Niebiańskie pnie
Z Wikipedii
| Nazwa chińska | |
| Hanyu Pinyin | tiāngàn/shígàn |
| Wade-Giles | Tien-kan/Shih-kan |
| Spolszczenia | Niebiańskie pnie/Dziesięć pni |
| Znaki trad. | 天干/十干 |
| Znaki upr. | 天干/十干 |
Niebiańskie pnie (lub dziesięć pni) to dziesięciostopniowy system cykliczny używany w chińskiej filzofoii, alchemii i astrologii. Razem z ziemskimi gałęziami tworzą one cykl sześćdziesięcioletni, stosowany w chińskich kalendarzach tradycyjnych oraz w astrologii. W filozofii łączą się ściśle z pojęciami yin i yang oraz z teorią pięciu pierwiastków.
| Niebiański pień |
Chińska nazwa |
Japońska nazwa |
Yin Yang | Pierwiastek | |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 甲 | jiǎ | kinoe | yang | drewno |
| 2 | 乙 | yǐ | kinoto | yin | |
| 3 | 丙 | bǐng | hinoe | yang | ogień |
| 4 | 丁 | dīng | hinoto | yin | |
| 5 | 戊 | wù | tsuchinoe | yang | ziemia |
| 6 | 己 | jǐ | tsuchinoto | yin | |
| 7 | 庚 | gēng | kanoe | yang | metal |
| 8 | 辛 | xīn | kanoto | yin | |
| 9 | 壬 | rén | mizunoe | yang | woda |
| 10 | 癸 | guǐ | mizunoto | yin |
W epoce Shang istniał mit o dziesięciu słońcach, z których każde nosiło nazwę jednego z niebiańskich pni i każde ukazywało się podczas jednego z dziesięciu dni starochińskiego tygodnia (旬; xǔn). Królowie Shangów umieszczali niebiańskie pnie w swoich imionach. Niektórzy historycy uważają, że pnie mogły odzwierciedlać dziesięć klanów pod rządami Shangów. Niebiańskie pnie powiązano z teorią yin i yang oraz pięcioma pierwiastkami już po ich upadku.
W dzisiejszym języku chińskim niebiańskie pnie są powszechnie używane tak jak na Zachodzie litery alfabetu podczas różnych wyliczeń:
- Jako oceny na studiach, przy czym przed Jiǎ (bardzo dobry) występuje jeszcze Yōu (優), czyli celujący.
- Oznaczenia stron w dokumentach prawnych; w tym charakterze niebiańskie pnie są również popularne w Japonii.
- Oznaczenia odpowiedzi do wyboru w testach.
- Nazwy chemiczne, np. metanol: 甲醇 jiǎchún; etanol: 乙醇 yǐchún) itd.
- Nazwy chorób/wirusów: Hepatitis A: 甲型肝炎 jiǎxíng gānyán; Hepatitis B: 乙型肝炎 yǐxíng gānyán
- Nazwy lig sportowych: Serie A: 意甲 yìjiǎ
- Dawniej używano pni także przy nazwach witamin; wyparły je jednak litery A, B, C itd.
- Oznaczanie postaci w dialogach, np. 甲 pyta, 乙 odpowiada
