Olsztyn
Z Wikipedii
Współrzędne: 53°47'00" N 020°30'00" E
| Olsztyn | |||||
|
|||||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||||
| Powiat | miasto na prawach powiatu | ||||
| Gmina | Olsztyn |
||||
| Prawa miejskie | 1353 | ||||
| Prezydent miasta | Czesław Jerzy Małkowski | ||||
| Powierzchnia | 87.89 km² | ||||
| Położenie | 53° 47' N 20° 30' E |
||||
| Wysokość | 87,7 - 154,4 m n.p.m. | ||||
| Liczba mieszkańców (2006) - liczba ludności - gęstość - aglomeracja |
174 473 1 985 os./km² 230 000 |
||||
| Strefa numeracyjna (do 2005) |
(+48) 89 | ||||
| Kod pocztowy | 10-001 do 11-041 | ||||
| Tablice rejestracyjne | NO | ||||
Położenie na mapie Polski |
|||||
|
Urząd miejski3
pl. Jana Pawła II 110-101 Olsztyn tel. 89 527 31 11; |
|||||
| Strona internetowa miasta | |||||
Olsztyn (niem. Allenstein *) - największe miasto i stolica województwa warmińsko-mazurskiego, powiat grodzki Olsztyn, stolica powiatu ziemskiego olsztyńskiego, archidiecezji warmińskiej, a od 1992 r. metropolii warmińskiej. Główny ośrodek gospodarczy, edukacyjny i kulturowy, siedziba władz i najważniejszych instytucji regionu, a także ważny węzeł kolejowy i drogowy.
Olsztyn leży w południowej części Warmii, historycznej krainy należącej w latach 1466-1772 do Rzeczypospolitej. Wbrew powszechnej opinii nie jest położony na Mazurach.
[edytuj] Geografia
[edytuj] Położenie
Olsztyn położony jest w środkowej części województwa warmińsko-mazurskiego nad rzeką Łyną, w granicach Pojezierza Olsztyńskiego, które wchodzi w skład makroregionu Pojezierza Mazurskiego. Miasto sąsiaduje z gminami: Dywity, Barczewo, Purda, Stawiguda, Gietrzwałd oraz Jonkowo. Najwyższy punkt Olsztyna umiejscowiony jest na wysokości 155 m n.p.m., natomiast najniższy na 88 m n.p.m. Przyczyną takiego zróżnicowania geologicznego jest fakt, iż miasto leży w paśmie moren czołowych ostatniego zlodowacenia.
Olsztyn leży 87 km od granicy z Rosją i ok. 140 km od Kaliningradu. Odległości:
[edytuj] Warunki naturalne
Zasoby wodne
Przez Olsztyn przepływają 3 rzeki: Łyna, Wadąg i Kortówka.
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Jeziora w Olsztynie.
W granicach administracyjnych miasta leży 15 jezior (13 powyżej 1 hektara). Łącznie powierzchnia jezior w Olsztynie wynosi około 725 ha (8,25% powierzchni miasta).
| Nazwa jeziora | Powierzchnia (w ha) | Głębokość maksymalna |
|---|---|---|
| Ukiel (Krzywe) | 412 | 43 |
| Kortowskie | 89,7 | 17,2 |
| Track (Trackie) | 52,8 | 4,6 |
| Skanda | 51,5 | 12 |
| Redykajny | 29,9 | 20,6 |
| Długie | 26,8 | 17,2 |
| Sukiel (Czarne) | 20,8 | 25 |
| Tyrsko (Gutkowskie, Zbzikowe, Żbik) | 18,6 | 30,6 |
| Stary Dwór (Starodworskie) | 6 | 23,3 |
| Siginek (Kopytko, Podkówka, Styginek) | 6 | brak danych |
| Czarne | ok. 1,3 | brak danych |
| Żbik | ok. 1,2 | brak danych |
| Pereszkowo (Pyszkowo) | ok. 1,2 | brak danych |
| Mummel (Mumel) | ok. 0,3 | brak danych |
| Modrzewiowe | 0,25 | brak danych |
Ich rozmieszczenie jest nierównomierne na korzyść części zachodniej, gdzie jeziorność wynosi 40% (w części wschodniej 8%).
Tereny zielone
Olsztyńskie lasy zajmują ponad 1800 ha (21,2% powierzchni miasta). Ponad połowa to zwarty kompleks Lasu Miejskiego (1050 ha), pełniący przede wszystkim funkcje terenów rekreacyjno - wypoczynkowych oraz turystyczno - krajoznawczych.
Zieleń miejska zajmuje 560 ha (6,5% powierzchni miasta). Urządzona jest w postaci licznych parków, zieleńców, skwerów oraz trzech ponadstuletnich cmentarzy.
Wszystkie formy terenów zieleni w Olsztynie stanowią ponad połowę powierzchni miasta.
Rezerwaty przyrody
Na terenie Olsztyna znajdują się dwa rezerwaty przyrody roślinności torfowej:
- Mszar - powierzchnia: 4 ha, ustanowiony w 1953 roku
- Redykajny - powierzchnia: 10 ha, ustanowiony w 1949 roku
[edytuj] Klimat
Olsztyn leży w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego przejściowego. Jest to typowy klimat pojezierny. Uwarunkowany został głównie przez lokalne elementy środowiska (rzeżba terenu, lasy, jeziora). Klimat lokalny cechują średnie roczne opady, wynoszące ok. 600 mm. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi ok. +7,5°C z maksimum w lipcu ok. +18,0°C i minimum w styczniu ok. -4,0°C. W ciągu całego roku dominują wiatry południowo-zachodnie i zachodnie. Jesienią i zimą wzrasta udział wiatrów południowych, zaś wiosną i latem północno zachodnich.
