Archikatedra Świętej Rodziny w Częstochowie
Z Wikipedii
| Organy wielkie w bazylice | |
| Lata budowy | 1946–1949 (firma Biernackiego) |
| Traktura gry | pneumatyczna (gra jest możliwa dzięki skomplikowanemu systemowi rurek przenoszących powietrze pod ciśnieniem; rurki łączą klawiatury z piszczałkami; powietrze, wpadając do piszczałek, powoduje ich zadęcie) |
| Trakt. rejestrów | pneumatyczna (włączanie i wyłączanie poszczególnych głosów poprzez wciskanie manubriów polega na otwieraniu albo zamykaniu kanałów powietrznych; piszczałki tworzące dany głos, ustawione w rzędach na wiatrownicy, są "gotowe" do zadęcia albo wyłączone z gry) |
| Ilość manuałów | 4 + nożna (pedał) |
| Ilość głosów | 101, w tym 13 językowych z trąbą hiszpańską (głos to zestaw piszczałek wydających dźwięk o określonej barwie, standardowo 1 klawiszowi przypisana jest 1 piszczałka danego głosu) |
| Skala | manuałów: C-a3; pedału: C-f1 |
| Urządzenia dodatkowe | woltomierz, wałek i wskaźnik crescendo, echo III i IV manuał (szafa ekspresyjna), elektryczne połączenie z organami małymi w prezbiterium (echo oddalone), 2 dmuchawy elektryczne, mechanizm umożliwiający kalikowanie |
| Dyspozycja
głosy językowe oznaczono ^ mikstury oznaczono >< |
Manuał I
1. Pryncypał 16', 2. Bourdon 16', 3. Pryncypał 8', 4. Róg kozi 8', 5. Flet otwarty 8', 6. Salicet 8', 7.Gedekt 8', 8.Fugara 8', 9. Flet dolce 8', 10. Kwintaton 8', 11. Nasard 5 1/3', 12. Oktawa 4', 13. Viola 4', 14. Flet minor 4', 15. Rurflet 4', 16. Kwintflet 2 2/3', 17. Superoktawa 2', 18. Pikolo 2', 19. Tercja 1 3/5', 20. Cymbel 1/2'><, 21. Mixtura 2'><, 22. Trompet 8'^, 23. Trompet 16'^, 105. Trąba hiszpańska 8'^ Manuał II 24. Kwintaton 16', 25. Pryncypał 8', 26. Gamba 8', 27. Koncertflet 8', 28. Flet kryty 8', 29. Silwestrina 8', 30. Bachflet 8', 31. Oktawa 4', 32. Flet kryty 4', 33. Flet otwarty 4', 34. Fugara 4', 35. Kwintflet 2 2/3', 36. Flageolet 2', 37. Tercflet 1 3/5', 38. Superkwinta 1 1/3', 39. Róg nocny 1', 40. Progresja 2'><, 41. Kornet 8'><, 42. Mixtura 2 2/3'><, 43. Basson 16'^, 44. Tuba mirabilis 8'^, 45. Clairon 4'^ Manuał III 46. Flet major 16', 47. Pryncypał włoski 8', 48. Dubeltflet 8', 49. Bourdon 8', 50. Viola orsch 8', 51. Aeolina 8', 52. Vox coelestis 8', 53. Flet harm. 8', 54. Oktawa 4', 55. Róg kozi 4', 56. Flet kryty 4', 57. Cremona 4', 58. Kwinta 2 2/3', 59. Pikolo 2', 60. Tercja 1 3/5', 61. Septima 1 1/7', 62. Flageolet 1', 63. Kornet mixt. 4'><, 64. Terccymbel 3ch><, 65. Obój 8'^, 66. Fagot 16'^ Manuał IV 67. Gedekt 16', 68. Prync. skrzypc. 8', 69. Amabilis 8', 70. Rurflet 8', 71. Viola d'amor 8', 72. Praestant 4', 73. Róg nocny 4', 74. Trawersflet 4', 75. Nassart 2 2/3', 76. Flet 2', 77. Tercja 1 3/5', 78. Scharf 4ch><, 79. Regal 8'^, 80. Klarnet 8'^, 81. Sesquialtera 2 2/3'><, 82. Harfa, 83. Dzwony Pedał 84. Subkontrabas 32', 85. Prync. bas 16', 86. Subbas 16', 87. Wiolonbas 16', 88. Harmon. bas 16', 89. Echobas 16', 90. Kwintbas 10 2/3', 91. Oktawbas 8', 92. Cello 8', 93. Salic. bas 8', 94. Bourdon bas 8', 95. Nsassard 5 2/3', 96. Oktawa 4', 97. Flet 4', 98. Tercja 1 3/5', 99. Kornet 4'><, 100. Bombardon 32'^, 101. Puzon 16'^, 102. Trąba 8'^ 103. Tremolo IV, 104. Tremolo III |
| Połączenia oraz przyciski | 105. Manubrium włączające trąbę hiszpańską znajduje się w sekcji połączeń, ponieważ została ona założona po ukończeniu budowy całego instrumentu i głos nie mógł być włączany przy użyciu stałej kombinacji tutti czy za pomocą walca crescendo bez konieczności przebudowy kontuaru. Takie rozwiązanie uniezależniło więc użycie trąby hiszpańskiej od wszystkich stałych kombinacji instrumentu. 106. - 125. Połączenia klawiatur, super połączenia klawiatur.
