Ustawa o reorganizacji Indian

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ustawa o reorganizacji Indian (ang. Indian Reorganization Act, IRA, zwana też Wheeler-Howard Act) - ustawa Kongresu USA z 18 czerwca 1934 roku stwarzająca nowe - obowiązujące zasadniczo do dziś - podstawy prawne, organizacyjne i finansowe autonomicznego funkcjonowania grup tubylczych Amerykanów (czyli indiańskich plemion USA i - częściowo - tubylczych społeczności Alaski), określająca ich uprawnienia oraz relacje z władzami.

Spis treści

1 Status amerykańskich Indian przed 1934 rokiem
2 Główne postanowienia ustawy o reorganizacji Indian
3 Realizacja i konsekwencje ustawy
4 Stara ustawa i nowe zmiany
5 Linki zewnętrzne

[edytuj] Status amerykańskich Indian przed 1934 rokiem

Ustawa IRA była zasadniczym zwrotem w dotychczasowych dziejach Indian i historii "indiańskiej" polityki władz federalnych USA, które:

od ponad stu lat - tj. od czasu podjęcia w latach 1831-1832 przez Sąd Najwyższy USA kluczowych decyzji w sprawach Indian - uznawały indiańskie plemiona za wewnętrzne narody zależne (ang. dependent domestic nations)
w 1871 roku zaprzestały zawierania traktatów z plemionami Indian Ameryki Północnej (czyli traktowania ich jak podmiotów prawa międzynarodowego), zawierając odtąd z indiańskimi wodzami jedynie umowy niższego rzędu, a jednocześnie nie uznając Indian za obywateli USA
w 1887 roku ustawa o powszechnym podziale ziemi (ang. General Allotment Act, GAA, zwana też ustawą Dawesa) rozpoczęła niszczący dla niezależności i samowystarczalności indiańskich plemion proces podziału wspólnych ziem plemiennych na indywidualne działki i przejmowania większości "nadwyżek ziem" (ang. surplus land) przez państwo (które sprzedawało je następnie osadnikom i korporacjom)
dopiero w 1924 roku - w uznaniu ochotniczej służby indiańskich wojowników na frontach I wojny światowej przyznały obywatelstwo amerykańskie i prawo głosu wszystkim Indianom żyjącym w granicach USA (którzy na mocy innych przepisów nie otrzymali tego obywatelstwa wcześniej)
w 1928 roku przyznały w tzw. Raporcie Meriama, że społeczna i ekonomiczna sytuacja Indian w rezerwatach jest szokująco zła
od przeszło wieku uzależniały wszelkie kluczowe decyzje w sprawach dotyczących indiańskich plemion (a często także - w sprawach indywidualnych Indian) od decyzji lub zgody Komisarza do spraw Indian.

Projekt zasadniczej reformy sytuacji prawnej amerykańskich Indian z rezerwatów był częścią polityki tzw. "Nowego Ładu" (ang. New Deal) - zasadniczych zmian gospodarczych i społecznych wdrażanych w latach 30. XX w. przez administrację prezydenta Franklina D. Roosevelta, a w zakresie polityki wobec Indian - przez Komisarza do spraw Indian, czyli szefa federalnego Biura do spraw Indian (ang. Bureau of Indian Affairs, BIA) w departamencie spraw wewnętrznych, Johna Colliera. Przyjmowana z mieszanymi uczuciami, zarówno przez bardziej tradycyjne grupy tubylcze (takie jak Hopiowie czy Irokezi), jak i przez bardziej konserwatywną część amerykańskiego społeczeństwa, ustawa o reorganizacji Indian stała sią jednak trwałą podstawą reform i autonomicznego funkcjonowania zdecydowanej większości tubylczych społeczności w USA.

