Wolbórz

Nazwa Wolbórz pojawiła się na dobre w dwudziestoleciu międzywojennym, wcześniej miejscowość nazywano Woybor, Voibor, Woibor, Wojbor a w XVI w. pojawiły się nazwy Woyborz i Wolborz.

Spis treści

1 Położenie
2 Historia
3 Zabytki
4 Sport
5 Znani ludzie
6 Źródła
7 Linki zewnętrzne

[edytuj] Położenie

Plan Wolborza

Pałac Biskupów. Widok od strony parku.

Kościół Św. Mikołaja

Położona w rozwidleniu rzek Wolbórki i Moszczanki przy trasie szybkiego ruchu nr 8 z Warszawy do Katowic i Wrocławia między Tomaszowem Mazowieckim i Piotrkowem Trybunalskim.

[edytuj] Historia

Prace wykopaliskowe pokazują, że na terenie dzisiejszego Wolborza osadnictwo istniało już 4 tysiące lat temu. Jednak pierwsza udokumentowana wzmianka o Wolborzu pojawiła się w falsyfikacie mogileńskim antydatowanym na 1065 r. Wolbórz był wtedy centrum opola, a później został przekształcony w kasztelanię.

W latach 1123-1125 Wolbórz stał się drugą stolicą biskupów kujawskich. W XIII w. był już znaczącą osadą, co potwierdziło uzyskanie praw miejskich (na prawie średzkim) w 1273 r. (16 lat po Krakowie) z nadania Leszka Czarnego.

Lokacja została potwierdzona w 1357 r. (tym razem na prawie magdeburskim, a miasto stało się centrum okolicy. Miasto miało komorę celną i własne władze samorządowe. Rozwijał się handel, rzemiosło i oświata. Wolborzanie jeździli do Krakowa by kształcić się w tamtejszej Akademii lub korzystali z jej filii zorganizowanej w Wolborzu. Filia ta miała 6 profesorów oraz rektora i udzielała stopni naukowych: bakalarza filozofii i nauk wyzwolonych.

9 września 1409 r. Władysław Jagiełło wydał w Wolborzu odezwę skierowaną do duchowieństwa, panów świeckich i książąt chrześcijańskich, przedstawiającą 29 artykułów obwiniających zakon krzyżacki. Miasto było również świadkiem koncentracji wojsk zarówno przed bitwą pod Grunwaldem jak i przed kolejnymi wyprawami króla Jagiełły przeciwko Krzyżakom.

Wiek XV i XVI to dalszy burzliwy rozwój Wolborza, głównie gospodarczy. Miasto posiadało około 100 warsztatów sukienniczych, liczne warsztaty piwowarskie, rozwijały się inne cechy, zbudowano aż 6 młynów na wolborskich rzekach. Okręg powiększył się również terytorialnie o kilka kolejnych wsi, którym przyznawano prawa lokacyjne.

W 1521 r. Wolbórz posiadał 5 kościołów:

kościół farny Św. Mikołaja
kościół Św. Krzyża
kościół szpitalny Św. Leonarda nad Wolbórką (szpital istniał w mieście od 1446 r.)
kościół Św. Trójcy i Św. Ducha (przy obu istniały szpitale)

W późniejszym czasie wybudowano jeszcze kościół Św. Anny. Wszystkie świątynie oprócz kościoła farnego były małe i drewniane i niektóre dokumenty nazywają je kaplicami.

W 1536 i 1548 r. miasto było niszczone przez pożary. Jego odbudowę ułatwiły zwolnienia z podatków dotyczące zarówno miasta jak i jego mieszkańców, a także zapomogi przekazywane przez lenników królewskich (m.in. od księcia pruskiego Albrechta). W 1538 r. kościół Św. Mikołaja stał się prepozyturą, a później (w 1544) kolegiatą.

W 1553 r. wójtem Wolborza został Andrzej Frycz Modrzewski.

Po II rozbiorze Wolbórz znalazł się w granicach Królestwa Pruskiego, w którym pozostawał aż do 1807, kiedy to znalazł się w Księstwie Warszawskim. Gdy kongres wiedeński w 1815 zdecydował o powstaniu Królestwa Polskiego, Wolbórz znalazł się w jego granicach.

Mieszkańcy Wolborza brali czynny udział w powstaniu styczniowym, za co karą była utrata praw miejskich. Miasto objął ukaz carski z 30 maja 1870 zmniejszający liczbę miast w guberniach Kraju Priwiślańskiego. Ukaz działał wstecz i odbierał prawa z dniem 23 stycznia przyłączając jednocześnie Wolbórz do gminy Bogusławice.

Hitlerowcy wymordowali miejscowych Żydów podczas 2 wojny światowej.

[edytuj] Zabytki

zespół parkowo-pałacowy biskupów kujawskich
kościół pod wezwaniem Świętego Mikołaja, w pierwotnej, drewnianej, formie jego budowę ukończono w 1148 r. Kościół farny założono tu w 1521 r.

[edytuj] Sport

Szczerbiec Wolbórz Towarzystwo Sportowe Szczerbiec Wolbórz
LUMKS Wolbórz Ludowy Uczniowski Międzyszkolny Klub Sportowy w Wolborzu

[edytuj] Znani ludzie

Waldemar Goszcz - aktor
Andrzej Frycz Modrzewski - polski pisarz polityczny okresu Odrodzenia, Wójt Wolborza

[edytuj] Źródła

Stefan Siniarski, Kalendarz z dziejów Wolborza 1065-1982, Warszawa 1984.
Halina Irena Szumił, Wolbórz na przestrzeni wieków, Wolbórz-Lublin 2003. ISBN 8373002901