[edytuj] Historia
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Kalendarium historii Olsztyna.
Pierwsza wzmianka o mieście pochodzi z roku 1334, kiedy to Henryk von Luter założył w zakolu rzeki Łyny drewniano-ziemną strażnicę puszczańską, nadając jej nazwę Allenstein (Gród nad Łyną, Alna to pruska nazwa Łyny). Prawa miejskie oraz nazwę "Allenstein" (dla Polaków był to Holstin, a później Olstyn, ale wymawiano tę nazwę tak jak dzisiaj - Olsztyn) zostały nadane 31 października 1353 roku przez Kapitułę warmińską. Zasadźcą i pierwszym burmistrzem miasta był Jan z Łajs.
Jeszcze przed nadaniem praw miejskich - w 1347 roku - w miejscu strażnicy drewniano-ziemnej rozpoczęto budowę zamku, którą ukończono w 1353. W późniejszych wiekach zamek był wielokrotnie przebudowywany. W drugiej połowie XIV wieku (lata 1370 - 1380) wzniesiono kościół pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła, który uchodzi za jeden z najwybitniejszych przykładów gotyku ceglanego w Polsce. Do dnia dzisiejszego przetrwała wytyczona wtedy sieć ulic i część imponujących fortyfikacji, a wiele istniejących dziś na obszarze Starego Miasta domów wspiera się o średniowieczne fundamenty.
Liczne wojny XV wieku niejednokrotnie niszczyły młode jeszcze miasto. W 1414 Olsztyn został zniszczony przez wojska króla Władysława Jagiełły. W 1440 miasto przystąpiło do Związku Pruskiego - konfederacji szlachty i miast pruskich skierowanej przeciw Krzyżakom. W 1454 mieszczanie wzięli udział w powstaniu przeciwko zakonowi krzyżackiemu i opanowali zamek, uznając zwierzchnictwo króla polskiego, jednak rok później miasto ponownie zajął Zakon Krzyżacki. Na mocy traktatu pokojowego zawartego w 1466 roku w Toruniu, Olsztyn wraz z całą Warmią przeszedł pod zwierzchnictwo Polski.
Kolejna wojna, wywołana w latach 1519-1521 przez zakon krzyżacki spustoszyła południową Warmię. Ówczesnym administratorem dóbr kapituły warmińskiej był kanonik fromborski – Mikołaj Kopernik. Przygotował on skutecznie olsztyński zamek do obrony przed spodziewanym atakiem Krzyżaków (1521). Ponadto Kopernik podjął wielką akcję zasiedlania rejonu sprowadzając mówiących po polsku osadników z Mazowsza.
Kolejny wiek to rozkwit miasta, korzystnie położonego na ruchliwym szlaku Królewiec-Warszawa. Mieszkańcy utrzymywali się z handlu i rzemiosła. Pośredniczyli też w wymianie handlowej między Polską a portami Bałtyku. Rozwój został powstrzymany przez wojny północne w XVII i XVIII wieku, a wielka zaraza lat 1709-1712 wyludniła miasteczko niemal całkowicie. Dzięki wsparciu kapituły Olsztyn w ciągu XVIII wieku zdołał poprawić swe położenie. W okresie rozbiorów Warmię wcielono do Królestwa Prus. Miasto i zamek stały się własnością króla pruskiego.
W czasie wojen napoleońskich miasto zostało po raz kolejny obrabowane. 3 lutego 1807 w Olsztynie zatrzymał się cesarz Francuzów - Napoleon Bonaparte. Po wojnach napoleońskich w Prusach utworzono samorząd terytorialny, a w 1818 roku powstał powiat olsztyński.
Druga połowa XIX wieku to dynamiczny rozwój pod rządami burmistrza Roberta Zakrzewskiego, a następnie Oskara Beliana. W 1867 - powstał nowoczesny jak na owe czasy szpital, w latach 1872 - 1873 przeprowadzono przez Olsztyn magistralę kolejową, łączącą Toruń z Królewcem, w 1877 powstało gimnazjum. Liczba mieszkańców w tym okresie wzrosła z 4 000 w 1846, poprzez 6 000 w 1875 do 25 000 w 1895 roku.
W tym samym okresie Olsztyn stał się ośrodkiem polskiego ruchu narodowego na Warmii. W kwietniu 1886 roku ukazał się pierwszy numer "Gazety Olsztyńskiej", polskiego pisma wydawanego bez przerwy do 1939 roku przez rodziny Liszewskich i Pieniężnych. W 1891 powstało Polsko-Katolickie Towarzystwo Ludowe "Zgoda". Dzięki pomocy działaczy z Wielkopolski i Pomorza polscy Warmiacy w wyborach do sejmu pruskiego zaczęli wysuwać swoich kandydatów.
W ostatnich latach XIX wieku i na początku XX wzniesiono nowe gmachy publiczne, między innymi nowy ratusz w stylu holenderskiego renesansu, neogotyckie kościoły Najświętszego Serca Pana Jezusa i św. Józefa, siedzibę rejencji, zbudowano też nowoczesne dzielnice mieszkaniowe. W roku 1890 położono instalację gazową, a w 1892 zadzwonił pierwszy telefon, sześć lat później doszedł nowoczesny wodociąg, a w 1907 - elektryczność. Na ulicach pojawiły się tramwaje, a niewiele później otwarto lotnisko.
