Jemen
Z Wikipedii
الجمهوريّة اليمنية | |||||
|
|||||
Dewiza: brak oficjalnej dewizy | |||||
Język urzędowy | arabski | ||||
Stolica | Sana | ||||
Ustrój polityczny | republika | ||||
Głowa państwa | prezydent Ali Abdullah Saleh | ||||
Szef rządu | premier Abdul Kader Bagammal | ||||
Powierzchnia • całkowita • wody śródlądowe |
48. na świecie 527 970 km² 0% |
||||
Liczba ludności • całkowita (2005) • gęstość zaludnienia |
51. na świecie 20 727 063 37,9 osób/km² |
||||
Zjednoczenie | deklaracja zjednoczeniowa 22 maja 1990 |
||||
Jednostka monetarna | rial jemeński (YER) | ||||
Strefa czasowa | UTC +3 | ||||
Hymn państwowy | Zjednoczona Republika | ||||
Kod ISO 3166 | YE | ||||
Domena internetowa | ye | ||||
Kod samochodowy | Y | ||||
Kod telefoniczny | +967 | ||||
Jemen (Al-Jaman, Republika Jemeńska, Al-Dżumhūrijja al-Jamanijja, الجمهوريّة اليمنية) – azjatyckie państwo położone na Półwyspie Arabskim nad Morzem Arabskim, Zatoką Adeńską i Morzem Czerwonym , pomiędzy Omanem i Arabią Saudyjską. Stolica: Sana. Największe miasta: Aden, Taizz, Al-Hudajda, Al-Mukalla.
Spis treści |
[edytuj] Ustrój polityczny
Podstawy ustroju politycznego Jemenu zostały określone w konstytucji z 16 maja 1990 r. z poprawkami wprowadzonymi w latach 1994 i 2001. Jemen jest republiką na czele której stoi prezydent wybierany w głosowaniu powszechnym na 7-letnią kadencję (od 2001 r.). Władzę ustawodawczą sprawuje dwuizbowy parlament. Licząca 301 członków Izba Reprezentantów wybierana jest w wolnych wyborach co 6 lat. Senat – druga izba parlamentu składająca się ze 111 osób jest mianowana przez prezydenta (od 2001 r.). Władzę wykonawczą sprawuje rząd pod przewodnictwem premiera.
[edytuj] Podział administracyjny
Jemen jest podzielony na 19 prowincji (muhafazah):
- Abyan,
- 'Adan,
- Ad Dali',
- Al Bayda',
- Al Hudajda,
- Al Jawf (muhafazah),
- Al Mahrah,
- Al Mahwit,
- 'Amran,
- Dhamar,
- Hadramawt,
- Hajjah,
- Ibb,
- Lahij,
- Ma'rib,
- Sa'dah,
- San'a',
- Shabwah,
- Taizz.
Do celów administracyjnych i wyborczych stolica kraju traktowana jest jako dodatkowa prowincja.
[edytuj] Geografia
Jemen leży na południowej krawędzi Płaskowyżu Arabskiego. W rzeźbie kraju dominują góry i wyżyny. W jego zachodniej części, równolegle do wybrzeża Morza Czerwonego ciągną się pasma gór krawędziowych As-Sirat z najwyższym szczytem Jemenu Nabi Szuajb (3760 m n.p.m.) Od morza oddziela je nizina Tihama. Południowa część kraju jest górzysta z najwyższym szczytem Adaran (2513 m n.p.m.). We wschodniej części Jemenu dominują wyżyny i płaskowyże poprzecinane dolinami rzek okresowych. Północ kraju zajmuje pustynia Ar-Rub al-Chali.
Jemen leży w strefie klimatu zwrotnikowego suchego. Wielkość opadów waha się od 80-130 mm na nizinach nadbrzeżnych do 800 mm rocznie w najwyższych pasmach górskich. Niektóre regiony na północy i północnym wschodzie kraju (pustynia Ar-Rub al-Chali) pozbawione są opadów przez 5-10 lat. Średnie temperatury w styczniu wynoszą od 25°C na nizinach nadbrzeżnych do 13°C w górach. Średnie temperatury lipca wahają się od 32°C na nizinach do 20°C w górach.
Z powodu niesprzyjających warunków klimatycznych w Jemenie występują wyłącznie rzeki okresowe. Dominują ubogie gleby pustynne, jedynie w dolinach rzek okresowych zdarzają się żyźniejsze gleby aluwialne, a na obszarach wyżynnych czerwone buroziemy.
Na nizinach dominuje pustynna i półpustynna roślinność krzewiasta z gajami daktylowymi w miejscach o większej wilgotności. W środkowej części kraju spotkać można rzadkie sawanny i kolczaste zarośla. W górach występują lasy akacjowe w najwyższych partiach zastąpione przez karłowate oliwki i drzewiaste jałowce.
