Bajan
Z Wikipedii
Bajan (Баян) - rosyjski krążownik pancerny z okresu wojny rosyjsko-japońskiej. Po zdobyciu w Port Artur w 1905, służył następnie we flocie japońskiej pod nazwą Aso.
Spis treści |
[edytuj] Historia
"Bajan" był jedynym nowoczesnym przedstawicielem klasy krążowników pancernych zamówionym dla floty rosyjskiej przed wybuchem wojny rosyjsko-japońskiej. W przeciwieństwie do Japonii, rosyjski sztab skupiał się przede wszystkim na budowie dużych krążowników pancernopokładowych, które jednak okazały się znacznie mniej użyteczne w warunkach bojowych z powodu słabszej osłony. Nowy krążownik pancerny, umiarkowanej wielkości, o uzbrojeniu głównym z 2 dział kalibru 203 mm w wieżach, zdecydowano zamówić we Francji. Spośród trzech projektów, wybrano projekt Amable Lagane'a oferowany przez stocznię Forges et Chantiers de la Méditerranée (FCM) w La Seyne-sur-Mer koło Tulonu. Po wprowadzeniu pewnych zmian, okręt został zamówiony 25 czerwca 1898, a 21 grudnia 1898 nazwany "Bajan" (daty w kalendarzu juliańskim).
Budowę okrętu rozpoczęto pod koniec 1898, a już 11 stycznia 1899 został wciągnięty na listę floty. Oficjalne rozpoczęcie budowy nastąpiło 26 czerwca 1899 (wraz z pancernikiem "Cesarewicz"). Okręt wodowano 30 maja 1900. Zakończenie budowy przeciągało się z powodu opóźnień w dostarczeniu pancerza wież i okręt wszedł do służby we flocie rosyjskiej w styczniu 1903 (daty w kalendarzu juliańskim). Klasyfikowany był jako krążownik I rangi.
[edytuj] Opis i ocena
"Bajan" stanowił udany projekt dla końca XIX wieku, dorównujący opancerzeniem posiadanym przez Japonię krążownikom pancernym, lecz jego minusem było ograniczenie uzbrojenia głównego do 2 dział 203 mm, podczas gdy nowe okręty tej klasy miały już powszechnie po 4 działa, w dwudziałowych wieżach. Wartość bojową okrętu zmniejszyło jednak zastąpienie planowanego pancerza z bardziej wytrzymałej stali Kruppa przez pancerz ze stali Harveya, z powodu przeciążenia francuskich zakładów. Pancerz burtowy chronił 58% powierzchni burty. W zamiarze Rosjan, nowy krążownik miał służyć głównie do dalekiego rozpoznania i walki z krążownikami pancernopokładowymi, a nie do walki w składzie zespołów floty z okrętami tej samej klasy i pancernikami. Mimo to, cele te wypełniał również w sposób udany.
Wysoko oceniając projekt "Bajana", rosyjski rząd zamówił w 1905 trzy dalsze krążowniki nieco ulepszonego typu: "Admirał Makarow", "Bajan" (II) i "Pałłada" (II), przez co typ ten stał się najliczniejszym typem krążowników floty carskiej. Niemniej jednak, w tym czasie projekt ten był już przestarzały.
[edytuj] Służba
(Daty w nawiasach w kalendarzu juliańskim)
Po wejściu do służby rosyjskiej 14 (1) stycznia 1903 w Tulonie, "Bajan" początkowo pozostał na Morzu Śródziemnym. Dowódcą okrętu został komandor Robert Wiren. W czerwcu 1903 okręt przypłynął do Rosji - do Kronsztadu, po czym już w sierpniu wypłynął z Bałtyku na Daleki Wschód, w skład Eskadry Oceanu Spokojnego i w grudniu 1903 zawinął do bazy Port Artur.
Podczas pierwszej fazy wojny japońsko-rosyjskiej, począwszy od japońskiego ataku 9 lutego 1904, "Bajan", stacjonując aktywnie uczestniczył w walkach z japońską flotą pod Port Artur. Podczas bitwy 10 lutego (27 stycznia), razem z krążownikami "Askold" i "Nowik", wstąpił jako pierwszy w bój z japońskimi siłami głównymi. "Bajan" został lekko uszkodzony 10 trafieniami, z tego jeden w okolicy linii wodnej (zginęło 6 marynarzy, raniono 35). Następnie, "Bajan" uczestniczył w kilku akcjach floty, patrolował wokół twierdzy i osłaniał operacje minowe. 25 lutego uczestniczył z pozostałymi krążownikami w starciu artyleryjskim z japońskimi siłami głównymi. 13 kwietnia pod ogniem japońskich krążowników sam ratował rozbitków z niszczyciela "Strasznyj". 9 i 26 lipca ostrzeliwał japońskie pozycje na lądzie i okręty, za drugim razem uszkodził lekko krążownik "Itsukushima".