Po I wojnie światowej o przyszłej przynależności państwowej południowej części Prus Wschodnich zadecydował plebiscyt z 11 lipca 1920, Olsztyn wraz z Warmią pozostał przy Niemczech. Pod rządami Hitlera wokół miasta powstał krąg osiedli powiązanych ze śródmieściem terenami zielonymi. W roku 1939 mieszkało tu ponad 50 000 osób.
22 stycznia 1945 Olsztyn zajęła Armia Czerwona, po kilku dniach stacjonowania żołnierze radzieccy podpalili miasto - zniszczeniu uległo ok. 40% zabudowy. W 1946 miasto liczyło 23 000 mieszkańców, a w 1950 - 45 000.
Po 1945 roku Olsztyn jako stolica województwa znacznie się rozwinął. Tu przeniesiona została z Fromborka siedziba kurii biskupiej (od 1992 archidiecezjalnej). Zlokalizowano zakłady przemysłu gumowego - Olsztyńskie Zakłady Opon Samochodowych (1967), spożywczego, drzewnego, maszynowego, materiałów budowlanych i inne. Przełom w życiu politycznym oznaczało powstanie NSZZ "Solidarność". W okresie stanu wojennego w mieście czynnie działała opozycja. Po 1989 roku odtworzony został samorząd terytorialny, wybrano pierwszą demokratyczną radę i zarząd miasta. W 1999 roku z połączenia trzech szkół wyższych powstał Uniwersytet Warmińsko-Mazurski.
Obecnie widoczny jest dalszy rozwój miasta - szybka rozbudowa dzielnicy mieszkaniowej Jaroty oraz dzielnicy przemysłowej (m.in. poprzez rozwój fabryki Michelin). Olsztyn jest jednym z niewielu miast posiadających dodatni współczynnik przyrostu naturalnego jak też dodatnie saldo migracji.
[edytuj] Podział administracyjny
Olsztyn podzielony został na 22 osiedla. Stanowią one najniższy, pomocniczy, szczebel samorządu miejskiego. Do zakresu ich działania należą sprawy publiczne o zasięgu lokalnym.
W Olsztynie funkcjonuje również co najmniej kilkanaście mniejszych osiedli, nie posiadających rad osiedli. Nie stanowią one oficjalnego podziału administracyjnego, ale zostały wyodrębnione (np. ze względu na swoje położenie) i posiadają nazwy powszechnie używane przez mieszkańców.
| Podział administracyjny Olsztyna | |
|
Podział oficjalny: |
[edytuj] Polityka i administracja
Zobacz też: Okręg wyborczy Olsztyn
[edytuj] Polityka miejska
Rada miasta
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Radni miasta Olsztyn w kadencji 2002-2006.
W dawnym Olsztynie rada miejska organizowała życie w mieście m.in. poprzez ustanawianie przepisów porządkowych zwanych wilkierzami. Pierwszy wilkierz olsztyński datowany jest na 1568 rok. Samorząd Olsztyna kontrolowała kapituła, a właściwie jej przedstawiciel kanonik administrator komornictwa olsztyńskiego. Jego rezydencją był zamek.
Po rozbiorach, w ramach wielkich reform państwa pruskiego w latach 1806-1807, wprowadzono w życie nową ordynację miejską. Władza ustawodawcza należała do rady miejskiej, wybieranej przez obywateli w bezpośrednim głosowaniu. W Olsztynie wybierano wówczas 24 członków rady. Władza wykonawcza należała do magistratu, wybieranego przez radę miejską, a zatwierdzanego przez rejencyjną władzę państwową.
Obecnie w skład rady miasta wchodzi 25 członków, wybieranych na 4-letnią kadencję.
Burmistrzowie i prezydenci miasta
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Prezydenci Olsztyna.
Prezydent Miasta Olsztyn jest organem wykonawczym gminy, wybieranym na 4-letnią kadencję w wyborach bezpośrednich. Obecnym prezydentem miasta jest Czesław Jerzy Małkowski (niezrzeszony). Zastępcami są Piotr Władysław Grzymowicz (SLD-UP) i Zbigniew Władysław Karpowicz (SLD-UP).
[edytuj] Demografia
- Liczba ludności: 174 473, w tym:
- Kobiet: 93 438
- Mężczyzn: 81 035
- Przyrost naturalny: 206 (1,2 na 1000 mieszkańców) (2005 r.)
- Saldo migracji: 74 (2005 r.)
- Stopa bezrobocia: 7,8% (VII 2006 r.)
[edytuj] Ludność Olsztyna na przestrzeni wieków[1]
|
|
|
|
[edytuj] Gospodarka
Do XIX wieku Olsztyn był miastem niewyróżniającym się pod względem rozwoju gospodarczego spośród innych miast Warmii. Sytuacja zmieniła się w II połowie XIX w. W ciągu 30 lat liczba mieszkańców powiększyła się ponad czterokrotnie. Zlokalizowano tu liczny garnizon wojskowy, Olsztyn stał się ważnym węzłem kolejowym i drogowym, utworzono rejencje oraz przyznano mu status miasta wydzielonego na prawach powiatu.
