Robert Browning

Z Wikipedii

Robert Browning (ur. 7 maja 1812 w Camberwell w hrabstwie Surrey, zm. 12 grudnia 1889 w Wenecji) – angielski poeta i dramatopisarz.

Spis treści 1 Wczesne lata 2 Juwenilia 3 Początki kariery i utrata reputacji 4 Poeta niedoceniany 5 Małżeństwo z Elizabeth Barrett 6 Powrót do łask 7 U szczytu 8 Końcowy okres twórczości 9 Spis utworów

[edytuj] Wczesne lata

Urodził się w Camberwell w hrabstwie Surrey, jako jedyny syn Roberta i Sarah Wiedemann Browning. Jego ojciec pracował jako dobrze opłacany urzędnik bankowy, dlatego mógł w praktyce zrealizować swoje zamiłowanie do książek, gromadząc około sześciotysięczny księgozbiór. Tak oto młody Robert był wychowywany w kontakcie z literaturą. Jego matka była pobożną nonkonformistką (nieanglikańską protestantką) - żyli prosto, ale ojciec zaszczepił w Robercie umiłowanie literatury i sztuki.

Chłopiec szybko się uczył i w wieku czternastu lat płynnie posługiwał się językiem francuskim, włoskim, znał biegle grekę i łacinę. Stał się wielbicielem poetów romantycznych, zwłaszcza Shelleya. Naśladując Shelleya, na krótko stał się ateistą i wegetarianinem, ale później wspominał to jako przejściową fascynację. W wieku lat szesnastu wstąpił na uniwersytet w Londynie, ale po pierwszym roku go opuścił.

[edytuj] Juwenilia

W marcu 1833 został opublikowany anonimowo pierwszy utwór Browninga, poemat w formie spowiedzi, Pauline: A Fragment of a Confession (Paulina albo fragment spowiedzi). Wydanie jego zostało sfinansowane przez rodzinę poety. Rozwlekły poemat miał być w zamyśle młodego autora jednym z serii utworów stworzonych przez jego różne fikcyjne alter ego (poetę, kompozytora, itd.), projekt został jednak porzucony. Pauline była niejednokrotnie powodem jego zakłopotania w późniejszym życiu - w przedmowie do wydania Collected Poems (Wierszy zebranych) z 1868 r. prosił czytelników o pobłażliwość podczas czytania jego juweniliów. W reedycji zbioru z 1888 r. dokonał zaś znacznych zmian w wierszu, twierdząc, że dwadzieścia lat znoszenia tych obrzydliwości to już dość długo.

[edytuj] Początki kariery i utrata reputacji

W 1835 Browning opublikował długi poemat dramatyczny Paracelsus, będący w zasadzie serią monologów wygłaszanych przez szwajcarskiego lekarza i alchemika Paracelsusa i jego przyjaciół. Wydany tym razem już pod nazwiskiem Browninga poemat (publikację sfinansował jego ojciec) zyskał uznanie krytyków i dobrze się sprzedawał. W ten oto sposób Browning wszedł do grona społeczności literackiej Londynu. W tym czasie stał się on w tych kręgach bardzo popularny i pożądany, dzięki swemu dowcipowi i wyczuciu stylistycznemu. Paradoksalnie jednak, wtedy właśnie podjął dwa kompletnie nieudane przedsięwzięcia - pisanie sztuk teatralnych (z których żadna nie była dość dobra, by pamiętano ją dziś) oraz stworzenie rozwlekłego poematu białym wierszem Sordello, dotyczącego wojny w średniowiecznych północnych Włoszech. Pełen niejasnych odniesień i wieloznaczny język stał się czymś w rodzaju kozła ofiarnego dla krytyków - młody poeta stał się przedmiotem żartów i wielu literatów zaczęło go unikać. Wywarło to katastrofalny wpływ na jego karierę i nie odzyskał on popularności i poczytności aż do momentu wydania The Ring and the Book (Pierścienia i księgi) prawie trzydzieści lat później.

