Zastaw spiski

Z Wikipedii

Zastaw spiski - umowa zawarta 8 listopada 1412 w Zagrzebiu między królem węgierskim i niemieckim Zygmuntem Luksemburskim a królem Polski Władysławem Jagiełłą. Zastaw 16 miast spiskich stanowił zabezpieczenie zwrotu pożyczki, której Jagiełło udzielił Zygmuntowi. Pożyczona została kwota 37.000 kop groszy praskich, czyli ówcześnie około 7,5 tony czystego srebra. Pieniądze te pochodziły głównie z odszkodowań wojennych wypłaconych Polsce przez Krzyżaków. Pożyczka miała zostać zwrócona w tej samej wysokości i w tym samym miejscu, gdzie ją wypłacono - na węgierskim wówczas zamku w Niedzicy.

Wg Henryka Samsonowicza: "Zjazd w Lubowli w 1412 załagodził stosunki z cesarzem Zygmuntem. Ten ostatni zgodził się pokryć cześć kontrybucji nałożonej na Krzyżaków, przy czym jako zastaw swego zobowiązania przkazał Jagielle 13 miast spiskich. Przetrwały one w Polsce aż do połowy XVIIIw."

W skład zastawu weszły następujące miasta i miasteczka: Stara Lubowla wraz z zamkiem, Spiska Biała, Lubica, Wierzbów, Spiska Sobota, Poprad, Straże, Spiskie Włochy, Spiska Nowa Wieś, Ruszkinowce, Wielka, Spiskie Podgrodzie, Maciejowce, Twarożne, Podoliniec i Gniazda. Z zastawionych terytoriów utworzono starostwo spiskie z siedzibą w Zamku Lubowelskim. Jednym z pierwszych starostów spiskich był w latach 1420-1428 Zawisza Czarny z Garbowa, najsłynniejszy polski rycerz. Najdłużej starostwo spiskie spoczywało w rękach rodu Lubomirskich, dla których stało się jednym z głównych źródeł finansowej potęgi.

Skutkiem zastawu było przyłączenie zastawionych terytoriów do Polski dopóki pożyczka nie zostanie spłacona. Zastawione miasta, wsie i dominia pozostały częścią Królestwa Węgier. Władza polska nad nimi sprowadzała się do pobierania podatków i do bieżącego zarządzania tymi ziemiami. Władza ta przysługiwała kolejnym królom polskim. Forma zastawu była sposobem obejścia zakazu pobierania odsetek od pożyczonych pieniędzy, obowiązującego w średniowiecznym prawie. Wynagrodzeniem pożyczkodawcy były dochody z przedmiotu zastawu.

Pożyczka nigdy nie została spłacona, wobec czego nigdy nie został zwrócony zastaw spiski - choć sejmy węgierskie wielokrotnie żądały od kolejnych królów Węgier odzyskania zastawu, ci zaś prowadzili na ten temat rokowania z królami Polski, proponując różne sposoby likwidacji zastawu. Nigdy jednak nie zaoferowano zwrotu pożyczki w sposób przewidziany umową. W 1769 na rozkaz cesarzowej Marii Teresy wojska austriackie, całkowicie bezprawnie, zajęły starostwo spiskie, co było wstępem do zagarnięcia w roku następnym starostw czorsztyńskiego, nowotarskiego i sądeckiego. Po pierwszym rozbiorze Polski, w 1773, król Stanisław August Poniatowski zwrócił zastaw królowi Węgier bez zwrotu pożyczki. Zastaw trwał więc 361 lat.