W końcu XIX w. miasto wyróżniało się dzięki dwóm fabrykom maszyn: Karla Roenscha (przy dzisiejszej ul Partyzantów) oraz spółki Beyer i Thiel (przy dzisiejszej ul. Niepodległości), a także fabryce zapałek Juliusza Landedorfa (przy obecnej al. Piłsudskiego). W 1914 r. funkcjonowało już ok. 60 zakładów przemysłowych, m.in.: 2 zakłady mleczarskie, 2 młyny, 3 drukarnie, fabryka musztardy, 4 browary, 7 tartaków, 9 fabryczek mebli, 7 cegielni, 2 kaflarnie, 3 fabryki wozów, wytwórnia batów, fabryka rękawiczek, fabryka koszów, 2 fabryki grzebieni, 7 pralni chemicznych i farbiarni.
Szybki wzrost gospodarczy Olsztyn przeżył również po II wojnie światowej, kiedy miasto stało się ważnym ośrodkiem administracyjnym Warmii i Mazur. Zlokalizowano tu przemysł dotąd nieistniejący na Warmii jak Olsztyńskie Zakłady Opon Samochodowych (otwarte 1967), znacznie rozbudowano zakłady oparte na przetwórstwie płodów rolnych oraz przemysł drzewny.
Obecnie Olsztyn jest głównym ośrodkiem przemysłu oponiarskiego (największa fabryka opon w Polsce, Michelin), drzewnego, spożywczego (mięsny, mleczarski, młynarski, browar), meblarskiego, odzieżowego, środków transportu, materiałów budowlanych, poligraficznego (Olsztyńskie Zakłady Graficzne). Olsztyn jest 15 pod względem wielkości zatrudnienia ośrodkiem przemysłowym w Polsce w tym dziale gospodarki; w przemyśle pracuje ponad 20.000 osób.
[edytuj] Handel
- Sklepy wielkopowierzchniowe (wybrane):
- ogólne: Real, Tesco, Carrefour, Makro Cash and Carry
- budowlano-techniczne i elektroniczne: OBI, Praktiker, Media Markt
- Centra Handlowe: Alfa Centrum Olsztyn, Jakub, Manhattan, H&B
[edytuj] Transport i komunikacja
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Komunikacja w Olsztynie.
[edytuj] Komunikacja miejska
System komunikacji miejskiej w Olsztynie istnieje od 1907 roku. W latach 1907-1965 w jego skład wchodziły linie tramwajowe, a w latach 1939-1971 również trolejbusowe. Obecnie jedynym środkiem komunikacji miejskiej są autobusy. W Strategii Rozwoju Miasta Olsztyn pojawiły się plany przywrócenia trakcji tramwajowej do 2020 r. Jako pierwsza miałaby powstać linia łącząca Dworzec Głowny z Jarotami.
Podstawowym organizatorem i przewoźnikiem w miejskim transporcie zbiorowym jest Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Olsztynie. Przewozy pasażerskie realizowane są na 33 liniach komunikacyjnych (w tym jedna linia nocna, 5 podmiejskich i jedna sezonowa). Na stanie MPK znajduje się ok. 165 autobusów (stan na wrzesień 2006 rok).
W Olsztynie funkcjonują także przewoźnicy prywatni, którzy zapewniają komunikację w granicach miasta ("Olsztyńska Korporacja" - 4 linie miejskie, "Prywatna Komunikacja Miejska", "Star-Turist"), jak również z okolicznymi miejscowościami.
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Historia komunikacji miejskiej w Olsztynie.
-
Zobacz więcej w osobnych artykułach: Tramwaje w Olsztynie, Trolejbusy w Olsztynie, Autobusy miejskie w Olsztynie.
[edytuj] Tranzyt
Olsztyn nie posiada obwodnicy, a większość ruchu tranzytowego odbywa się ulicami miasta. Obecnie trwają prace nad obwodnicą, która ma powstać do 2013 r. Główne drogi przebiegające przez miasto:
Drogi krajowe
- 16 – Grudziądz - Olsztyn - Ełk - Ogrodniki
- 51 – Bezledy - Olsztyn - Olsztynek 7
- 53 – Olsztyn - Szczytno - Ostrołęka
- w odległości 28 km od centrum miasta przebiega 7 – (Gdańsk - Olsztynek - Warszawa - Kraków - Chyżne)
Drogi wojewódzkie
[edytuj] Kolej
Pierwsza linia kolejowa przechodząca przez Olsztyn otwarta została w 1872 roku. Wkrótce Olsztyn stał się ważnym węzłem kolejowym regionu. Obecnie miasto posiada trzy działające dworce kolejowe:
[edytuj] Lotnisko
Zobacz: Lotnisko Olsztyn-Dajtki
[edytuj] Kultura i nauka
[edytuj] Muzea
Największą olsztyńską placówką muzealną jest Muzeum Warmii i Mazur, którego siedziba mieści się w Zamku Kapituły Warmińskiej. W jego zbiorach znajdują się m.in. pamiątki, dokumenty, ikonografie, obrazy i rzeźby rodem z tutejszego regionu. W Muzeum zlokalizowana jest stała wystawa kopernikowska, której najważniejszym eksponatem jest astronomiczna tablica doświadczalna wykonana własnoręcznie przez Mikołaja Kopernika w 1517 roku.
Do grona muzeów w Olsztynie zalicza się także Dom Gazety Olsztyńskiej, którego siedzibą jest budynek, będący w czasach dwudziestolecia międzywojennego redakcją Gazety Olsztyńskiej, jedynej polskiej gazety na Warmii, ukazującej się od 1886 roku. W stolicy województwa warmińsko-mazurskiego mieszczą się także muzea przyrody i sportu.
