Vlaamse overheid

De Vlaamse overheid is verantwoordelijk voor het voorbereiden, formuleren en uitvoeren van het beleid van het Vlaams gewest en van de Vlaamse gemeenschap. Het Vlaams Parlement en de Vlaamse regering zijn de belangrijkste organen. Sinds de hervorming Beter Bestuurlijk Beleid (BBB) op 1 januari 2006 in werking trad, wordt de term Vlaamse overheid ook gebruikt als verzamelnaam voor alle overheidsadministraties van de Vlaamse regering, zonder het Vlaams Parlement.

[bewerk] Wetgevende macht

Het Vlaams Parlement vormt de wetgevende macht. Het parlement vormt de volksvertegenwoordiging van Vlaanderen, en zetelt in Brussel. Het telt 124 leden. Het legt de spelregels voor het openbaar bestuur in Vlaanderen vast in decreten (binnen de beperkingen van de Vlaamse wetgeving én van de Belgische grondwet). Het keurt elk jaar de begroting goed en controleert de werking van de regering.

Strikt juridisch gezien is het Vlaams Parlement de volksvertegenwoordiging van de Vlaamse Gemeenschap. Het Vlaamse gewest heeft géén eigen volksvertegenwoordiging; al haar bevoegdheden worden uitgeoefend door het Vlaams Parlement. Dat kreeg alle bevoegdheden die de Belgische wetgever aan de gewesten toewees, overgedragen onmiddellijk na de oprichting van de gemeenschappen en de gewesten. Daardoor werd het Vlaams Parlement ook de feitelijke volksvertegenwoordiging van het Vlaamse gewest.

[bewerk] Uitvoerende macht

De Vlaamse regering vormt de uitvoerende macht. Zij moet de decreten van het Vlaams Parlement uitvoeren en ze staat in voor het dagelijks bestuur van Vlaanderen. De regering kan daarvoor rekenen op een uitgebreide overheidsadministratie met ongeveer 45.000 personeelsleden.

[bewerk] De oude structuur: één ministerie en diverse instellingen

Tot 1 januari 2006 bestond de overheidsadministratie uit :

zeven departementen binnen het ene Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap
een aantal Vlaamse Openbare instellingen (VOI), zoals Kind en Gezin, de Lijn, OVAM, de VRT, de VDAB
een aantal Vlaamse Wetenschappelijke instellingen (VWI)

De VOI's en VWI's werkten vrij onafhankelijk en konden zelf beslissen hoe ze het overheidsbeleid uitvoerden. Daarbij stonden ze wel onder toezicht van de minister.

[bewerk] De nieuwe structuur: 13 beleidsdomeinen

Met het in werking treden van het Beter Bestuurlijk Beleid worden alle departementen en instellingen vanaf 1 januari 2006 gaandeweg geïntegreerd in één Vlaamse overheidsstructuur met 13 beleidsdomeinen. Ieder beleidsdomein omvat een homogeen pakket bevoegdheden.

Elk beleidsdomein bestaat uit één Departement en een aantal Verzelfstandigde Agentschappen. De departementen houden zich voornamelijk bezig met beleidsvoorbereiding, zoals het voorbereiden van regeringsbeslissingen. De agentschappen houden zich voornamelijk bezig met beleidsuitvoering, zoals subsidies toekennen of wegen onderhouden.

Sommige agentschappen worden rechtstreeks aangestuurd door de bevoegde minister. Dat zijn de Intern Verzelfstandigde Agentschappen (IVA's). In andere agentschappen zit er nog een raad van bestuur tussen de minister en het agentschap. Dat zijn de Extern Verzelfstandigde Agentschappen (EVA's).

Sommige IVA's hebben een eigen rechtspersoonlijkheid gekregen, waardoor ze uit eigen naam contracten kunnen afsluiten met derden. De overige IVA's hebben geen eigen rechtspersoonlijkheid en moeten hun contracten, net als de departementen, afsluiten in naam van de Vlaamse Gemeenschap of het Vlaamse Gewest.

