Fakt genealogiczny

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Spis treści

1 Rodzaje faktów
- 1.1 Fakty podstawowe
- 1.2 Fakty dodatkowe
2 Informacje szczegółowe o faktach
3 Typowe informacje na tablicy genealogicznej
4 Zakres wykorzystywanych faktów
5 Źródła informacji genealogicznych
6 Zobacz też

Fakt genealogiczny (także l.mn. fakty genealogiczne, informacje genealogiczne bądź dane genealogiczne) — w genealogii przedmiot badań (poszukiwań) związanych z określonymi osobami bądź rodzinami, ewentualnie przedmiot prezentacji rezultatów tych badań. W podstawowym znaczeniu to fakt (dowód) filiacji i koicji zachodzących pomiędzy danymi członkami rodziny, oznaczający tym samym możliwość wykazania pochodzenia osób, ich pokrewieństwa i powinowactwa oraz możliwość wykreślenia tablic genealogicznych.

[edytuj] Rodzaje faktów

[edytuj] Fakty podstawowe

Z filiacją i koicją w ogólności związane są dalsze fakty, pozwalające potwierdzić bądź odtworzyć cały wywód przez inną osobę, nadając badaniom genealogicznym cechę rzetelności i weryfikowalności (dotyczy to również genealogii hobbystycznej). Podstawowymi faktami są narodziny, małżeństwo (ślub) i śmierć (zgon), a w kulturze chrześcijańskiej także chrzest i pogrzeb osoby.

Z punktu widzenia jednego probanta, ustala się dla niego nie tylko fakt urodzin, pierwszego ślubu oraz śmierci, lecz także wszystkich zdarzeń wpływających na filiację i koicję, w szczególności:

przyczyny ustania każdego kolejnego małżeństwa (rozwód, unieważnienie, wdowieństwo),
narodziny każdego zstępnego (choćby z tzw. nieprawego łoża),
wejście do rodziny wcześniej obcych osób (zwłaszcza przysposobienie, osoby powinowate).

[edytuj] Fakty dodatkowe

Katalog faktów genealogicznych jest otwarty, co oznacza, że można tutaj zaliczać inne zdarzenia związane z życiem jednostki i rodziny, np. przyjęcie pierwszej Komunii Świętej, Bierzmowanie, dwa rodzaje ślubów (kościelny i cywilny), edukacja, zatrudnienie, przejście na emeryturę, śluby zakonne lub kapłańskie, zamieszkiwanie (adres), emigracja, imigracja, naturalizacja (obywatelstwo, narodowość), znajomość języków (ojczystych, obcych), znajomości towarzyskie czy emocjonalne (przyjaźń, narzeczeństwo, koleżeństwo itp.) itd.

[edytuj] Informacje szczegółowe o faktach

Fakty genealogiczne wskazuje się poprzez podanie:

daty (czas) zdarzenia: roku, miesiąca i dnia (czasami także godziny) w określonym kalendarzu (zazwyczaj gregoriańskim i juliańskim). Często ustalenie dokładnej lub pewnej daty nie jest możliwe; można ustalić co najwyżej rok lub zakres lat, w którym nastąpiło zdarzenie (np. około ... r., od ... r. do ... r., przed ... r., po ... r.);

np. data narodzin - 2 marca 1903 r. (według kalendarza gregoriańskiego)

miejsca zdarzenia: nazwa miejscowości (wioski, miasta) lub jej części (osady, kolonii, przysiółka), dokładny adres (dawniej numer domu; w miastach nazwa lub numer ulicy, numer budynku) oraz rodzaj miejsca (np. dom, szpital, szkoła, kościół);

np. miejsce śmierci - szpital sióstr felicjanek w Tarnobrzegu, ul. Sandomierska 3 (miejsce fikcyjne);

dane identyfikujące osoby: płeć, imiona, nazwiska i nazwiska rodowe, w przypadku szlachty - herb i zawołanie; dawniej także przydomki. Należy pamiętać, że dziedziczność nazwisk utrwaliła się w Polsce powszechnie (tj. także wśród chłopów) dopiero w XIX w.
Osobami takimi są w przypadku:
- narodzin — dziecko, ojciec, matka (ewentualnie osoba zgłaszająca),
- chrztu — dziecko, ojciec, matka, ojciec chrzestny, matka chrzestna,
- ślubu — kobieta i mężczyzna (nupturienci), świadkowie (zazwyczaj dwóch),
- śmierci — osoba zmarła (ewentualnie zgłaszająca).