[edytuj] Galerie
W Olsztynie funkcjonuje ok. 10 galerii sztuki. Jedną z nich jest Biuro Wystaw Artystycznych z siedzibą w olsztyńskim planetarium. Jest to największa, państwowa galeria sztuki w Olsztynie. Powstała w roku 1958, początkowo jej siedzibą był olsztyński zamek, w roku 1973 przeniesiono ją w obecne miejsce. Wśród innych olsztyńskich galerii znajdują się m.in. Galeria Rynek, Galeria Spichlerz MOK czy Art Deco.
[edytuj] Kina
Obecnie w Olsztynie działają dwa kina. Jedno z nich, kino Helios, otwarte w październiku 2005 roku, zalicza się do grona multipleksów (pięć sali kinowych). Drugie z olsztyńskich kin to kino Awangarda. Jest to najstarsze kino w mieście, jego korzeni należy się dopatrywać przed II wojną światową. W związku z pojawieniem się w mieście kina Helios zamknięte zostały dwie inne placówki, kino Kopernik oraz Polonia. W Olsztynie działa również Dyskusyjny Klub Filmowy "ZA".
[edytuj] Teatry
Największym olsztyńskim teatrem jest dramatyczny Teatr im. Stefana Jaracza, założony w 1925 roku. Placówka posiada obecnie trzy sceny, w tym jedną dużą na 480 miejsc. Jednym z festiwali odbywających się w Teatrze im. Stefana Jaracza są Olsztyńskie Spotkania Teatralne. Aktualnie teatr posiada status instytucji narodowej. Od 1998 roku działa w nim publiczne Studium Aktorskie. W Olsztynie mieści się także Olsztyński Teatr Lalek. Za datę jego powstania uznaje się rok 1953.
[edytuj] Muzyka
W Olsztynie mieści się Warmińsko-Mazurska Filharmonia im. Feliksa Nowowiejskiego. Początki działalności Filharmonii związane są z małą orkiestrą symfoniczną, powstałą w połowie lat 40. XX w. W 1972 r. zespół Orkiestry Symfonicznej otrzymał stałą siedzibę w Państwowej Szkole Muzycznej im. F. Chopina, wtedy też nadano jej status Państwowej Filharmonii im. F. Nowowiejskiego.
Z Olsztyna wywodzi się kilka znanych zespołów muzycznych i wykonawców, m.in: Vader, Big Day, Czerwony Tulipan, Pro Musica Antiqua, Pro Musica, Norbi, Kuśka Brothers, Kangaros, Wierni, Skauci, Mietek Folk, Malarze Holenderscy, UCOM, Niters, Black Altar, Christ Agony / Union
[edytuj] Imprezy i festiwale
Do najważniejszych olsztyńskich cyklicznych imprez i festiwali należą m.in. Olsztyńskie Lato Artystyczne, Olsztyńskie Noce Bluesowe oraz Ogólnopolskie Spotkania Zamkowe "Śpiewajmy Poezję". Spotkania Zamkowe odbywają się w mieście od 1974 roku. Głównym punktem festiwalu jest konkurs młodych artystów poezji śpiewanej. Olsztyńskie Lato Artystyczne to z kolei trzymiesięczny cykl imprez odbywających się w trakcie wakacji. Główną ich sceną jest olsztyński amfiteatr. Wśród imprez organizowanych w ramach Olsztyńskiego Lata Artystycznego są m.in. Dni Olsztyna, Olsztyńskie Koncerty Organowe, Staromiejskie Spotkania z Szantą, Olsztyński Festiwal Jazzowy.
[edytuj] Planetarium i obserwatorium
Olsztyńskie Planetarium Astronomiczne otwarto 19 lutego 1973 roku - w pięćsetną rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika - przy dzisiejszej Alei Piłsudskiego. Jest to drugie co do wielkości planetarium w Polsce. Planetarium jest siedzibą Federacji Miast Kopernikowskich.
Obserwatorium Astronomiczne w Olsztynie zlokalizowane zostało w zaadaptowanej wieży ciśnień, zbudowanej w 1897 roku na wzgórzu Świętego Andrzeja, najwyższym (143 m n.p.m.) wzniesieniu dawnego Olsztyna. Obserwatorium otwarto 13 października 1979 roku. Przy bezchmurnym niebie prowadzone są pokazy nieba. Ponadto z tarasu można obejrzeć panoramę miasta.
[edytuj] Inne
W Olsztynie funkcjonuje kilka innych instytucji kulturalnych o szerokim spektrum działania. Są to m.in.: Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych - samorządowa instytucja kultury, zajmująca się animowaniem, inspirowaniem i wspieraniem społecznej aktywności kulturalnej w województwie warmińsko – mazurskim, Miejski Ośrodek Kultury - organizator wielu imprez i festiwali, Pałac Młodzieży - placówka oświatowo-wychowawcza dla dzieci i młodzieży.
[edytuj] Edukacja
-
Zobacz więcej w osobnych artykułach: Edukacja w Olsztynie, Kategoria:Licea ogólnokształcące w Olsztynie.
Początki edukacji w Olsztynie sięgają średniowiecza.
Obecnie jest on największym ośrodkiem edukacyjnym województwa warmińsko-mazurskiego oraz jednym z najważniejszych w północnej Polsce. Miasto posiada 6 szkół wyższych, około 30 państwowych szkół ponadgimnazjalnych oraz szereg gimnazjów i szkół podstawowych. Największą olsztyńską szkołą wyższą jest Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, który kształci ponad 40 000 studentów.
