Traktat waszyngtoński (1922)
Z Wikipedii
Traktat waszyngtoński z 6 lutego 1922 r. - porozumienie zawarte w trakcie konferencji waszyngtońskiej (12 listopada 1921 r. - 6 lutego 1922 r.), z udziałem Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Francji, Włoch i Japonii.
[edytuj] Powód
Projekt konferencji został wysunięty przez Amerykanów zaniepokojonych nagłym wzrostem potęgi morskiej Japonii.
[edytuj] Cele
- ograniczenie zbrojeń morskich
- ograniczenie również sił lądowych
- omówienie sytuacji w Chinach i na Oceanie Spokojnym
[edytuj] Wynik
| Ograniczenia tonażu | ||
| Państwo | Pancerniki | Lotniskowce |
|---|---|---|
| Wielka Brytania | 533,000 t | 137,000 t |
| Stany Zjednoczone | 533,000 t | 137,000 t |
| Japonia | 320,000 t | 81,000 t |
| Francja | 178,000 t | 61,000 t |
| Włochy | 178,000 t | 61,000 t |
Konferencja waszyngtońska unaoczniła fakt obniżenia się znaczenia i roli Wielkiej Brytanii jako potęgi morskiej. Anglicy musieli zgodzić się na równość w tym względzie ze Stanami Zjednoczonymi, które zresztą od lat do tego aspirowały. Japonia na razie jeszcze musiała zgodzić się na pozycję drugiego rzędu. Francję zepchnięto do kategorii trzeciej, zrównując ją z Włochami.
Z inicjatywy Francji na konferencji nie podjęto rozmów o rozbrojeniu sił lądowych. Francja obroniła również zasadę nieograniczania tonażu i liczebności jednostek średnich i mniejszych oraz podwodnych.
Ostateczne porozumienie sformułowano w dziewięciu kolejnych układach, na ogół noszących datę 6 lutego 1922 r. Główne porozumienie przewidywało, iż w okresie dziesięciu lat siły morskie pięciu wchodzących w grę mocarstw przedstawiać się będą według schematu:
- 5=5
- 3
- 1,75=1,75
Wielkość 5 była przewidziana dla Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych, 3 dla Japonii, a 1,75 dla Francji i Włoch.
Kolejny układ podpisany na tej konferencji podkreślał utrzymanie amerykańskiej formuły "otwartych drzwi", tj. jednakowych praw ekspansji gospodarczej, przy zapewnieniu niezawisłości i nienaruszalności terytorium Chin. Pod układem tym podpisało się dziewięć państw: oprócz wymienionej wyżej piątki, także Chiny, Belgia, Holandia, i Portugalia.
Inne układy dotyczyły spraw związanych z sytuacją na Oceanie Spokojnym. Mocarstwa mające tam posiadłości udzieliły sobie dla nich wzajemnej gwarancji i przyobiecały sobie konsultacje w razie ich zagrożenia przez jakieś inne państwo.
Z wyników konferencji waszyngtońskiej najmocniej niezadowolona była Japonia. Nastroje te wzmogły się po objęciu tronu przez cesarza Hirohito, po śmierci dotychczasowego cesarza Yoshihito w 1926 r. Silny rozwój przemysłu japońskiego umożliwiał intensywną rozbudowę armii, a zwłaszcza floty wojennej. To ostatnie wkrótce zaczęło budzić niezadowolenie w Waszyngtonie i Londynie.