[edytuj] Poeta niedoceniany

Na początku lat 40. nadal publikował tomy sztuk teatralnych i krótszych utworów wierszowanych pod seryjnym tytułem Bells and Pommegranates (Dzwony i granaty). Chociaż sztuki, z wyjątkiem Pippa Passes (raczej poemat dramatyczny niż typowa sztuka), zostały prawie całkowicie zapomniane, zbiory poezji (Dramatic Lyrics, po raz pierwszy opublikowany w 1842 i Dramatic Romances and Lyrics z 1845) są często uważane za najlepsze dzieła poety, zawierając wiele z jego najbardziej znanych dziś wierszy. Choć podziwiane obecnie, w momencie wydania były w dużej mierze ignorowane jako skutek klęski Sordello.

[edytuj] Małżeństwo z Elizabeth Barrett

Na początku 1845 roku Browning zaczął korespondować z poetką Elizabeth Barrett. W następnym roku para wzięła potajemnie ślub i wyjechała do Włoch. Ich syn, późniejszy malarz i krytyk, Robert Wiedemann Browning, urodził się we Florencji w 1849 roku. W latach 50. Browningowie nadal pisali i wydawali poezje we Włoszech. Pierwszym opublikowanym po ślubie utworem Browninga był długi poemat o treści religijnej Christmas Eve and Easter Day z 1850 roku. Kolejnym - Men and Women (Mężczyźni i kobiety), seria pięćdziesięciu dramatycznych poematów recytowanych przez pięćdziesiąt różnych postaci fikcyjnych i historycznych, z pięćdziesiątym pierwszym, One Word More (Jedno słowo więcej), z samym Browningiem jako narratorem, wierszem zadedykowanym żonie. Tytuł zbioru zaczerpnięty został z wersu z Sonnets from the Portuguese autorstwa Elizabeth Barrett Browning. Men and Women jest ogólnie uważany za najbardziej udany zbiór poezji Browninga. Współcześni krytycy często wymieniają ów tom wśród najważniejszych książek opublikowanych w wiktoriańskiej Anglii. Znów jednak, w czasach współczesnych poecie, tom nie spotkał się z dobrym przyjęciem i nie sprzedawał się dobrze.

[edytuj] Powrót do łask

Po śmierci Elizabeth w 1861 roku Browning z synem wrócili do Londynu. Wydany w 1864, pierwszy od dziewięciu lat nowo napisany utwór Dramatis Personae, przywrócił poecie dobrą reputację tak u odbiorców jak i krytyków. Zebrane wydanie jego poezji opublikowane w poprzednim roku sprzedało się też dość dobrze, tak jak i kilka mniejszych tomików utworów zebranych. Dramatis Personae to osiemnaście wierszy, o nieco ciemniejszym od Men and Women tonie - centralnym tematem znowu stały się tu opowieści różnych postaci literackich i fikcyjnych. Religijne spory ówczesnej epoki, jak również odzwierciedlenie strapienia po śmierci żony wysunęły się na pierwszy plan w twórczości Browninga. Dramatis Personae był pierwszym tomem poezji Browninga, którego popularność wymogła drugie wydanie, chociaż ilość sprzedanych egzemplarzy nie była jeszcze oszałamiająco duża. W uznaniu za znaczący wkład do literatury poeta otrzymał nagrodę honorowej przynależności do college'u Balliol w Oksfordzie w 1867.

[edytuj] U szczytu

W 1868, po długiej pracy, Browning w końcu wydał długi poemat napisany wierszem białym, The Ring and the Book, który przyniósł mu nareszcie bogactwo i sławę, zapewniając przy tym reputację jednego z najważniejszych angielskich poetów. Opisujący zagmatwaną sprawę morderstwa w Rzymie w latach 90. XVII wieku, poemat jest złożony z dwunastu tomów - dziesięciu długich poematów dramatycznych, przekazywanych przez różnych narratorów z ich osobistej perspektywy, opatrzonych wstępem i posłowiem samego poety. Liczące aż ponad 20 tysięcy wersów dzieło było najbardziej ambitnym projektem Browninga i zostało uznane za wielki wyczyn w dziedzinie poezji dramatycznej. Wydany w czterech oddzielnych tomach od listopada 1868 do lutego 1869 poemat był wielkim sukcesem komercyjnym i krytycznym, przynosząc Browningowi sławę, na którą pracował prawie przez trzydzieści lat.