[edytuj] Uczelnie wyższe
- Uniwersytet Warmińsko-Mazurski
- Wyższa Szkoła Informatyki i Ekonomii TWP
- Olsztyńska Szkoła Wyższa im. Józefa Rusieckiego
- Olsztyńska Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania im. Tadeusza Kotarbińskiego
- Wyższe Seminarium Duchowne Metropolii Warmińskiej "Hosianum"
- Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP w Warszawie - Wydział Nauk Humanistyczno - Społecznych w Olsztynie.
[edytuj] Turystyka
Olsztyn jest ważnym ośrodkiem turystycznym głównie ze względu na swoje położenie wśród jezior i lasów, ale również dzięki licznym zabytkom i innym atrakcjom turystycznym.
[edytuj] Zabytki architektury
- gotycki zamek kapituły warmińskiej z II połowy XIV w.,
- fragmenty murów miejskich z Bramą Wysoką (Górna Brama) z XIV w.,
- XIV-wieczna katedra pw. św. Jakuba (bazylika mniejsza),
- Stary Ratusz (wzniesiony w XIV w., po pożarze odbudowany w latach 1623-1624),
- Kościół św. Wawrzyńca z XIV w. (w dzielnicy Gutkowo),
- Kaplica Jerozolimska z 1565 r.,
- secesyjna zabudowa ul. Dąbrowszczaków,
- neogotycki kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa z lat 1901-02,
- neoromański kościół pw. św. Józefa z lat 1912-13,
- kościół pw. Chrystusa Króla (zbudowany w stylu renesansu włoskiego) z XX w.,
- kościół garnizonowy pw. Matki Boskiej Królowej Polski (1913-14),
- neogotycki kościół ewangelicko-augsburski z lat 1876-99,
- pseudogotycka kaplica cmentarna, obecnie prawosławna z 1904 r.,
- secesyjna kaplica Zjednoczonego Kościoła Ewangelickiego z przełomu XIX i XX w.,
- dom Gazety Olsztyńskiej,
- pałacyk przy ul. Metalowej,
- pałacyk fabrykancki (XIX w.),
- wiadukt kolejowy w przełomie Łyny (XIX w.),
- Dom Polski (XIX w.),
- gmach I LO im. Adama Mickiewicza z II połowy XIX w.,
- cmentarz żydowski z domem pogrzebowym, zaprojektowany przez Ericha Mendelsohna,
- Nowy Ratusz z pocz. XX w.,
- figura Boża Męka z XVIII w.,
- figura Chrystusa Pana z XVIII w.
- dzwonnica na Dajtkach przy ul. Żniwnej
- kościół Matki Bożej Różańcowej na Dajtkach z 1878
[edytuj] Inne atrakcje turystyczne
- Stare miasto w zakolu Łyny,
- planetarium,
- obserwatorium astronomiczne w XIX wiecznej wieży ciśnień,
- plaża miejska i przystanie nad Jeziorem Krzywym (Ukiel),
- park na terenie lasu miejskiego (największego w Europie lasu na terenach miejskich), ze stadionem leśnym pochodzącym z lat 20 ubiegłego wieku,
- 15 jezior w granicach administracyjnych miasta.
Niewątpliwą atrakcję letniego pobytu w Olsztynie stanowi możliwość uczestniczenia w wydarzeniach składających się na Olsztyńskie Lato Artystyczne.
[edytuj] Szlaki turystyczne
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: szlaki turystyczne Olsztyna i okolic.
[edytuj] Turystyka kajakowa
Od maja do września, w każdą sobotę i niedzielę ruszają spływy kajakowe "Łyną przez Olsztyn". Spływy rozpoczynają się pod zamkiem olsztyńskim. Trzykilometrowa trasa wiedzie przez malowniczy przełom Łyny w olsztyńskim Lesie Miejskim. Celem spływu jest rozlewisko, gdzie łączą się dwie rzeki - Łyna i Wadąg.
[edytuj] Sport
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Sport w Olsztynie.
[edytuj] Kluby sportowe
Piłka nożna
- OKS 1945 Olsztyn - klub założony w 1945 roku. Największe sukcesy święcił w II połowie lat 90. (6 miejsce w I lidze w sezonie 1995/1996) jako Stomil Olsztyn. Przez 8 sezonów występował w najwyższej klasie rozgrywkowej w Polsce. Obecnie w IV lidze w grupie warmińsko-mazurskiej, której mecze klub rozgrywa na stadionie OSiR-u.
- Warmia Olsztyn - klub założony w 1945 roku. Największe sukcesy święcił w latach 50. (5 miejsce w II lidze w 1952 roku) jako ZS Kolejarz Olsztyn. Obecnie w klasie okręgowej w I grupie warmińsko-mazurskiej.
- OKS Stomilowcy Olsztyn - klub założony w 2005 roku przez członków Stowarzyszenia Sympatyków Klubu OKS Stomil 1945 Olsztyn. Obecnie w klasie A w 3 grupie warmińsko-mazurskiej.
Siatkówka
- PZU AZS Olsztyn - klub założony w 1950 roku. Pięciokrotny zdobywca Mistrzostwa Polski oraz siedmiokrotny triumfator Pucharu Polski. Swe sukcesy święcił również na arenie międzynarodowej. Obecnie w Polskiej Lidze Siatkówki, której mecze rozgrywa w Hali Urania.
- Warmiss Volley Olsztyn - klub kobiecy; obecnie w II lidze w grupie 3.
Piłka ręczna
- Traveland Olsztyn - męski klub występujący w polskiej ekstraklasie. Swe mecze rozgrywa w Hali Urania.