[edytuj] Główne postanowienia ustawy o reorganizacji Indian

Ustawa o reorganizacji Indian z 1934 roku:

zakończyła rozpoczęty ustawą Dawesa z 1887 roku proces dzielenia ziem plemiennych na przyznawane Indianom indywidualne działki (i przejmowania znacznych nadwyżek ziemi przez sprzedający je później rząd)
przedłużyła na czas nieokreślony dotychczasowy szczególny status powierniczy indiańskich ziem, nadzorowanych przez Biuro do spraw Indian (BIA), uzależniając każdorazowo ich sprzedaż lub dzierżawę od zgody departamentu spraw wewnętrznych
umożliwiła odzyskiwanie przez Indian "nadwyżek" ziemi przeznaczanych przez państwo na sprzedaż, upoważniając departament spraw wewnętrznych (a konkretnie BIA) do nabywania ziem w imieniu indiańskich plemion i przyłączanie ich do istniejących już rezerwatów lub tworzenie nowych
wyłączyła położone poza terenem rezerwatów indywidualne działki i gospodarstwa Indian z kompetencji Biura do spraw Indian
określiła podstawy regulacji prawnych w zakresie zarządzania indiańskimi lasami i pastwiskami (ważnego źródła dochodów wielu plemion)
umożliwiła plemionom Indian zorganizowanie władz samorządowych w rezerwatach w oparciu o plemienne konstytucje (wzorowane na Konstytucji Stanów Zjednoczonych i zatwierdzane przez departament spraw wewnętrznych) oraz powołanie pochodzących z demokratycznych wyborów rad plemiennych (konstytucje uprawniały m.in. rady plemienne do zatrudniania prawników i prowadzenia negocjacji z władzami wszystkich szczebli oraz zakazywały obrotu ziemiami plemiennymi bez zgody większości członków danego plemienia).
utworzyła zarządzany przez departament spraw wewnętrznych odnawialny fundusz kredytowy na rozwój indiańskiej przedsiębiorczości i fundusz stypendialny dla indiańskich uczniów szkół zawodowych, średnich i wyższych oraz zapewniła finanse na działalność Biura do spraw Indian (BIA)
nakazała określenie, niezależnych od dotychczas obowiązujących przepisów o służbie cywilnej, preferencji przy zatrudnianiu Indian w BIA
wyłączyła spod przepisów ustawy tubylcze społeczności Alaski i plemiona byłego Terytorium Indiańskiego w stanie Oklahoma (funkcjonujące na podstawie innych ustaw samorządowych) oraz te plemiona, które głosowały przeciwko przyjęciu przepisów ustawy (co się zdarzało)
potwierdzała ważność wcześniejszych ustaw szczegółowych, regulujących kweste podziału ziem Siuksów i przyznawania im działek indywidualnych
stwierdzała, że przepisy ustawy nie mogą w żaden sposób wpływać na procesy sądowe wytoczone już przez indiańskie plemiona rządowi USA
upoważniała indiańskie plemiona do występowania do departamentu spraw wewnętrznych z wnioskami o rejestrację i oficjalne uznanie
zdefinowała pojęcia "Indianie", "plemię" i "dorosły Indianin".

[edytuj] Realizacja i konsekwencje ustawy

Przepisy ustawy były intensywnie wdrażane do chwili wybuchu II wojny światowej, ponad 160 tubylczych plemion i społeczności przyjęło nowe konstytucje i zasady autonomii zgodnie z IRA, a w ciągu pierwszych 20 lat po jej uchwaleniu w indiańskie ręce wróciły 2 mln akrów (8000 km ²) utraconych wcześniej ziem. Stopniowo poprawiano ogromne zaniedbania w indiańskiej służbie zdrowia i oświacie - w 1950 roku ponad połowa indiańskich dzieci uczęszczała już do anglojęzycznych szkół publicznych (w większości były to jednak specjalne szkoły z internatami, krytykowane później za niski poziom nauczania, odrywanie dzieci od kultur przodków, liczne przypadki przemocy i wykorzystywania uczniów). Przepisy nowej ustawy, choć odebrały formalny autorytet dotychczasowym radom wodzów (obieralnych lub dziedzicznych) i innym tradycyjnym instytucjom plemiennym, to jednocześnie stworzyły podstawy odrodzenia niszczonych dotąd plemiennych kultur i prześladowanych często (lub nawet zakazanych, jak Taniec Słońca) tradycyjnych religii i języków.