Pod I manuałem przyciski włączające registry (I–IV), wolne kombinacje (oddzielnie dla każdego manuału), włącznik crescendo, wyłącznik głosów językowych, automat pedału i kasowniki. Przy pedale przyciski: registry, wolne kombinacje, tutti, forte, piano, kasownik (zsynchronizowane z przyciskami dla organów bocznych nad IV manuałem). |
| Więcej danych | |
Archikatedra pw. Świętej Rodziny w Częstochowie – jedna z największych w Polsce i w Europie, neogotycka świątynia wybudowana na terenie dawnego cmentarza grzebalnego (z lat 1825-1898), między ul. Ogrodową, Katedralną, Krakowską, Mielczarskiego. Wzniesiona w latach 1901–1927 wg projektu Konstantego Wojciechowskiego. Archikatedra trójnawowa, murowana z cegły z użyciem kamienia w detalach architektonicznych. Nawy boczne otwarte ostrołukowymi arkadami o czworobocznych filarach. Sklepienia krzyżowo-żebrowe. Okna ostrołukowe z maswerkami w prezbiterium i transepcie zaszklone witrażami. Ściany transeptu, nawy głównej i prezbiterium wsparte na łukach oporowych, zdobione fryzami arkadowymi, zwieńczone maswerkowymi balustradami. Dachy kościoła strome, od frontu i nad transeptem ujęte w trójkątne, dzielone blendami szczyty.
 |
|
|
Spis treści |
[edytuj] Projekt
Projekt kościoła opracował w 1900 Konstanty Wojciechowski. Przewidywał on imponującą budowlę, o monumentalnych rozmiarach, jedną z największych w ówczesnej Polsce. Zbudowana na planie krzyża łacińskiego miała posiadać trzy nawy, transept oraz wydłużone prezbiterium. Jej długość miała wynosić 100 m, wysokość nawy głównej 27 m, szerokość transeptu 46 m, szerokość korpusu nawowego 32 m, wysokość dwóch wież po ok. 80 m każda.
[edytuj] Rozpoczęcie budowy
26 października 1901 wysypano pierwszą taczkę kamieni pod fundamenty na placu budowy. W 1902 wzniesiono fundamenty do wysokości cokołu. 7 września 1902 bp Stanisław Zdzitowiecki poświęcił kamień węgielny kościoła. W 1903 budowanemu kościołowi nadano wezwanie Świętej Rodziny. Wzniesiono mury do wysokości naw bocznych. W 1904 podniesiono je do wysokości gzymsu nawy głównej. W 1905 przykryto dachem mury nawy głównej. Wskutek zadłużenia sięgającego 60 tys. rubli, przerwano dalsze prace. W 1907 wznowiono budowę z inicjatywy ks. Mariana Fulmana. Prowizorycznie urządzono wnętrze kościoła, a 7 grudnia 1907 generał Zakonu Paulinów o. Euzebiusz Rejman dokonał jego poświęcenia. W 1908 ukończono budowę szczytów kaplic w transepcie, otynkowano prezbiterium, położono posadzkę, zaszklono okna i prowizorycznie wyposażono prezbiterium. 8 grudnia 1908 odprawiono pierwszą mszę św. Prace wykończeniowe przerwano na kilkanaście lat.
[edytuj] Parafia Świętej Rodziny
29 października 1917 utworzono odrębną parafię pw. Świętej Rodziny, wydzieloną z parafii św. Zygmunta, obejmująca południową i zachodnią część miasta. Pierwszy proboszcz nowej parafii, ks. Bolesław Wróblewski podjął rozpoczęte dzieło wykończenia kościoła. W latach 1917–1922 zelektryfikowano budowany kościół i wyposażono go w aparaty liturgiczne. W 1922 dokończono elewację kościoła, arkad, szczytu frontowego i gzymsów. W latach 1923–1924 pokryto dachem niedokończone wieże. W 1925 wyłożono fasadę kościoła cegłą licówką, zbudowano wieżę sygnaturki i ostatecznie zdjęto rusztowania.
[edytuj] Katedra Świętej Rodziny
28 października 1925, na mocy bulli papieża Piusa XI, Vixdum Poloniae Unitas, powstała diecezja częstochowska. Kościół Świętej Rodziny stał się kościołem katedralnym. W 1926 zasklepiono nawy boczne, zaszklono wszystkie okna i zbudowano chór muzyczny. Rok później ułożono schody przed katedrą i 6 grudnia oddano ją do użytku. W 1934 w prezbiterium założono witraże projektu Winiarza i Rosena. W 1935 ufundowano dzwon ku czci NMP Królowej Polski.