[edytuj] Końcowy okres twórczości

Sława i stabilność finansowa przyczyniły się do tego, że Browning znów stał się twórcą płodnym, jak za dawnych lat. W końcowych dwudziestu latach życia intensywnie podróżował, uczestniczył też w życiu literackim Londynu, opublikował jednak przy tym aż 15 nowych tomów. Żaden nie spotkał się z uznaniem równym The Ring and the Book, nie jest też popularny w czasach dzisiejszych. Ostatnie lata przynoszą jednak krytyczną reewaluację późnych utworów Browninga, wskazując na ich wysoką jakość poetycką i głębię psychologiczną. Po wydaniu w latach 70. serii długich poematów - z których na największą uwagę zasługują Fifine at the Fair i Red Cotton Night-Cap Country - Browning powrócił do krótszych form. Tom Pacchiarotto, and How He Worked in Distemper zawierał złośliwy atak na krytyków poety, zwłaszcza Alfreda Austina. W 1887 Browning stworzył najważniejsze ze swych późnych dzieł, Parleyings with Certain People of Importance In Their Day. Przemówił w nim swym własnym głosem, przedstawiając serię dialogów z dawno zapomnianymi postaciami literatury, sztuki i filozofii. Po raz kolejny zadziwił wiktoriańskich czytelników, a w swym ostatnim zbiorze wierszy, Asolando (1889), zawarł już tylko zwięzłe liryki.

Według kilku przekazów, Browning w latach 70. zaangażował się uczuciowo z Lady Ashburton, lecz nie pobrali się. W 1878 roku po raz pierwszy od śmierci Elizabeth odwiedził Włochy i jeszcze kilkakrotnie tam powracał. Zmarł w domu swego syna w Wenecji. Pochowany został w Poets' Corner w Westminster Abbey. Jego grób sąsiaduje z grobem Alfreda Tennysona.

[edytuj] Spis utworów

• The Superiority of Persians (1832)
• Pauline: A Fragment of a Confession (1833)
• Paracelsus (1835)
• Strafford (dramat) (1837)
• Sordello (1840)
• Bells and Pomegranates I: Pippa Passes (dramat) (1841)
• Bells and Pomegranates II: King Victor and King Charles (dramat) (1842)
• Bells and Pomegranates III: Dramatic Lyrics (1842)
  • Porphyria's Lover
  • Soliloquy of the Spanish Cloister
  • My Last Duchess
• Bells and Pomegranates IV: The Return of the Druses (dramat) (1843)
• Bells and Pomegranates V: A Blot in the 'Scutcheon (dramat) (1843)
• Bells and Pomegranates VI: Colombe's Birthday (dramat) (1844)
• Bells and Pomegranates VII: Dramatic Romances and Lyrics (1845)
  • How They Brought the Good News from Ghent to Aix
  • The Bishop Orders His Tomb at Saint Praxed's Church
• Bells and Pomegranates VIII: Luria i A Soul's Tragedy (dramaty) (1846)
• The Pied Piper of Hamelin (1849)
• Christmas-Eve and Easter-Day (1850)
• Men and Women (1855)
  • A Toccata of Galuppi's
  • Childe Roland to the Dark Tower Came
  • Fra Lippo Lippi
  • Andrea Del Sarto (poem)|Andrea Del Sarto
  • A Grammarian's Funeral
  • An Epistle Containing the Strange Medical Experience of Karshish, the Arab Physician
• Dramatis Personae (1864)
  • Caliban upon Setebos
  • Rabbi Ben Ezra
• The Ring and the Book (1868-9)
• Balaustion's Adventure (1871)
• Prince Hohenstiel-Schwangau, Saviour of Society (1871)
• Fifine at the Fair (1872)
• Red Cotton Night-Cap Country, or, Turf and Towers (1873)
• Aristophanes' Apology (1875)
• The Inn Album (1875)
• Pachiarotto, And How He Worked in Distemper (1876)
• The Agamemnon of Aeschylus (1877)
• La Saisiaz i The Two Poets of Croisic (1878)
• Dramatic Idyls (1879)
• Dramatic Idyls: Second Series (1880)
• Jocoseria (1883)
• Ferishtah's Fancies (1884)
• Parleyings with Certain People of Importance In Their Day (1887)
• Asolando: Facts and Fancies (1889)