Iluzja kontroli
Z Wikipedii
Iluzja kontroli to tendencja w wierzenia we własną kontrolę nad rzeczami na które z całą pewnością nie mamy wpływu.
Najprostszym przykładem takiej iluzji jest zachowanie ludzi w kasynach. Przy grze w kości ludzie mają tendencję do rzucania silniej gdy chcą uzyskać wyższy wynik i słabiej gdy chcą uzyskać niższy. W niektórych sytuacjach można bardzo łatwo wmówić ludziom że mają wpływ na całkowicie losowy rzut monetą. Przykładowo badani którzy zgadli poprawnie kilka wyników rzutu pod rząd zaczynali wierzyć że rzeczywiście "lepiej zgadują", i że ich zdolność do zgadywania zmniejszy się jeśli nie będą skupieni.
W większości sytuacji taka iluzja może mieć pozytywne skutki. Optymistyczne zakładanie że mamy na coś wpływ motywuje nas do działania, gdy obiektywna ocena może nas zniechęcić. Badania psychologiczne pokazują jednak że instynktownie zawsze doszukujemy się we wszelkich zjawiskach jakichś przyczyn które możemy poznać, nawet jeśli mamy do czynienia ze zjawiskiem takim jak rzut kostką albo losowanie na loterii.
Istnieją zatem sytuacje w których zdawanie sobie sprawy z tego mechanizmu może być bardzo opłacalne. Badania graczy giełdowych i klientów funduszy inwestycyjnych pokazały że statystycznie ludzie podatni na iluzję kontroli mają znacząco gorsze wyniki w ocenie opłacalności i zarządzaniu ryzykiem, i w efekcie uzyskują wyraźnie mniejsze zyski.
