Krym

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Krym – półwysep na południu Ukrainy, zwany czasem półwyspem Taurydzkim, a w starożytności Chersonezem Taurydzkim bądż Taurydą, połączony jest z lądem tylko wąskim Przesmykiem Perekopskim, pomiędzy Morzem Czarnym i Azowskim, a od Rosji oddzielony Cieśniną Kerczeńską. Długość linii brzegowej 1000 km, powierzchnia 25 700 km². Także republika autonomiczna o tej samej nazwie.

Południowe wybrzeże Krymu. Jaskółcze gniazdo

W części wschodniej, obok cieśniny Kerez, wznoszą się góry Jaiłu, otaczające cały brzeg południowy i ku północy rozdzielające na kilka równoległych łańcuchów gór, pokrytych gęstym lasem. Na północy przechodzą w step, zajmujący większą część półwyspu. Najwyższym szczytem Gór Krymskich jest Roman-Kosz o wysokości 1545 m n.p.m., drugim szczytem - Czatyrdah (starożytne Mons Trapezus, 1527 m n.p.m.). Na południu Krymu znajduje się dużo malowniczych miejscowości, warowni, ruin starożytnych gmachów, klasztorów, meczetów tatarskich, pięknych ogrodów i gajów oliwnych, natomiast w części północnej Krymu się ich prawie nie spotyka. Klimat łagodny umożliwia rozwój roślinności o charakterze podzwrotnikowym. Doliny, poprzecinane strumieniami i zatokami, są żyzne i urodzajne.

Główne uprawy: zboże, proso, tytoń, winorośl i inne owoce. Ważne źródło utrzymania miejscowej ludności stanowi hodowla jedwabników, pszczół, bydła, koni i owiec. Część północna Krymu stanowi step będący przedłużeniem stepów Nogajskich, ubogi w drewno i wodę, w większości nieurodzajny i niezdatny do uprawy, nawadniany wodami o wysokim stężeniu soli mineralnych. Szczególnie zauważalne jest to w pobliżu tzw. Morza Zgniłego (Siwasz), będącego częścią morza Azowskiego.

Krym dzieli się na trzy rejony:
Górny Krym - obejmujący południową część półwyspu
Krym Stepowy - obejmujący równinną część północną
półwysep Kercz - we wschodniej części

Najdłuższą rzeka na półwyspie jest Salgir, a w dalszej kolejności Alma, Belbiek, Czernaja i Kacza. Większość rzek na Krymie liczy jednak do 10 km i zazwyczaj kończą swój bieg na równinie, gdzie wysychają lub uchodząc do Morza Czarnego lub Azowskiego.

Miasta: Symferopol, Sewastopol, Bakczysaraj (stara rezydencja chanów tatarskich), Eupatoria, Bałakława, Jałta, Sudak, Kaffa (Teodozja) i Kercz z twierdza Jenikale.

[edytuj] Historia

Pierwszymi mieszkańcami byli Taurowie, potem Kimerowie. Od VI w. p.n.e. zaczęli tu zakładać kolonie Grecy, zwłaszcza z Miletu. Pod koniec VI w. całe wybrzeże Morza Czarnego pokryte było osadami greckimi, wśród których szczególnie wyróżniało się Pantikapaeum, dzisiejszy Kerez. Część wewnętrzną opanowali Scytowie. Następnie Polemon założył na Krymie dynastię królów bosporskich, która pod opieką Rzymian utrzymała się przez 300 lat, a upadła pod najazdem Gotów i Hunów. Podczas wędrówki narodów zajmowali Krymu kolejno: Alanowie, Goci, Hunowie, Chazarowie i Kumanowie. Pod koniec X w. wielki książę Włodzimierz - pokonawszy Pieczyngów i Kumanów, rozszerzył granice swego państwa aż do Krymu, który w XIII w. popadł pod panowanie Tatarów do 1441 i należał do chanatu Kipezak; wówczas też zatarły się ostatnie ślady kolonii greckich. Wkrótce jednak półwysep rozkwitł ponownie, głównie dzięki koloniom genueńskich, z których najważniejszą była Kaffa. Po rozbiciu przez Tamerlana hordy Kipczackiej, założone zostało na Krymie na początku XV w. niepodległe chaństwo tatarskie. Pierwszym chanem był Edyga, potem godność chańska była dziedziczna w rodzie Girejów. Chanowie krymscy wkrótce doszli do wielkiej potęgi, najeżdżając Polskę i Rosję. Podczas walk kozackich wystawiali niejednokrotnie do 200 tys. wojska. Chanowie krymscy od 1475 byli wasalami sułtanów tureckich. W 1774 ostatni chan Sahin Girej przyjął zwierzchnictwo Rosji, ale w roku 1783 godność złożył i wtedy cały Krym przeszedł pod władanie Rosji. Od tej chwili zmniejszała się populacja mieszkańców, rosła tez bieda. Pod koniec XVIII w. w ludność Krymu nie wynosiła więcej niż 60 tysięcy osób (dla porównania: sama Kaffa liczyła w czasach rozkwitu przeszło 80 tysięcy). W XIX w. jednak znowu zaczęła się podnosić. W latach 1854-1855 Krym stał się polem walki miedzy Rosją a mocarstwami sprzymierzonymi w wojnie krymskiej. W 1954 roku Krym został włączony w granice Ukraińskiej SRR. Natomiast w 1992 roku proklamowano na Krymie republikę autonomiczną.