Sjöwall i Wahlöö

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Sjöwall i Wahlöö - szwedzka para pisarska i jednocześnie małżeństwo złożone z pisarki Maj Sjöwall i pisarza Pera Wahlöö. Znani przede wszystkim z stworzonego razem cyklu powieści kryminalnych z bogatym tłem obyczajowym, znanego jako Roman om ett brott (dosłownie "powieści o przestępstwie", na język polski tytuł ten tłumaczono też jako "opowieści z życia policji"), opublikowanego w latach 1965-1975. Ich głównym bohaterem był Martin Beck, oficer wydziału zabójstw policji w Sztokholmie. W powieściach tych para autorska Sjöwall i Wahlöö dawała też wyraz swoim skrajnie lewicowym przekonaniom politycznym, krytykując szwedzki socjaldemokratyczny model państwa.

[edytuj] Powieści

Cykl składał się z 10 powieści. 4 z nich zostało przetłumaczone na język polski (poniżej podane daty i miejsca pierwszych wydań po polsku, część była wznawiana później także przez inne wydawnictwa):

Roseanna (1965)
Mannen som gick upp i rök (1966)
Mannen på balkongen (1967)
Den skrattande polisen (1968) - przekład polski: Śmiejący się policjant, Czytelnik, Warszawa 1973
Brandbilen som försvann (1969) - przekład polski: Jak kamień w wodę, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1990
Polis, polis, potatismos (1970)
Den vedervärdige mannen från Säffle (1971) - przekład polski: Człowiek z Säffle, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1976
Det slutna rummet (1972) - przekład polski: Zamknięty pokój, Wydawnictwo Poznański, Poznań 1980
Polismördaren (1974)
Terroristerna (1975)

[edytuj] rozwiązania literackie

Powieści Sjöwall i Wahlöö stanowiły bardzo istotny krok w rozwoju światowej i szwedzkiej literatury kryminalnej. Autorzy bazując na własnym doświadczeniu zdobytym w pracy dziennikarskiej, przedstawiali realistyczny obraz pracy policji. Zerwali z wieloma schematami wcześniejszych powieści detektywistycznych, a przede wszystkim z modelem głównego bohatera jako genialnego samodzielnie działającego detektywa. Geniusz jednostki został w powieściach Sjöwall i Wahlöö zastąpiony realistycznym opisem procedur policyjnych i zbiorowego wysiłku całego zespołu śledczego. Bardzo ważną rolę nadali też tłu społecznemu i obyczajowemu. Osobiste życie policjantów było przedstawiane jako pełne porażek, problemów i rozterek moralnych.

[edytuj] odniesienia polityczne

Pierwsze powieści Sjöwall i Wahlöö koncentrowały się na przedstawieniu samego mechanizmu śledztwa. Począwszy od powieści Śmiejący się policjant coraz większą rolę zaczęły odgrywać aspekty społeczne zbrodni. Przyjetym przez parę autorską założeniem było "Stosować powieść kryminalną jako skalpel odsłaniający ideologiczne zubożenie i moralną wątpliwość tak zwanego państwa dobrobytu typu burżuazyjnego". Począwszy od powieści Człowiek z Säffle w coraz większym stopniu autorzy otwarcie dawali wyraz swym skrajnie lewicowym zapatrywaniom, krytykowali policję jako instytucję autorytarną będącą narzędziem w rękach opresyjnego państwa i kapitału. Przestępcy w coraz większym stopniu byli przedstawiani jako ofiary niesprawiedliwych stosunków społecznych lub bojownicy walczący ze złym systemem.

[edytuj] bohaterowie powieści

W powieściach występuje zasadniczo stały zestaw pierwszoplanowych i epizodycznych bohaterów:

Martin Beck - szef wydziału zabójstw sztokholmskiej policji, mężczyzna trapiony problemami charakterystycznymi dla pięćdziesięciokilkulatka: rozpad małżeństwa, utrata kontaktu z dorastającymi dziećmi
Lennart Kolberg - przyjaciel i prawa ręka Becka, były komandos nienawidzący broni palnej i przemocy, bardzo inteligentny, często wypowiadający się w sposób sarkastyczny i arogancki
Gunvald Larsson - potężny brutalny mężczyzna, nielubiany przez resztę zespołu, działający często na granicy dozwolonych procedur. Były oficer marynarki wojennej i handlowej.
Einar Rönn - spokojny niedźwiedziowaty mężczyzna, pochodzący z wiejskiej północnej Szwecji
Benny Skacke - nowicjusz
Kristiansson i Kvant - policjanci mundurowi, leniwi i nieudolni

[edytuj] ekranizacje

Powieści Sjöwall i Wahlöö były kilkakrotnie ekranizowane. Jako filmy kinowe:

The laughing policeman - 1973, USA, reżyseria Stuart Rosenberg, w roli głównej Walther Matthau, ekranizacja Śmiejącego się policjanta przeniesiona w realia amerykańskie, akcja rozgrywa się w San Francisco.
Mannen på Taket - 1976, Szwecja, reżyseria Bo Widerberg - ekranizacja powieści "Człowiek z Säffle".

Jako serial telewizyjny: Martin Beck, Szwecja 1993, różni reżyserzy, w roli Martina Becka występował Gösta Ekman. Jako cykl 8 filmów telewizyjnych: Szwecja 1997, różni reżyserzy, w roli Martina Becka występował Peter Haber. Serial i cykl filmów telewizyjnych zawiera też scenariusze nie oparte na powieściach, lecz z tymi samymi bohaterami. Realia zostały uwspółcześnione, złagodzono też znacznie polityczną warstwę fabuły.