Wśród zwierząt żyjących na terytorium Jemenu występuje wiele gatunków pochodzących z terenu Afryki m.in.: pawian płaszczowy, koziorożec nubijski, gazele, oryks arabski. Żyją tam również: hiena pręgowana, karakal, szakal złocisty, waran szary, gekon i żmija rogata.
(2004) | ||
|
527 970 km² (wg CIA - The World Factbook), 536 869 km² (dane oficjalne) w skład terytorium państwa wchodzą: wyspy Perim, Sokotra, Kamaran, dawna Jemeńska Republika Arabska (Jemen Północny) i dawna Ludowo-Demokratyczna Republika Jemenu (Jemen Południowy) |
|
|
1 746 km w tym z państwami: Oman - 288 km Arabia Saudyjska - 1 458 km |
|
|
1 906 km | |
|
morze terytorialne: 12 mil morskich wyłączna strefa ekonomiczna: 200 mil morskich szelf kontynentalny: 200 mil morskich albo do skraju płyty kontynentalnej |
|
|
najniższy punkt: Morze Arabskie 0 m n.p.m. najwyższe wzniesienie: Nabi Szuajb 3760 m n.p.m. |
|
|
ropa naftowa, ryby, sól kamienna, marmur, niewielkie złoża węgla kamiennego, złoto, nikiel, miedź, żyzna gleba na zachodzie kraju | |
|
4 900 km² (1998) | |
|
letnie burze piaskowe, bardzo ograniczone zasoby słodkiej wody, niewystarczające zaopatrzenie w wodę do nawadniania, erozja gleby, pustynnienie | |
|
strategiczne położenie nad cieśniną Bab al-Mandab łączącą Morze Czerwone i Zatokę Adeńską, jednym z najbardziej zatłoczonych szlaków żeglugowych |
[edytuj] Historia
Na terenie dzisiejszego Jemenu istniały w starożytności państwa minejskie (XII-VII wiek p.n.e. oraz Królestwo Saby (X/IX-II wiek p.n.e.). W II wieku p.n.e. północnym Jemenem zaczęli władać Himjaryci a w 525 roku n.e. zdobyli te terytoria Abisyńczycy. W roku 575 n.e. tereny te zostały przyłączone do Persji. Południowy Jemen został opanowany w I wieku p.n.e. przez Rzymian, a w IV wieku n.e. wszedł w skład imperium perskiego. W VII wieku całe terytorium Jemenu zostało opanowane przez Arabów. Od XVI wieku Jemen wchodził w skład imperium osmańskiego. Północny Jemen uzyskał niepodległość od Turcji w roku 1918 (od 1962 r. – Jemeńska Republika Arabska). Jemen Południowy w XIX wieku stał się brytyjskim protektoratem z głównym ośrodkiem w Adenie. Ta część Jemenu uzyskała niepodległość dopiero w roku 1967 przyjmując od 1970 r. nazwę Ludowo-Demokratyczna Republika Jemenu. Jemen Południowy znalazł się w strefie wpływów ZSRR. Pod koniec 1972 r. wybuchła wojna pomiędzy obydwoma państwami. Do zjednoczenia Jemenu doszło dopiero w roku 1990. Pierwsze demokratyczne wybory miały miejsce w roku 1993. Rok później doszło do próby secesji dawnego Jemenu Południowego i wybuchu wojny domowej, która zakończyła się zwycięstwem wojsk rządowych w lipcu 1994 r. W wyborach prezydenckich 20 września 2006, dotychczasowy prezydent Ali Abdullah Saleh został wybrany z poparciem 77,2% na kolejną siedmioletnią kadencję.
[edytuj] Gospodarka
Jemen jest jednym z najsłabiej rozwiniętych państw arabskich. Produkt krajowy brutto w roku 2003 wynosił 15,09 mld USD, co dawało 800 USD w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Wzrost gospodarczy wynosił 2,8%. Wskaźnik inflacji od kilku lat utrzymuje się na poziomie około 10% (10,8% w 2003 r.). Maleje wskaźnik zadłużenia kraju, który w roku 1997 sięgał 67,3% wartości PKB. Dane za rok 2003 mówią o 39,5% zadłużeniu. Wysoka jest stopa bezrobocia wynosząca 35% (2003).
Większość zatrudnionych pracuje w rolnictwie i pasterstwie. Produkcja rolnicza to: zboża, owoce, warzywa, rośliny strączkowe, kawa, bawełna, zwierzęta hodowlane (owce, wielbłądy, kozy, bydło, drób). Istotne znaczenie ma również rybołówstwo. Największe znaczenie w przemyśle ma produkcja oraz przetwarzanie ropy naftowej. Mniejsze zaś wytwarzanie wyrobów bawełnianych, ze skóry oraz materiałów budowlanych. Największym ośrodkiem przemysłowym jest Aden.
