwoną, - gdy rozkładowi ulegała celuloza i pentozany,
- zgniliznę białą, zwaną także: jednolitą, - gdy najpierw rozkładowi ulegała lignina.
- zgniliznę pstrą, zwaną także: korozyjną, białą jamkowarą, kieszonkową,gdy rozkładowi ulegały (w mniejszym lub większym stopniu) równocześnie wszystkie składniki drewna,
Praktyczny podział zgnilizn drewna okrągłego przedstawia obowiązująca norma PN-79/D-01011.
- W zależności od stopnia rozkładu, wyróżnia się:
- zgniliznę twardą,
- zgniliznę miękką.
Obie grupy dzieli się jeszcze na:- zewnętrzną,
- wewnętrzną,
- rozproszoną,
Zgniliznę miękką dzieli się dodatkowo na: - zgniliznę korozyjną,
- zgniliznę destrukcyjną,
- zgniliznę korozyjno-destrukcyjną,
Zgniliznę twardą dzieli się dodatkowo na: - zgniliznę twardą jasną,
- zgniliznę twardą ciemną,
- zgniliznę twardą różnobarwną, zwaną także marmurkową,
- zgniliznę twardą czerwoną, zwaną także czerwienią twardzieli.
Podobny podział w oparciu o stopień rozkładu drewna określa: zgnilinę wczesną i późną oraz szereg faz pośrednich.
Wymienione podziały i rodzaje zgnilizn posiadają specjalne znaczenie diagnostyczne i znajdują swój odpowiednik praktyczny. W zależności od potrzeby i zastosowania można mówić o różnych podziałach i różnych typach zgnilizn. W każdym jednak wypadku oznaczenie zgnilizny drewna jest trudne, bowiem obraz grzybowego rozkładu zależy nie tylko od gatunku grzyba i gatunku zaatakowanego drewna, ale także od czasu działania grzyba i stadium procesów rozkładowych.
Pęknięcia | ||
Czołowe: rdzeniowe • okrężne | Boczne: desorbcyjne • mrozowe | Czołowo-boczne: niegłębokie • głębokie • przechodzące |
Wady kształtu | ||
zbieżystość • krzywizna • spłaszczenie • zgrubienie odziomkowe • napływy korzeniowe • rak • obrzęk |
Wady budowy | ||
zabitka • zakorek • przeżywiczenie • pęcherz żywiczny • drewno ciągliwe • twardzica • nierównomierna szerokość słojów rocznych • wielordzenność • mimośrodowość rdzenia • skręt włókien |
Zabarwienia | |
pochodzenia biotycznego: sinizna • fałszywa twardziel • zaparzenie drewna • wewnętrzny biel • czerwień bielu • brunatnica pochodzenia abiotycznego: zaciągi garbnikowe • zabarwienia po spławie • plamy wodne |
Sęki |
sęk zarośnięty: guzy • brewki • róże sęki otwarte: w zależności od stopnia zrośnięcia: zrośnięte • częściowo zrośnięte • niezrośnięte w zależności od stanu zdrowotnego: zdrowe • nadpsute • zepsute w zależności od stopnia zgrupowania: pojedyncze • skupienie sęków |
Zgnilizny |
zgnilizna twarda: zgnilizna twarda jasna• zgnilizna twarda ciemna• zgnilizna twarda różnobarwna• zgnilizna twarda czerwona zgnilizna miękka: zgnilizna korozyjna • zgnilizna destrukcyjna • zgnilizna korozyjno-destrukcyjna w zależności od umiejscowienia na przekroju pnia: zgnilizna zewnętrzna • zgnilizna wewnętrzna • zgnilizna rozrzucona w zależności od umiejscowienia wzdłuż pnia: zgnilizna strzały • zgnilizna odziomkowa |
Uszkodzenia mechaniczne |
pochodzenia biologicznego: chodniki owadzie • uszkodzenia przez ptaki pochodzenia antropogenicznego: obecność ciał obcych • odarcie kory • zwęglenia • zaciosy • spała żywiczarska |