W kolejnych dziesięcioleciach reformy "indiańskiego Nowego Ładu" uległy jednak spowolnieniu w związku ze zmianą sytuacji politycznej i społeczno-ekonomicznej kraju. Regres ten nastapił mimo powstania Krajowego Kongresu Indian Amerykańskich (ang. National Congress of American Indians, NCAI) w 1944 roku i powołania przez władze Komisji Roszczeń Indiańskich (ang. Indian Claims Commission, ICC) w 1946 roku. W latach 50. i 60. XX w. dominującą polityką władz USA wobec Indian była - realizowana w ramach tej samej ustawy z 1934 roku - polityka stopniowej likwidacji rezerwatów i tubylczej samorządności (ang. termination), a następnie polityka przesiedleń Indian do miast (ang. relocation) i asymilacji tubylczych społeczności (ang. assimilation). Efektem tego było m.in. w drugiej połowie lat 50. formalne zlikwidowanie przez Kongres 61 plemion i należących do nich rezerwatów.

[edytuj] Stara ustawa i nowe zmiany

Polityka ta uległa stopniowo zmianie w kierunku uznania suwerenności i szerszej autonomii tubylczych społeczności w USA począwszy od końca lat 60. Było to skutkiem "indiańskiego odrodzenia" społeczno-kulturalnego, fali tubylczych protestów (organizowanych m.in. przez Ruch Indian Amerykańskich (ang. American Indian Movement, AIM), a także stałej działalności lobbystyczniej NCAI i innych tubylczych organizacji oraz kolejnych projektów aktywizacji gospodarczej rezerwatów (m.in. przez wsparcie dla tubylczej przedsiebiorczości oraz otwieranie indiańskich kasyn). Sprzyjająca atmosfera społeczna i polityczna umożliwiła wtedy uchwalenie kolejnych ważnych aktów prawnych dotyczących Indian (w tym ustawy o wolności religijnej Indian amerykańskich (AIRFA) z 1978 roku, ustawy o ochronie grobów tubylczych i repatriacji (NAGPRA) i ustawy o indiańskiej sztuce i rzemiośle (IACA) - obu z 1990 roku). Mimo cięć budżetowych w wydatkach na programy pomocy Indianom (zwłaszcza za rządów republikanów) stopniowo wdrażano też kolejne reformy ekonomiczne i społeczne zbieżne z oczekiwaniami większości samych Indian i przekazywano im szerszy zakres odpowiedzialności za własne sprawy - w ramach wsparcia rządowego, pozostającego nadal głównym źródłem finansowania indiańskich programów społecznych i projektów ekonomicznych.

Ustawa o reorganizacji Indian, uzupełniona o poźniejsze poprawki i kolejne akty prawne, reformujące różne obszary życia tubylczych Amerykanów i ich społeczności (zarówno w rezerwatach, jak i poza nimi, gdzie mieszka obecnie ponad 50% z ponad 4 mln amerykańskich Indian), pozostaje wciąż zasadniczym aktem prawnym definiującym tubylczą autonomię w Stanach Zjednoczonych. Część tubylczych działaczy i amerykańskich polityków krytykuje od lat tak jej ogólną koncepcję, utrwalającą ich zdaniem paternalistyczny stosunek władz wobec "pierwszych Amerykanów", jak i nadużycia władz różnych szczebli (w tym Biura do spraw Indian) oraz nieudolność urzędników w praktycznej realizacji zapisów ustawy i służeniu indiańskiej społeczności w USA.