De EVA's hebben allemaal rechtspersoonlijkheid. De meeste EVA's moeten zich daarbij houden aan de regels van het publiek recht. Maar een paar EVA's mogen de regels van het privaatrecht volgen. Het gaat meestal om agentschappen die een specifieke juridische structuur hebben (bijvoorbeeld een vzw of een nv) of die voordien reeds om een andere reden als een privaatrechtelijke organisatie bestonden.

In plaats van één Vlaams ministerie voorheen, spreekt men sinds de hervorming over dertien Vlaamse ministeries - één per beleidsdomein. De term ministerie vormt dan een verzamelnaam voor het departement en de IVA's zonder rechtspersoonlijkheid binnen een beleidsdomein. Maar in de praktijk wordt deze term niet in alle beleidsdomeinen gebruikt. Er is ook geen hiërarchisch niveau in de personeelsbezetting dat ermee overeenkomt: de leidinggevende ambtenaren van het departement en van de agentschappen zijn juridisch gezien elkaars gelijken en staan allen rechtstreeks onder het gezag van de bevoegde minister.

[bewerk] Overzicht

Hieronder volgt een overzicht van de 13 beleidsdomeinen met de verschillende departementen en agentschappen. Bij de agentschappen is telkens aangeduid of het om een Intern Verzelfstandigd Agentschap met rechtspersoonlijkheid (IVA met rp) of zonder rechtspersoonlijkheid (IVA zonder rp) gaat, dan wel om een Extern Verzelfstandigd Agentschap dat publiekrechtelijk (EVA publiek) of privaatrechtelijk (EVA privaat) vormgegeven is.