W roku 2003 Jemen zanotował nadwyżkę w handlu zagranicznym. Eksportuje się głównie ropę naftową, poza tym kawę oraz suszone i solone ryby. Importuje: żywność, maszyny i urządzenia oraz produkty chemiczne. Według danych z 2003 r. największy udział w eksporcie Jemenu mają: Chiny - 28,5%, Tajlandia - 18,3%, Indie - 14%, Korea Południowa - 10,5%, Malezja - 5,1%. Najwięcej importuje się z: Zjednoczonych Emiratów Arabskich - 13,5%, Arabii Saudyjskiej - 10,8%, Chin - 9.4%, USA - 5.2%, Kuwejtu - 4,7%, Francji - 4,3%.
[edytuj] Ludność
Jemen zamieszkują prawie wyłącznie Arabowie. Spotkać można tam również nielicznych mieszkańców pochodzenia afrykańskiego, europejskiego lub hinduskiego. Religią dominującą jest islam (ok. 99% populacji, w tym 50% sunnici, 48% zajdyci, pozostali to imamici i kilka wyznań isma'ilickich). Około 1/3 ludności zamieszkuje w miastach.
(2005) | |
Liczba ludności | 20 727 063 |
Ludność według wieku | |
0 - 14 lat | 46,5%” |
15 - 64 lat | 50,8%” |
ponad 64 lata | 2,7% |
Wiek (mediana) | |
w całej populacji | 16,5 lat |
mężczyzn | 16,5 lat |
kobiet | 16,5 lat |
Przyrost naturalny | 3,45 % |
Współczynnik urodzeń | 43,07 urodzin/1000 mieszkańców |
Współczynnik zgonów | 8,53 zgonów/1000 mieszkańców |
Współczynnik migracji | 0 migrantów/1000 mieszkańców |
Ludność według płci | |
przy narodzeniu | 1,05 mężczyzn/kobiet |
poniżej 15 lat | 1,04 mężczyzn/kobiet |
15 - 64 lat | 1,04 mężczyzn/kobiet |
65 lat i więcej | 0,97 mężczyzn/kobiet |
Umieralność noworodków | |
W całej populacji | 61,5 śmiertelnych/1000 żywych |
płci męskiej | 66,26 śmiertelnych/1000 żywych |
płci żeńskiej | 56,49 śmiertelnych/1000 żywych |
Oczekiwana długość życia | |
w całej populacji | 61,75 lat |
mężczyzn | 59,89 lat |
kobiet | 63,71 lat |
Rozrodczość | 6,67 urodzeń/kobietę |
Data | Polska nazwa | Oryginalna nazwa |
22 maja | Dzień Zjednoczenia Narodowego | |
26 września | Dzień Rewolucji 1962 roku | |
14 października | Dzień Narodowy | |
30 listopada | Dzień Niepodległości |
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Ambasada RP w Sanie
- Ambasada Republiki Jemenu w Polsce
- Prezydent Jemenu
- Yaho de Ville - Relacja z podróży po Jemenie. Informacje praktyczne.
Afganistan • Armenia • Arabia Saudyjska • Azerbejdżan • Bahrajn • Bangladesz • Bhutan • Birma • Brunei • Chiny • Cypr • Filipiny • Gruzja • Indie • Indonezja • Irak • Iran • Izrael • Japonia • Jemen • Jordania • Kambodża • Katar • Kazachstan • Kirgistan • Korea Południowa • Korea Północna • Kuwejt • Laos • Liban • Malediwy • Malezja • Mongolia • Nepal • Oman • Pakistan • Rosja • Singapur • Sri Lanka • Syria • Tadżykistan • Tajlandia • Tajwan • Timor Wschodni • Turcja • Turkmenistan • Uzbekistan • Wietnam • Zjednoczone Emiraty Arabskie
Terytoria zależne i autonomiczne : Cypr Północny • Czeczenia • Palestyna (Autonomia Palestyńska) • Górski Karabach • Hongkong • Makau • Osetia Południowa
Algieria • Arabia Saudyjska • Autonomia Palestyńska • Bahrajn • Dżibuti • Egipt • Irak • Jemen • Jordania • Katar • Komory • Kuwejt • Liban • Maroko • Mauretania • Oman • Somalia • Sudan • Syria • Tunezja • Zjednoczone Emiraty Arabskie
Arabia Saudyjska • Jemen • Jordania • Oman • Katar • Zjednoczone Emiraty Arabskie • Irak