Radziecki atak na Polskę w 1939
Z Wikipedii
Radziecki atak na Polskę 17 września 1939 – zbrojna napaść ZSRR bez wypowiedzenia wojny na Polskę, prowadzącą wojnę z niemiecką III Rzeszą, podczas II wojny światowej.
Na mocy tajnego załącznika do niemiecko-radzieckiego paktu o nieagresji (paktu Ribbentrop-Mołotow), ZSRR zobowiązał się do zbrojnego wystąpienia przeciw Polsce w sytuacji, gdyby III Rzesza znalazła się w stanie wojny z Polską, co było eufemistycznym określeniem przewidywanego jeszcze przed wybuchem II wojny światowej najazdu Niemiec na Polskę (po roku 1945 zarówno ZSRR jak i władze PRL oficjalnie zaprzeczały istnieniu tego załącznika aż do roku 1989, choć w niektórych podręcznikach historii wydanych w PRL można jednak było – mimo cenzury – przeczytać enigmatyczne informacje na ten temat).
Oficjalny pretekst agresji był zawarty w przekazanej w nocy z 16 na 17 września przez zastępcę Ludowego Komisarza (ministra) Spraw Zagranicznych Potiomkina ambasadorowi Grzybowskiemu nocie dyplomatycznej: zamieszczono tam oświadczenie o rzekomym rozpadzie państwa polskiego, ucieczce rządu polskiego, konieczności ochrony mienia i życia zamieszkujących wschodnie tereny polskie Ukraińców i Białorusinów oraz uwalnianiu ludu polskiego od wojny. Warto przy tym podkreślić, że legalny rząd II Rzeczypospolitej opuścił granice przedwojennej Polski wieczorem 17 września, dopiero po powzięciu wiadomości o dokonanym rankiem tego dnia wkroczeniu Armii Czerwonej.
Jeszcze w czasie wojny i po niej pojawiły się próby usprawiedliwienia agresji sowieckiej koniecznością ochrony terytorium ZSRR w przewidywaniu przyszłej napaści niemieckiej na ten kraj, jednak w świetle wyników obecnych badań historycznych próby te są pozbawione jakichkolwiek podstaw. W oficjalnej historiografii ZSRR, wydarzenia te przedstawiano jako wyzwoleńczy pochód na tereny Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi. Z kolei w oficjalnej historiografii polskiej okresu PRL wydarzeń tych nie eksponowano, ewentualnie przedstawiano je jako pokojowe "wkroczenie" wojsk radzieckich w celu ochrony ludności na wschodnich terenach. Z punktu widzenia prawa międzynarodowego, wejście Armii Radzieckiej stanowiło agresję, łamiącą przy tym postanowienia polsko-radzieckiego układu o nieagresji.
- W ZSRR agresja była usprawiedliwiana ideologiczną retoryką o sprawiedliwości dziejowej wobec burżuazyjnego państwa polskiego i wymuszonego traktatu ryskiego oraz o wyzwoleniu uciskanych i rozdzielonych narodów.
Uderzenie jednostek Armii Czerwonej na Polskę 17 września 1939
- W Polsce agresja obecnie jest uważana przez niektórych polityków za faktyczny IV rozbiór Polski, natomiast przez większość historyków za agresję wojskową "w cieniu" agresji hitlerowskich Niemiec, i to podjętą – tak jak niemiecka – bez wypowiedzenia wojny. Wszyscy są przy tym zgodni, że dla Stalina i jego współpracowników i generałów była to również zemsta Związku Radzieckiego za porażkę w wojnie 1920 r.
Napaść doprowadziła do masowych prześladowań narodowościowych na przyłączonych do ZSRR (w wyniku dodatkowego tajnego porozumienia radziecko-niemieckiego z końca września 1939 r.) terenach wschodnich II Rzeczypospolitej – aresztowań i osadzeń w obozach, morderstw i powszechnych wysiedleń. Internowano ok. 250 tysięcy żołnierzy i oficerów, w większości nie stawiających oporu (zgodnie z dyrektywą ogólną marszałka Rydza-Śmigłego: Z Sowietami nie walczyć), co w rezultacie doprowadziło do zbrodni katyńskiej.
Spis treści |
[edytuj] Przebieg
Przygotowania do inwazji rozpoczęto pod koniec sierpnia 1939. Plan inwazji opracował szef Sztabu Generalnego Armii Czerwonej komandarm Borys Szaposznikow. 3 września Ludowy Komisarz Obrony Kliment Woroszyłow nakazał osiągnięcie gotowości oddziałom sąsiadujących z Polską radzieckich okręgów wojskowych, a 6 września rząd ZSRR zarządził mobilizację. Od 8 do 13 września oddziały radzieckie koncentrowały się nad granicą polską. Wojska pierwszego rzutu uformowane były w dwa Fronty, w skład których wchodziło 6 armii:
- Front Białoruski (dowódca komandarm Michaił Kowaliow)
- 3 Armia (dow. komkor Wasilij Kuzniecow)
- 11 Armia (dow. komkor Nikifor Miedwiediew)
- 4 Armia (dow. komdiw Wasilij Czujkow)
- Front Ukraiński (dowódca komandarm Siemion Timoszenko)
- 5 Armia (dow. komdiw Iwan Sowietnikow)
- 6 Armia (dow. komkor Filip Golikow)
- 12 Armia (dow. komandarm Iwan Tiulieniew)
Łącznie siły pierwszego rzutu obejmowały 9 korpusów i 1 dywizję piechoty, 4 (lub 5) korpusów i 1 dywizję kawalerii, 2 korpusy i 12 brygad czołgów. Jednostki te posiadały m.in. prawie 5000 czołgów.