Diensten voor het Algemeen Regeringsbeleid (DAR)
- Departement Diensten voor het Algemeen Regeringsbeleid
- Studiedienst van de Vlaamse Regering - IVA zonder rp
- Interne Audit van de Vlaamse Administratie - IVA sui generis
- Agentschap voor Geografische Informatie Vlaanderen (AGIV) - EVA publiek
- vzw De Rand - EVA privaat
Bestuurszaken (BZ)
- Departement Bestuurszaken
- Agentschap voor Facilitair Management - IVA zonder rp
- Agentschap voor Overheidspersoneel - IVA zonder rp
- Agentschap voor Binnenlands Bestuur - IVA zonder rp
- Vlaams Agentschap voor Recrutering en Selectie (Jobpunt Vlaanderen) - EVA privaat
Financiën en Begroting (FB)
- Departement Financiën en Begroting
- Centrale Accounting - IVA zonder rp
- Vlaamse Belastingsdienst - IVA zonder rp
Internationaal Vlaanderen (IV)
- Departement Internationaal Vlaanderen
- Vlaams Agentschap voor Internationale Samenwerking (VAIS) - IVA zonder rp
- Toerisme Vlaanderen - IVA met rp
- Vlaams Agentschap voor Internationaal Ondernemen - Flanders Investment & Trade (FIT) - EVA publiek
Economie, Wetenschap en Innovatie (EWI)
- Departement Economie, Wetenschap en Innovatie
- Agentschap Economie - IVA zonder rp
- Vlaams Agentschap Ondernemen (VLAO) - IVA met rp
- Instituut voor Innovatie door Wetenschap en Technologie (IWT) - IVA met rp
- NV Participatiemaatschappij Vlaanderen (PMV) - EVA privaat
- NV Vlaamse Participatiemaatschappij (VPM) - EVA privaat
- NV Limburgse Reconversiemaatschappij (LRM) - EVA privaat
Onderwijs en Vorming (OV)
- Departement Onderwijs en Vorming
- Agentschap voor Onderwijsdiensten - IVA zonder rp
- Onderwijsdienstencentrum voor Hoger Onderwijs en Volwassenenonderwijs - IVA zonder rp
- Agentschap voor Onderwijscommunicatie - IVA zonder rp
- Agentschap voor Infrastructuur in het Onderwijs (AGIOn) - IVA met rp
Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (WVG)
- Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin
- Zorg en Gezondheid - IVA zonder rp
- Jongerenwelzijn - IVA zonder rp
- Inspectie Welzijn en Volksgezondheid - IVA zonder rp
- Kind en Gezin - IVA met rp
- Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) - IVA met rp
- Vlaams Zorgfonds - IVA met rp
- Fonds Jongerenwelzijn - IVA met rp
- Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden (VIPA) - IVA met rp
- Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum Geel (OPZ Geel) - EVA publiek
- Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum Rekem (OPZ Rekem) - EVA publiek
Cultuur, Jeugd, Sport en Media (CJSM)
- Departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media
- Kunsten en Erfgoed - IVA zonder rp
- Sociaal-Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen - IVA zonder rp
- Agentschap ter Bevordering van de Lichamelijke Ontwikkeling, de Sport en de Openluchtrecreatie (Bloso) - IVA met rp
- Vlaamse Regulator voor de Media (VRM) - EVA publiek
Werk en Sociale Economie (WSE)
- Departement Werk en Sociale Economie
- Vlaams Subsidieagentschap voor Werk en Sociale Economie - IVA zonder rp
- Vlaamse dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) - EVA publiek
- Vlaams Agentschap voor Ondernemersvorming - Syntra Vlaanderen - EVA publiek
- NV met sociaal oogmerk Werkholding - EVA privaat
Landbouw en Visserij(LV)
- Departement Landbouw en Visserij
- Agentschap voor Landbouw en Visserij - IVA zonder rp
- Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO) - IVA zonder rp
- vzw Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM) - EVA privaat
Leefmilieu, Natuur en Energie (LNE)
- Departement Leefmilieu, Natuur en Energie
- Agentschap voor Natuur en Bos - IVA zonder rp
- Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) - IVA zonder rp
- Vlaams Energieagentschap - IVA zonder rp
- Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) - IVA met rp
- Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) - IVA met rp
- Vlaamse Landmaatschappij (VLM) - EVA publiek
- Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG) - EVA publiek
Mobiliteit en Openbare Werken (MOW)
- Departement Mobiliteit en Openbare Werken
- Agentschap Infrastructuur - IVA zonder rp
- Agentschap voor Maritieme Dienstverlening en Kust - IVA zonder rp
- Vlaamse Vervoermaatschappij De Lijn (VVM De Lijn) - EVA publiek
- Waterwegen en Zeekanaal - EVA publiek
- De Scheepvaart - EVA publiek
Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend erfgoed (RWO)
- Departement Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed
- Wonen-Vlaanderen - IVA zonder rp
- Ruimtelijke Ordening Vlaanderen (RO-Vlaanderen) - IVA zonder rp
- Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed - IVA zonder rp
- Inspectie RWO - IVA zonder rp
- Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen - EVA publiek

[bewerk] Uitzonderingen

Een aantal bestaande Vlaamse Openbare Instellingen werden niet meegenomen in de hervorming Beter Bestuurlijk Beleid. Toch behoren ze ook tot de Vlaamse administratie:

Vlaamse Instelling voor Technolgisch Onderzoek (VITO)
Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek (FWO)
Vlaamse Opera
Vlaamse Radio- en Televisieomroep (VRT)
Het Gemeenschapsonderwijs
Universitair Ziekenhuis Gent (UZGent)
Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening (VMW)

VITO en FWO zouden oorspronkelijk omgevormd worden tot een agentschap binnen het beleidsdomein Economie, Wetenschap en Innovatie. De onderhandelingen hierover zijn nog niet afgerond.

De Vlaamse Opera en de VRT zouden oorspronkelijk omgevormd worden tot een extern verzelfstandigd agentschap binnen het beleidsdomein Cultuur, Jeugd, Sport en Media. Dit is echter niet gebeurd. Voor de Vlaamse Opera bestaan intussen plannen om ze om te vormen tot een vzw zoals de meeste andere grote cultuurhuizen in Vlaanderen. De VRT is buiten de hervorming gebleven nadat de hervorming tot een agentschap op grote weerstand stuitte binnen de VRT en in het Vlaams Parlement.

Het UZ Gent, de VMW en het Gemeenschapsonderwijs waren vanwege hun specifieke positie al eerder buiten de scoop van BBB geplaatst.