W latach międzywojennych ofiarowana została katedrze kopia Wniebowzięcia Matki Bożej Rubensa, wykonana na początku XIX w.
Po wybuchu II wojny światowej, 3 września, na placu katedralnym zostało rozstrzelanych kilkaset ludzi. Katedra utraciła dwa dzwony, które Niemcy przetopili na armaty (nowe dzwony dotarły do Częstochowy w 1952 - ważą 1850 i 1320 kg). Wyposażanie kościoła kontunuowano po zakończeniu wojny. W 1948 katedrę wyłożono posadzką z piaskowca norymberskiego.
W latach 1946–1949 zostały zbudowane przez firmę Biernackiego (Warszawa - Kraków) organy na chórze muzycznym o 101 głosach (patrz – tabela). W latach późniejszych założono również szamadę hiszpańską. Są to największe w całości pneumatyczne organy w Polsce. Wraz z organami małymi w prezbiterium (wybudowanymi w roku 1956) tworzą instrument o 117 głosach.
W latach pięćdziesiątych powstał monumentalny ołtarz główny z tryptykiem Świętej Rodziny, wykonany z drzewa lipowego wg. projektu Zygmunta Gawlika. W prezbiterium umieszczono katedrę biskupią oraz stalle kanonickie i ambonę. W transepcie urządzono ołtarze: Najświętszego Sakramentu z nastawą ze srebra (obecnie Chrystusa Króla) i Matki Bożej Częstochowskiej. Postawiono balustradę ze szlachetnego marmuru szwedzkiego, założono witraże w rozecie nad organami, projektu Adama Bunscha.
Od roku 1958 powstawały małokwaterowe witraże w nawach bocznych wg projektu Tadeusza Wojciechowskiego, wzorowane na witrażach średniowiecza. Ich tematem są sakramenty święte. W tym samym czasie urządzono kaplicę Chrztu Pańskiego (obecnie Miłosierdzia Bożego).
Na ołtarzu głównym zostało ustawione spiżowe tabernakulum z podobizną Chrystusa w Majestacie, utrzymane w duchu stylu romańskiego. Kropielnice projektu Stanisława Pospieszalskiego wykonano z granitu pochodzącego z cokołu cara Aleksandra II, który został zburzony w 1917 roku. Balustrady komunijne powstały w II połowie lat pięćdziesiątych, z czerwonego granitu fińskiego i piaskowca. Wnętrza ich wypełniają maswerki z podobiznami aniołów, sceną Zwiastowania i Ukrzyżowania. Granitowo-marmurowa ambona projektu Pospieszalskiego (z symbolicznymi wyobrażeniami czterech Ewangelistów) poświęcona została w roku 1958. Bogato zdobione są również kropielnice w kruchcie.
W roku 1960 urządzono podziemną kryptę z katakumbami (nekropolia częstochowskich biskupów). Za kamiennym, surowym ołtarzem znajduje się mozaika z podobizną Matki Boskiej, projektu Zofii Baudouin de Courtenay, wykonana w Watykanie. Witraż w okienku podziemnej kaplicy przedstawia rozpaczające Marie idące do Grobu.
[edytuj] Bazylika mniejsza
22 czerwca 1962 katedra otrzymała tytuł bazyliki mniejszej. Za pontyfikatu bpa Stefana Bareły (1964–1984) pokryto dach katedry blachą miedzianą. W 1982 powstał pomnik Jana Pawła II, o wysokiej wartości artystycznej, wykonany w brązie przez Jerzego Kędziorę, upamiętniający pobyt papieża w Częstochowie w 1979.
W 1975 roku ukończono budowę miedzianej nastawy ołtarza Matki Bożej Królowej Polski. Po roku 1984 urządzono kaplicę Najświętszego Sakramentu oraz namalowano stacje Drogi Krzyżowej. Pojawiły się dębowe rzeźby autorstwa Józefa Pyrza.
[edytuj] Archikatedra
25 marca 1992, wraz z powstaniem archidiecezji częstochowskiej, katedra została podniesiona do rangi archikatedry.
W 1997, zgodnie z projektem Edmunda Małachowicza, zwieńczono archikatedrę dwiema wieżami. W tym celu zabezpieczono mury świątyni, montując w nawie głównej i w nawach bocznych poprzeczne, stalowe ściągi pomiędzy filarami.
Pod koniec XX w. przedłużono podest prezbiterium i zbliżono ołtarz do transeptu, przykrywając balustrady. Urządzono kaplice boczne ku czci Świętych Męczenników Częstochowskich, Chrystusa Konającego z drewnianą figurą Chrystusa dźwigającego krzyż z XVIII w. i Matki Boskiej Anielskiej Naszej Pani Katedralnej ze słynącym z łask obrazem z XIX w.
Źródło informacji:
- Święta Rodzina, nr 10/11., 1997
- Wojciech Skrodzki Archikatedra Świętej Rodziny w Częstochowie, 1996
