Owady
Z Wikipedii
| Owady | |||||||
 Przedstawiciel podgromady: złotook drapieżny |
|||||||
| Systematyka | |||||||
| Domena | eukarioty | ||||||
| Królestwo | zwierzęta | ||||||
| Typ | stawonogi Arthropoda | ||||||
| Podtyp | tchawkodyszne | ||||||
| Nazwa systematyczna | |||||||
| Insecta | |||||||
|
Schemat budowy anatomicznej owada
|
|||||||
Owady (Insecta, przestarzale: insekty) – gromada stawonogów z podtypu tchawkowców. Najliczniejsza grupa zwierząt. Szacunkowa liczba gatunków owadów wynosi około 1,5 miliona, a liczba owadów na planecie sięga 1018 sztuk. Na każdego człowieka przypada blisko miliard owadów. Są to zwierzęta wszystkich środowisk lądowych, wtórnie przystosowały się też do środowiska wodnego. Były pierwszymi zwierzętami, które posiadły umiejętność aktywnego lotu. Rozmiary ciała owadów wahają się od 0,1 mm do ponad 350 mm. W Polsce do najliczniej reprezentowanych rzędów owadów należą: motyle, chrząszcze, błonkówki i muchówki. Owady mają olbrzymie znaczenie dla ekosystemów, są wśród nich też szkodniki (z ludzkiego punktu widzenia), organizmy pasożytnicze i komensale. Dużą grupę stanowią owady przenoszące choroby pasożytnicze, bakteryjne i wirusowe. Nauka zajmująca się owadami to entomologia.
Spis treści |
[edytuj] Znaczenie owadów w przyrodzie
[edytuj] Negatywne
Pojęcie "szkodnik" w odniesieniu do owadów istnieje jedynie w kontekście samego człowieka i jego działalności. Niszczenie naturalnych siedlisk tych zwierząt (silna antropopresja) — wycinka lasów, wypalanie łąk, tworzenie sztucznych ekosystemów (np. agrocenozy), chemizacja rolnictwa, intensywna zabudowa etc. wymuszają na owadach "potrzebę" dostosowania się do tak zmienionych warunków, stąd stały się one stałym elementem towarzyszącym człowiekowi na wszystkich płaszczyznach jego działalności.
Szkody powodowane przez owady to m.in.:
- niszczenie upraw (sztuczne ekosystemy mało odporne na czynniki środowiskowe, uboga pula genowa);
- przenoszenie chorób (wektory chorób) dotykających zarówno rośliny jak zwierzęta hodowlane, oraz samych ludzi (ograniczenie naturalnych siedlisk owadów, oraz stworzenie dogodnych warunków dla ich rozwoju np. brak higieny etc.)
[edytuj] Pozytywne
Owady przyczyniają się m.in. do:
- rozkładu materii organicznej (liczne muchówki, chrząszcze);
- mineralizacji związków organicznych w glebie (głównie mrówki);
- zapylają kwiaty, umożliwiając tym samym:
- swobodny przepływ genów między poszczególnymi osobnikami (ew. populacjami) tego samego gatunku — zapylenie krzyżowe;
- z powyższego wynika również wydatne zwiększenie się plonu (średnio 50%) z upraw entomofilnych (zapylanych przez owady) np: więcej dorodnych owoców z jednego krzaka porzeczki w stosunku do uprawy nie zapylonej przez owady (przy wykorzystaniu sztucznych metod).
[edytuj] Historia
Ze względu na małą ilość dowodów kopalnych (głównie skamieniałości utrwalonych w mulistych osadach), nie można jednoznacznie określić jak przebiegała ewolucja owadów. Pierwotne owady zamieszkiwały lasy węglowe, pokrywające Ziemię ponad 300 000 000 lat temu. Na podstawie analizy wczesnych skamieniałości stwierdzono że niektóre owady jak np. ważka różnoskrzydła czy karaczan nie różniły się znacząco pod względem anatomii ciała od współcześnie żyjących gatunków. Jednakże większość pierwotnych insektów znacznie wyewoluowała bądź wyginęła.
[edytuj] Morfologia funkcjonalna
Owady charakteryzują się na ogół niewielkimi rozmiarami ciała i zewnętrznym chitynowym szkieletem. Ich ciało podzielone jest na trzy części: głowę, tułów i odwłok składa się z 21 odcinków. Na głowie znajduje się para czułków, para złożonych oczu i otwór gębowy. Na segmentowanym tułowiu osadzone są trzy pary odnóży i skrzydła (u tych gatunków, u których występują). W odwłoku wyróżnić można struktury wydalnicze i rozrodcze.
[edytuj] Zróżnicowanie ekologiczne
Owady są bardzo zróżnicowaną ekologcznie grupą, zasiedlają najróżniejsze środowiska i wsiedliska. Ze względu na środowisko wyróżnia się kilka grup ekologicznych, np. owady wodne, owady lądowe, koprofaunę, nekrofaunę, gatunki ksylofagiczne, saprobiontyczne itd.
[edytuj] Podział systematyczny
Do podgromady owadów bezskrzydłych zalicza się tradycyjnie również trzy prymitywne grupy: skoczogonki, pierwogonki oraz widłogonki. Współcześnie coraz częściej entomologowie zgadzają się jednak, że grupom tym należy się status gromady; w związku z powyższym w Wikipedii zostaną omówione jako oddzielne gromady, a nie rzędy gromady owadów.
- Podgromada: owady bezskrzydłe (Apterygota)
- Rząd: pierwogonki (Protura)
- Rząd: skoczogonki (Collemobola)
- Rząd: widłogonki (Diplura)
- Rząd: przerzutki (Microcoryphia)(*)
- Rząd: rybiki (Zygentoma)(*)
-
- Dwa ostatnie rzędy są czasem klasyfikowane razem, jako szczeciogonki.
- Podgromada: uskrzydlone (Pterygota)
- Rząd: gladiatory (Mantophasmatodea)
- Rząd: błonkówki (Hymenoptera)
- Rząd: chruściki (Trichoptera)
- Rząd: chrząszcze (Coleoptera)
- Rząd: glebiki (syn, zoraptery) (Zoraptera)
- Rząd: jętki (Ephemeroptera)
- Rząd: karaczany (Blattodea)
- Rząd: modliszki (Mantodea)
- Rząd: motyle (Lepidoptera)
- Rząd: muchówki (Diptera)
- Rząd: nogoprządki (Embioptera)
- Rząd: pchły (Siphonaptera)
- Rząd: pluskwiaki równoskrzydłe (Homoptera)
- Rząd: pluskwiaki różnoskrzydłe (Heteroptera)
- Rząd: prostoskrzydłe (Orthoptera)
- Rząd: psotniki (syn. gryzki) (Psocoptera)
- Rząd: sieciarki syn. siatkoskrzydłe (Neuroptera, syn. Planipennia)
- Rząd: skorki (Dermaptera)
- Rząd: straszyki (Phasmida)
- Rząd: termity (Isoptera)
- Rząd: wachlarzoskrzydłe (Strepsiptera)
- Rząd: ważki (Odonata)
- Rząd: wciornastki (syn. przylżeńce) (Thysanoptera)
- Rząd: widelnice (Plecoptera)
- Rząd: wielbłądki (Raphidioptera)
- Rząd: wielkoskrzydłe (Megaloptera)
- Rząd: wojsiłki (Mecoptera)
- Rząd: wszoły (Mallophaga)
- Rząd: wszy (Anoplura)
[edytuj] Linki zewnętrzne