Koszykówka
- UKS Trójeczka Olsztyn
- Łączność Olsztyn
Lekkoatletyka
- AZS UWM Olsztyn
- Warmińsko- Mazurski Związek Lekkiej Atletyki
Judo
- Gwardia Olsztyn
- Rekord Olsztyn
- UKS Spartakus Olsztyn
Inne
- Aeroklub Warmińsko-Mazurski
- Automobilklub Olsztyński
[edytuj] Osoby związane z Olsztynem
[edytuj] Znani olsztynianie
Lista nazwisk znanych osób urodzonych w Olsztynie lub z nim związanych
- Mikołaj Kopernik (1473-1543), wybitny astronom, matematyk, ekonomista, lekarz, duchowny, administrator kapituły warmińskiej w latach 1516-1521,
- Łukasz David (1503-1583), historyk pruski,
- Albert Nowiejski (zm. 1664), sekretarz królewski, kanonik warmiński, cały swój majątek zapisał w testamencie na rzecz szpitali Świętego Ducha i Świętego Jerzego w Olsztynie.
- Oskar Belian, słynny burmistrz Olsztyna,
- Piotr Poleski (1730- ca 1798) kupiec olsztyński, rajca miejski, opiekun zabytków, założyciel fundacji Poleskiego.
- Hugo Haase (1863-1919), niemiecki polityk (SPD i USPD),
- Feliks Nowowiejski (1877-1946), kompozytor, muzyk-wirtuoz, dyrygent, autor "Roty",
- Maksymilian Kaller (1880-1947), w latach 1930-1947 biskup warmiński,
- Erich Mendelsohn (1887-1953), wybitny architekt niemiecki,
- Maria Zientara-Malewska (1894-1984), poetka,
- Jędrzej Giertych (1903-1992), polityk, ideolog Narodowej Demokracji,
- Klaus-Joachim Zülch (1910-1988), niemiecki naukowiec (neurologia), syn burmistrza Georg Zülch,
- Henryk Panas (1912-1985), prozaik, dramaturg i publicysta,
- Mieczysław Moczar (1913-1986), działacz władz komunistycznych, w latach 1948-1952 związany z Olsztynem,
- Hans-Jürgen Wischnewski (1922-2005), wieloletni minister Republiki Federalnej Niemiec,
- Andrzej Zawada (1928-2000), sejsmolog i himalaista,
- Józef Glemp (ur. 1929), prymas Polski, w latach 1979-1981 biskup warmiński,
- Janusz Lorenz (ur. 1942), polityk,
- Tadeusz Iwiński (ur. 1944), polityk SLD,
- Jacek Jezierski (ur. 1949), biskup pomocniczy warmiński,
- Zbigniew Lubiejewski (ur.1949), siatkarz, mistrz olimpijski z Montrealu,
- Marian Bublewicz (1950-1993), wielokrotny mistrz Polski w rajdach samochodowych,
- Ryszard Górecki (ur. 1951), rektor UWM, członek PAN, senator RP, honorowy obywatel Olsztyna,
- Bronisław Wildstein (ur. 1952), dziennikarz,
- Izabela Trojanowska (ur. 1955), piosenkarka i aktorka,
- Juliusz Machulski (ur. 1955), reżyser,
- Andrzej Ryński (ur. 1958), polityk SLD, prezydent Olsztyna (1994-1998), marszałek województwa warmińsko-mazurskiego (1999-2006),
- Piotr Bałtroczyk (ur. 1961), dziennikarz, poeta, konferansjer, satyryk, prezenter telewizyjny i radiowy,
- Krzysztof Pater (ur. 1961), ekonomista, działacz społeczny i polityk, harcmistrz,
- Krzysztof Hołowczyc (ur. 1962), kierowca rajdowy,
- Artur Wojdat (ur. 1968), pływak, brązowy medalista olimpijski,
- Anna Samusionek (ur. 1971), aktorka,
- Łukasz Kadziewicz (ur. 1980), siatkarz, reprezentant Polski,
- Wojciech Grzyb (ur. 1981), siatkarz, reprezentant Polski.
[edytuj] Honorowi obywatele miasta
Honorowe Obywatelstwo Olsztyna nadawane jest na podstawie uchwały Rady Miasta osobom szczególnie zasłużonym dla Olsztyna, a także wybitnym osobistościom. Osoba wyróżniona otrzymuje Akt Nadania i Odznakę Honorowego Obywatelstwa Olsztyna.
Z wnioskiem o nadanie Honorowego Obywatelstwa może występować do Rady każdy mieszkaniec miasta posiadający pełną zdolność do czynności prawnych.