27 (14) lipca, przy powrocie z kolejnego zadania, "Bajan" wpadł na minę i został poważnie uszkodzony. Okręt był naprawiany w doku do połowy sierpnia i nie wziął udziału w bitwie na Morzu Żółtym. W tym czasie, zdjęto z niego 8 dział 152 mm i 8 dział 75 mm, które umieszczono na innych okrętach oraz pozycjach lądowych. Od września 1904, w związku z wyznaczeniem komandora Wirena dowódcą eskadry, dowódcą "Bajana" stał się komandor por. Fiodor Iwanow. W tym okresie jednak aktywność rosyjskiej floty spadła prawie do zera, a załoga "Bajana" służyła na froncie lądowym. M.in. 22 września oficer broni torpedowej "Bajana", porucznik N. Podgórski wysadził japońską pozycję na Górze Wysokiej, co według ocen odwlekło jej zdobycie i upadek twierdzy o 2 miesiące. Od października Japończycy podjęli ostrzał okrętów stojących w porcie przez ciężkie działa lądowe i 10 października "Bajan" został uszkodzony 4 pociskami 280 mm. W kolejnych dniach był jeszcze kilkakrotnie trafiony, mimo próby wyprowadzenia krążownika na redę 16 października. 8 grudnia krążownik podlegał długotrwałemu ostrzałowi i na skutek pożarów zalano część przedziałów. 9 grudnia (26 listopada) 1904 podczas dalszego ostrzału, zatonął na płyciźnie.
Po zajęciu Port Artur, Japończycy podnieśli "Bajana" i po remoncie w latach 1906-1908 w Maizuru, wcielili go do swojej floty pod nazwą "Aso". Uzbrojenie zamienili na działa systemu Vickers (2 x 203 mm, 8 x 152 mm, 16 x 76 mm) i kotły na japońskie Miyabara. W 1920 został przebudowany na stawiacz min, zdjęto z niego wieże dział 203 mm i uzyskał możliwość zabierania 420 min. W 1930 został wycofany ze służby, a następnie przekształcony w okręt-cel. W tym charakterze został zatopiony 8 sierpnia 1932 ogniem krążownika ciężkiego "Myoko".
[edytuj] Dane techniczne:
- wyporność: normalna - 7802 t., pełna - 8237 t
- wymiary:
- długość: 137 m
- szerokość: 17,6 m
- zanurzenie: 6,7 m
- siłownia: 2 pionowe 4-cylindrowe maszyny parowe potrójnego rozprężania o mocy 16.500 KM, 26 kotłów parowych Belville, 2 śruby napędowe
- szybkość maksymalna: 20,5 węzłów
- zapas paliwa: 1020 t węgla
- zasięg: 3900 mil morskich / 10 w, 2100 Mm/14 w
- załoga: 528 (inne dane 573)
Uzbrojenie:
- 2 działa kaliber 203 mm Canet wz.1892 w wieżach na dziobie i rufie (2xI)
- długość lufy L/45 (45 kalibrów), masa pocisku 88 kg, donośność 11 850 m, zapas amunicji po 100 pocisków na działo
- 8 dział 152 mm Canet wz.1891 w kazamatach
- długość lufy L/45, masa pocisku 41,5 kg, donośność 11 100 m, zapas po 150 pocisków na działo
- 20 dział 75 mm Canet wz.1891, L/50, po 250 pocisków na działo
- 4 działa 47 mm Hotchkiss
- 2 działa 37 mm Hotchkiss (na kutrach parowych)
- 2 ckm 7,62 mm Maxim
- + 2 działa 63,5 mm Baranowskiego wz.1882 dla oddziałów desantowych
- 2 stałe podwodne burtowe wyrzutnie torpedowe 381 mm
- 2 kutry parowe z miotaczami min
Opancerzenie: (stal pancerna Harveya)
- burty
- pas pancerny na linii wodnej: 100-200 mm (wymiary 115x1,8 m)
- górny pas pancerny: 80 mm
- kazamaty: 80 mm
- pokład pancerny: 30 mm (inne dane 50 mm)
- wieże dział artylerii głównej: 150 mm
- stanowisko dowodzenia: 160 mm
- masa - 1449 t.
[edytuj] Literatura
- В. Я. Крестьянинов, С.В. Молодцов: "Броненосные крейсера типа "БАЯН"", Morskaja Kollekcja 3/1997
