Kratyzm
Z Wikipedii
Kratyzm, teoria kratyzmu (gr. kratos - siła, moc) - termin wprowadzony przez Władysława Witwickiego - twórcę teorii kratyzmu
Za oficjalną datę, jeśli nie narodzin, to w każdym razie publicznego ogłoszenia tej teorii i nazwania jej "kratyzmem", można przyjąć 25 lipca 1907 r. - dzień wygłoszenia referatu na sekcji filozoficznej X Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich we Lwowie.[1]
Teoria ta zakłada, że zachowanie poczucia mocy bądź dążenie do jego odzyskania decyduje o charakterze stanów uczuciowych w stosunkach między ludźmi. Według Witwickiego człowiek ambitny nie znosi "poczucia własnej niemocy" i szuka wyniesienia się ponad innych. Każdemu zaspokojeniu ambicji towarzyszy "przyjemne poczucie siły". Ambicję można uznać za instynkt, między innymi dlatego, że jest czymś powszechnym.[2] Witwicki wywodził stąd 6 możliwych stanów uczuciowych w stosunkach międzyludzkich:
- uczucia wobec silniejszych życzliwych (uczucia czci i wdzięczności)
- uczucia wobec życzliwych równych (przyjaźń)
- uczucia wobec życzliwych słabszych (uczucia opiekuńcze)
- uczucia wobec silniejszych wrogów (nienawiść, zawiść)
- uczucia wobec nieprzyjaciół równych
- uczucia wobec wrogów słabszych (lekceważenie, wstręt, pogarda)
Teoria kratyzmu okazała się zbieżna z ogłoszoną później (w 1912 r.) teorią dążenia do mocy Alfreda Adlera. Zbieżność myśli obu uczonych świadczy o osadzeniu psychologicznych poglądów Witwickiego w nurcie nauki europejskiej.[3]
Teoria kratyzmu odcisnęła również swoje piętno w estetyce. Witwicki wprowadził pojęcie "układu spoistego dobrze zamkniętego". Według niego układy takie wzmagają nasze poczucie mocy, natomiast chaotyczna wielość i różnorodność zjawisk budzi niepokój, czujemy się wobec niej słabi i bezradni. Gdy różnorodność ta zostaje uporządkowana, daje to ludziom przyjemne poczucie panowania nad różnorodnością.[4]
[edytuj] Bibliografia
- ↑ Andrzej Nowicki "Witwicki" Wiedza Powszechna, Warszawa 1982
- ↑ Władysław Witwicki "Analiza psychologiczna ambicji" Przegląd filozoficzny, Lwów 1900
- ↑ Słownik psychologów polskich" pod red. Elwiry Kosnarewicz, Teresy Rzepy oraz Ryszarda Stachowskiego, Instytut Psychologii UAM, Poznań 1992
- ↑ Andrzej Nowicki "Witwicki" Wiedza Powszechna, Warszawa 1982
