Waskrijt
Waskrijt is een tekenmateriaal bestaande uit een kleurstift met was als bindmiddel. Het is verwant met, maar niet hetzelfde als, vetkrijt en oliepastel.
In de 19e eeuw werd er op grote schaal industrieel vetkrijt geproduceerd in een beperkt aantal kleuren. Om dat vetkrijt te verharden werden er wassen aan toegevoegd. Op het eind van die eeuw werd er pastelkrijt in dozen uitgebracht. Dat product bleek een groot succes, ook bij kinderen. Dat bracht in 1903 het Amerikaanse bedrijf Binney & Smith, producent van vetkrijt, op de gedachte een nieuw goedkoper product voor kindertekeningen op de markt te brengen, bestaande uit kleurstiften van pure paraffine gemengd met pigment: acht zogenaamde Crayolas in een doosje voor een nickel. Concurrent Prang volgde al snel met een compleet assortiment voor het tekenonderwijs. Op dit moment worden Crayolas geleverd in 120 kleuren.
Tegenwoordig worden er per jaar miljarden waskrijtjes gemaakt. Binney produceerde in 1996 de honderdmiljardste Crayola. Vooral in de VS is het gebruik van waskrijt zeer populair: het is daar al een eeuw lang zowel op school als thuis het typische medium om kindertekeningen te maken. Het heeft dus dezelfde dominante positie onder de "droge" media als in Europa het kleurpotlood. Bij het voleinden van zijn tiende levensjaar heeft het gemiddelde Amerikaanse kind 270 Crayolas versleten en de naamsbekendheid van het merk is 98%.
De samenstelling is nog steeds zeer eenvoudig: een wassoort gemengd met pigment of zelfs direct gekleurd door een kleurstof. De stiften kunnen gegoten worden, en/of geperst of door extrusie gevormd; de gegoten zijn het zachtst, de geperste het hardst. De techniek wordt door kunstenaars meestal niet al te serieus genomen. Het bezwaar van de stiften is dat door de grote kleefkracht impasto bijna onmogelijk is: bij het pogen een tweede laag aan te brengen trekt men de onderste weer van het papier! Kleurovergangen zijn alleen door arcering mogelijk. Het merk Caran d'Ache heeft daarom een speciale polyethyleenwas ontwikkeld die dat bezwaar niet heeft en wiens Neocolor daarom door Pablo Picasso als enige waskrijt gebruikt werd.
Een product dat dit nadeel niet bezit is oliepastel dat, zoals de naam al aangeeft, olie als bestanddeel bevat. Sommige duurdere soorten waskrijt worden door de fabrikant "oliepastel" genoemd hoewel er geen olie in zit. Ook bestaan er aquarelstiften: wasstiften waaraan een emulgator met glycol is toegevoegd waardoor ze in water oplosbaar zijn.
De houdbaarheid van tekeningen in waskrijt is door de eenvoudige samenstelling van het bindmiddel groter dan bij oliepastel. Hoewel de was op zich zeer stabiel is, vormt wel efflorescentie een probleem: de was bouwt zich op aan de buitenkant van de stift en de tekening, wat de bekende witte uitslag veroorzaakt. Stiften gemaakt van zuivere bijenwas, zoals van het merk Stockmar, hebben dit probleem niet, maar zijn veel duurder.
In Amerika heten alle waskrijtjes nog steeds Crayolas; in Nederland is de merknaam Wasco van Talens ook zo'n generieke naam geworden.
Twee bekende technieken voor kinderen zijn sgrafito: het bedekken van onderliggende kleurstroken met een laag zwarte dekverf waarna men in de dekverf een tekening uitkrast die de kleur heeft van de onderliggende laag, en het wassen van een waskrijttekening met inkt, zoals ecoline, zodat de krijttekening de inkt afstoot.