| Imię i nazwisko | Data nadania tytułu | |
|---|---|---|
| 1 | Tadeusz Nowakowski | 4.12.1991 |
| 2 | Natalia Żarska | 23.5.1995 |
| 3 | Mieczysław Pimpicki | 28.12.1995 |
| 4 | Kazimierz Pacer | 24.04.1996 |
| 5 | Jan Lubomirski | 31.05.1996 |
| 6 | Jadwiga Lindner | 31.05.1996 |
| 7 | Georg Dietrich | 30.01.1998 |
| 8 | Andrzej Hopfer | 30.01.1998 |
| 9 | Janusz Jasiński | 23.05.2001 |
| 10 | Erwin Kruk | 23.05.2001 |
| 11 | Tadeusz Krzymowski | 23.05.2001 |
| Imię i nazwisko | Data nadania tytułu | |
|---|---|---|
| 12 | Władysław Ogrodziński | 23.05.2001 |
| 13 | Hieronim Skurpski | 23.05.2001 |
| 14 | Edmund Piszcz | 31.10.2003 |
| 15 | Ryszard Górecki | 31.10.2003 |
| 16 | Mieczysław Doroszuk | 23.06.2004 |
| 17 | Marian Rapacki | 23.06.2004 |
| 18 | Zbigniew Lubiejewski | 23.06.2004 |
| 19 | Julian Żołnierkiewicz | |
| 20 | Jan Paweł II | 01.12.2004 |
| 21 | Wojciech Wrzesiński | |
| 22 | Eugenia Dudzik |
[edytuj] Miasta partnerskie
| Miasta partnerskie | ||
| Miasto | Kraj | Data podpisania umowy |
|---|---|---|
| Calpe |  Hiszpania |
? |
| Chateauroux |  Francja |
1991 |
| Gelsenkirchen |  Niemcy |
1992 |
| Kaliningrad |  Rosja |
1993 |
| Łuck |  Ukraina |
1997 |
| Offenburg | Niemcy |
1999 |
| Richmond |  Stany Zjednoczone |
1995 |
| Rovaniemi |  Finlandia |
1976 |
[edytuj] Media
- Telewizja:
- TVP3 Olsztyn
- Tele-Top Olsztyn w Telewizji kablowej Multimedia
- TV Olsztyn w Telewizji kablowej Vectra
- Radio:
- Radio Olsztyn
- Radio WaMa
- Radio UWM FM
- Radio Eska Olsztyn
- Radio RMF FM Olsztyn
- Prasa:
- Gazeta Olsztyńska
- Gazeta Wyborcza - mutacja lokalna Olsztyn
- Nasz Olsztyniak (bezpłatna)
- Super Express - mutacja lokalna Olsztyn
- Wiadomości Uniwersyteckie, Gazeta Uniwersytecka, Gazeta Studencka - UWM
[edytuj] Ciekawostki
- W 1635 w Olsztynie przebywał król Władysław IV Waza, a 3 lutego 1807 Napoleon Bonaparte.
- W latach 1457-1458 biskupem warmińskim był Eneasz Sylwiusz Piccolomini, późniejszy papież Pius II 1458-1464.
- W jednej z dzielnic Olsztyna, Pieczewie, w bezpośrednim sąsiedztwie byłego poligonu olsztyńskiego, znajduje się najwyższy obiekt budowlany w Polsce - maszt radiowo-telewizyjny.
- Wysokość: 360 m
- Współrzędne geograficzne: 53°45′13″ N 20°30′57″ E
- W drugiej połowie XIX wieku osuszono kilka olsztyńskich jezior, w tym jezioro Fajferek, nad którym w 1845 roku Zarząd Miejski otworzył kąpielisko.
- Plac Pułaskiego jest jednym z niewielu rond w Europie, gdzie na środku umiejscowiony jest parking, przystanek autobusowy i toaleta miejska, a samo rondo ma kształt prostokąta.
- Na Stadionie Leśnym 5 sierpnia 1960 roku Józef Szmidt wynikem 17,03 ustanowił rekord świata w trójskoku, jako pierwszy przekraczając granicę 17 metrów.
- Olsztyn został w latach 2003-2006 czterokrotnie uznany najlepszym miastem etapowym kolarskiego wyścigu Tour de Pologne.
[edytuj] Zobacz też
- Warmia
- Pojezierze Olsztyńskie
- Trolejbusy w Olsztynie
- Tramwaje w Olsztynie
- Hejnał Olsztyna
- Ulice i place Olsztyna
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Portal Warmii i Mazur
- Portal Warmińsko-Mazurskiego Urzędu Wojewódzkiego
- Portal informacyjny OlsztynOnline
- Portal miejski
- Wirtualny Olsztyn
- Portal gospodarczy Olsztyna (pl) (de) (en)
- Olsztyńskie forum na stronie Gazety Wyborczej
- Katalog stron www związanych z Olsztynem
- MPK w Olsztynie
- Zdjęcia Olsztyna
- Film o Olsztynie
- Sytuacja drogowa on-line
[edytuj] Bibliografia
- Praca zbiorowa pod red. Stanisława Achremczyka i Władysława Ogrodzińskiego, Olsztyn 1353-2003, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, Olsztyn 2003, ISBN 83-87643-38-6
- Rafał Bętkowski, Olsztyn jakiego nie znacie. Obraz miasta na dawnej pocztówce, Edytor WERS, Olsztyn 2003, ISBN 83-919110-1-2
- Stanisław Piechocki, Czyściec zwany Kortau, Książnica Polska, Olsztyn 1993, ISBN 83-85702-02-4
- Jan Chłosta, Słownik Warmii, LITTERA, Olsztyn 2002, ISBN 83-914158-5-6
- Bohdan Łukaszewicz, Raptularz miejski. Olsztyn 1945-2005, ElSet, Olsztyn 2006, ISBN 83-89151-17-0
[edytuj] Przypisy
- ↑ Praca zbiorowa pod red. Stanisława Achremczyka i Władysława Ogrodzińskiego, Olsztyn 1353-2003, Bohdan Łukaszewicz; Bohdan Łukaszewicz, Raptularz miejski. Olsztyn 1945-2005
Miasta na prawach powiatu: Elbląg | Olsztyn
Powiaty: bartoszycki | braniewski | działdowski | elbląski | ełcki | giżycki | gołdapski | iławski | kętrzyński | lidzbarski | mrągowski | nidzicki | nowomiejski | olecki | olecko-gołdapski zlikwidowany | olsztyński | ostródzki | piski | szczycieński | węgorzewski