W aktach metrykalnych znajdują się zazwyczaj zawsze dane rodziców (nupturientów, zmarłego), a mogą się znaleźć także informacje o dziadkach (dziecka, nupturientów);

np. Urodziło się dziecko płci męskiej o imieniu Antoni, syn Łukasza Zająca i Michaliny z Tomczyków

Uwaga: w przypadku nazw miejscowości oraz nazwisk często współcześnie nie można w sposób jednoznaczny określić prawidłowej polskiej formy tekstów zapisanych w łacinie czy cyrylicy w XIX i we wcześniejszych wiekach, wobec niestałości tych nazw bądź używania nazw alternatywnych.

dane identyfikujące źródło danych, zwłaszcza akt stanu cywilnego bądź metrykę: rodzaj księgi (aktu), rok zdarzenia, numer aktu (zazwyczaj w obrębie jednego roku), ewentualnie numer strony (w dawnych księgach numeracji aktów czy stron mogło nie być). Ponadto także nazwa i adres instytucji przechowywującej (urzędu stanu cywilnego, kancelarii parafialnej, archiwum państwowego lub kościelnego, centrum historii rodziny Mormonów, zbioru prywatnego) oraz miejsce przechowywania (repozytorium w inwentarzu).

np. odpis aktu chrztu: Sandomierz, Par. S. Bartolomae, Liber Natorum XII, 1883 p. 84.

np. akt urodzenia USC 346/1948

[edytuj] Typowe informacje na tablicy genealogicznej

Najczęściej spotykanymi szczegółowymi informacjami genealogicznymi są:

imię i nazwisko rodowe (lub inne określenia osoby)
data i miejsce urodzenia (w jej braku, zwłaszcza przed XVII w. - chrztu),
data i miejsce ślubu kościelnego,
data i miejsce śmierci (w jej braku - pogrzebu).

[edytuj] Zakres wykorzystywanych faktów

W konkretnych przypadkach decyzja o tym, jakie fakty genealogiczne są poszukiwane, jakie są odnotowywane (zapisywane), a jakie są później prezentowane, należy zawsze do genealoga pracującego nad daną rodziną. Inne dane ustala się o osobach zmarłych, o faktach sprzed 30, 70 czy 100 lat (dostępność w archiwach, umowne momenty łagodzenia ochrony danych osobowych) — a inne o osobach żyjących. W przypadku genealogów rodzinnych, badających własne rodziny, na zakres przedmiotu zainteresowania wpływa także stopień pokrewieństwa.

Kwestią należącą do rozstrzygnięcia w indywidualnej sytuacji jest to, czy za przedmiot swoich badań genealog bierze wyłącznie kryterium pokrewieństwa genetycznego, czy też bierze pod uwagę także relacje rodzinne powstałe wskutek:

pokrewieństwa prawnego, lecz nie faktycznego (zobacz więcej → pokrewieństwo prawne a faktyczne)
wychowywania prawnie cudzego dziecka (nieślubne dzieci; opieka, kuratela; faktycznie wychowywane przez dziadków bądź innych krewnych, w domu dziecka, w rodzinie zastępczej, inne przypadki losowe),
posiadania potomstwa przez powinowatych wchodzących do rodziny z krewnym z rodziny (por. rodzeństwo przyrodnie) albo też
posiadanie własnych dzieci przez tego powinowatego (por. dzieci przybrane).

[edytuj] Źródła informacji genealogicznych

Dane genealogiczne są ustalane (poszukiwane) podczas badań genealogicznych na podstawie różnych źródeł danych, specyficznych dla genealogii. Często szczegółowe informacje o jednym fakcie pochodzą z różnych źródeł (np. data urodzin z metryki chrztu, a miejsce z aktu małżeństwa), wzajemnie się potwierdzają (tożsamość informacji źródłowych) lub wykluczają (sprzeczność w źródłach) lub nie można ich nigdzie odnaleźć (dane o przodkach chłopów sprzed XVI w., kiedy to zaczęto prowadzić księgi metrykalne). Do pracy genealoga należy właściwy dobór źródeł do ustalenia (potwierdzenia) faktów genealogicznych.