Główne kierunki natarcia Frontu Białoruskiego objęły Wilno, Baranowicze – Wołkowysk – Grodno – Suwałki, Brześć nad Bugiem. Wilno, Grodno i Brześć zostały osiągnięte w dniach 20-22 września, Suwałki 24 września. Główne kierunki natarcia Frontu Ukraińskiego objęły Dubno – Łuck – Włodzimierz Wołyński – Chełm – Zamość – Lublin, Tarnopol – Lwów, Czortków – Stanisławów – Stryj – Sambor i Kołomyję. Pod Lwów jednostki radzieckie podeszły 19 września, Lublin osiągnęły 28 września. Jednostki Frontu Ukraińskiego dłużej brały udział w działaniach i zajmowały kolejne wyznaczone im obszary do początku października 1939. W awangardzie na kierunkach ataku Armii Czerwonej posuwały się na ogół jednostki pancerne.
W dniach 18-19 września miała miejsce obrona Wilna przed nacierającymi wojskami radzieckimi.
W dniach 20-21 września trwają ciężkie walki o Grodno, gdzie na skutek zaciekłej obrony rosyjskim czołgom nie udało się zdobyć miasta z marszu. Wkraczającym jednostkom Armii Czerwonej opór zbrojny stawiały związki taktyczne Korpusu Ochrony Pogranicza, Brygada Rezerwowa Kawalerii Wołkowysk i Samodzielna Grupa Operacyjna Polesie.
W serii bitew, wojska polskie podjęły próbę opóźnienia marszu jednostek radzieckich. W dniach 29-30 września jednostki KOP pod dowództwem gen. Wilhelma Orlika-Rückemanna rozbiły 52 Dywizję Strzelecką Armii Czerwonej w bitwie pod Szackiem. 1 października zmuszone były się rozproszyć po bitwie pod Wytycznem. Przedzierająca się na zachód SGO "Polesie" gen. Franciszka Kleeberga, była w kilku miejscach atakowana przez wojska radzieckie.
Nastąpiło spotkanie wojsk sowieckich z wojskami niemieckimi, po czym na części obszarów Niemcy wycofali się do ustalonej wcześniej linii demarkacyjnej i oddali zajęty obszar wojskom radzieckim. Miało to miejsce m.in. pod Lwowem 20 września, gdy Niemcy oblegający to miasto wycofali się. Sam Lwów 22 września po krótkim oporze został przez gen. Langnera poddany wojskom radzieckim na honorowych warunkach, natychmiast przez władze radzieckie złamanych.
[edytuj] Zbrodnie wojenne
Od momentu uderzenia na Polskę Armia Czerwona dokonywała wielu zbrodni wojennych, mordując jeńców i masakrując ludność cywilną(potrzebne źródła i szczegóły). Największe zbrodnie popełniono w Rohatynie, Wołkowysku, Oszmianie, Mołodecznie, Nowogródku, Sarnach, Kosowie Poleskim i Tarnopolu(potrzebne źródła i szczegóły). Mszcząc się za opór stawiany w Grodnie poddających się żołnierzy WP rozjechano czołgami(potrzebne źródła i szczegóły). Z premedytacją zamordowano też dowódcę obrony Grodzieńszczyzny gen. Józefa Olszynę-Wilczyńskiego i jego adiutanta. W tym ostatnim przypadku w literaturze rosyjskiej (autorstwa głównie J. Muchina) podawane jest stwierdzenie, że generała Olszynę-Wilczyńskiego zabito w czasie ucieczki z bagażem samochodem osobowym po porzuceniu podległych mu walczących jeszcze oddziałów.
[edytuj] Zakończenie i skutki
22 września w Brześciu kombrig Siemion Kriwoszein i niemiecki generał Heinz Guderian odebrali wspólną defiladę oddziałów pancernych niemieckich i radzieckich. Wkrótce po tym 28 września ZSRR i III Rzesza podpisały porozumienie, zwane drugim paktem Ribbentrop-Mołotow, przypieczętowujące podział Polski, korygujące wcześniejsze ustalenia nt. przebiegu granicy niemiecko-radzieckiej oraz podziału stref wpływów w krajach nadbałtyckich. W tym ostatnim przypadku doprowadziło to niezwłocznie do wprowadzenia wojsk radzieckich na terytorium tych państw z zachowaniem do czasu ich formalnej niezależności.
Armia Czerwona wzięła do niewoli 250 tysięcy żołnierzy, w tym około 18 tysięcy oficerów, ok. 7 tysięcy żołnierzy poległo lub zginęło po wzięciu do niewoli. W walkach zginęło około 3 tysięcy żołnierzy, ok. 10 tysięcy było rannych.
