Lipa szerokolistna

Z Wikipedii

Lipa szerokolistna
Systematyka
Domena	jądrowce
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	naczyniowe
Nadgromada	nasienne
Gromada	okrytonasienne
Podgromada	Magnoliophytina
Klasa	Ranunculopsida
Podklasa	ukęślowe
Nadrząd	Malvanae
Rząd	ślazowce
Podrząd	Malvineae
Rodzina	lipowate
Rodzaj	lipa
Gatunek	lipa szerokolistna
Nazwa systematyczna
Tilia platyphyllos

Lipa szerokolistna, lipa wielkolistna (Tilia platyphyllos) – gatunek drzewa należący do rodziny lipowatych. Występuje w Europie, w Polsce głównie na południu i jest rzadsza od lipy drobnolistnej.

[edytuj] Charakterystyka

Pokrój 

Duże drzewo liściaste, osiągające wysokość do 40 m. Korona jest gęsta i rozłożysta. Szerokość pnia może dochodzić nawet do 5 m, a obwód do 16 m. Drzewo długowieczne – może żyć nawet 1000 lat. Gałązki roczne często są owłosione. Kora szarobrązowa, mniej popękana, niż u lipy drobnolistnej.

Liście 

Ulistnienie skrętoległe. Duże liście (7-12 cm długości), wyraźnie większe niż u lipy drobnolistnej, sercowato jajowate, z obu stron zielone, u nasady nieco niesymetryczne. Wierzchołek spiczasty, brzegi blaszki liściowej piłkowany. Spodnia strona liści, a czasami także górna miękko, delikatnie owłosione. Na spodniej stronie kątach bocznych nerwów występują kępki białych włosków.

Kwiaty 

Kwiaty wyrastają pojedynczo lub pęczkami po 2-5, są zwisające. Mają dość długą szypułkę i w dolnej części podługowatą podsadkę. Całe kwiaty mają jasnożółtą barwę i wydzielają intensywny, przyjemny zapach. Ich pręciki są zbliżone wielkością do płatków korony. Kwiaty mają miodniki i są owadopylne. Podczas kwitnienia są odwiedzane przez ogromne ilości pszczół. Kwiaty są dużo większe niż u lipy drobnolistnej. Kwitnie od czerwca do lipca - dwa tygodnie wcześniej, niż lipa drobnolistna.

Owoc 

Orzech, filcowato owłosiony z 5 żeberkami, z silnie zdrewniałą łupiną i ze skrzydełkiem (pochodzącym z podsadki kwiatu). Roślina wiatrosiewna.

Biotop, Wymagania 

Lasy liściaste i zarośla. Występuje głównie na niżu i w niższych położeniach górskich (naturalny zasięg do 800 m n.p.m., wyżej niż lipa drobnolistna). Wymaga gleb żyznych.

[edytuj] Zastosowanie

• Roślina uprawna : często sadzona w parkach, a także przy domach, drogach i alejach. Jest odporna na mróz. Szkodzą jej duże zanieczyszczenia powietrza.
• Roślina lecznicza
  • Surowiec zielarski : kwiaty wraz z podsadkami(Flos Tilia). Mają takie same własności lecznicze, jak kwiaty lipy drobnolistnej. Kwiatostan zawiera ponad 20 flawonoidów, fitosterole, terpeny, garbniki, pektyny, olejek eteryczny, kwasy organiczne, sole mineralne, witaminę C i PP.
  • Działanie : napotne, osłaniające, przeciwskurczowe, moczopędne. Napar z kwiatów lipy stosuje się przede wszystkim w stanach gorączkowych w niektórych chorobach zakaźnych: w anginie, grypie, przy zapaleniu gardła i oskrzeli, oraz w tzw. przeziębieniach, jako środek napotny. Czasami jest stosowana również jako środek moczopędny, uspokajający i poprawiający apetyt.
  • Zbiór i suszenie :Kwiaty zbiera się ręcznie, przy bezdeszczowej pogodzie i suszy w miejscu przewiewnym i zacienionym, w temperaturze do 35 ° C. Należy je zbierać z drzew oddalonych od głównych dróg i nierosnących na intensywnie opryskiwanych polach. Nie należy zbierać kwiatów lipy srebrzystej, której liście są srebrzyste na dolnej powierzchni.
• Roślina miododajna
• Sztuka kulinarna
  • Z kwiatostanów lipy można przyrządzać wartościową herbatę.
  • Z nasion można otrzymywać bardzo dobry olej jadalny, jednak szybko jełczejący.
• Inne
  • Jej miękkie drewno ma zastosowanie w rzeźbiarstwie i jest przydatne na wyroby tokarskie. Z drewna lipowego wykonano np. ołtarz Wita Stwosza i liczne rzeźby w kościołach. Wykonuje się z niego okleiny, zapałki, przyrządy kreślarskie, zabawki, modele i formy odlewniczne. Nie nadaje się w budownictwie na elementy zewnętrzne.
  • Z jej łyka wytwarza się plecionki i maty.
  • Wykorzystuje się ją do wytwarzania preparatów kosmetycznych

[edytuj] Ciekawostki

• Wyjątkowo wysoko, poza normalna granicą swojego pionowego zasięgu rosną dwa okazy lipy szerokolistnej w Dolinie Kościeliskiej w Tatrach (na polanie Stare Kościeliska, są to okazy nasadzone).
• Uważana jest za drzewo obdarzone pozytywną energią, korzystnie wpływające na zdrowie człowieka.
• Przez Słowian uważana była za drzewo święte. Miała chronić przed piorunami i złymi duchami. Przekonanie to przejęli potem chrześcijanie i bardzo często wieszali figurki Matki Boskiej na lipie i budowali kapliczki pod lipami.
• Pod lipą (nie wiadomo jakiego gatunku) Jan Kochanowski czerpał natchnienie do swoich wierszy,. O lipie poza nim pisali też: Ignacy Krasicki, Konstanty Ildefons Gałczyński, Juliusz Słowacki.
• Najstarsza lipa szerokolistna w Polsce rośnie w Czarnym Potoku w gminie Łącko w województwie małopolskim. Ma obwód 851 cm, średnicę w pierśnicy 271 cm i wiek 497 lat (2005 r.).