Verbond van Actualisten

Het Verbond van Actualisten was tussen 1923 en 1928 de eerste Nederlandse fascistische politieke partij.

Inhoud 1 Oprichting 2 Doelstelling 3 Publiek optreden 4 Fusie 5 Kamerverkiezingen 6 Einde

[bewerk] Oprichting

Het Verbond van Actualisten (VvA) werd opgericht op 22 januari 1923 door dr. K.H.E. de Jong, Alfred Haighton, Hugo Sinclair de Rochemont en Arie van Iperen. Een viertal personen was bovendien bij de oprichting betrokken, te weten de Leidse student M.A. Cageling en de Rotterdamse jongeren Maassen, Gé Dorgelo en Gerard Wouters. De eersten die zich bij het VvA aanmeldden, waren personen uit kringen van voormalige landstormers en gemobiliseerden uit 1918. Ook Emile Verviers, redacteur van het blad Katholieke Staatkunde (later Opbouwende Staatkunde geheten) werd lid. De partij werd autoritair geleid door een Centrale Raad met De Jong als voorzitter en Sinclair de Rochemont als secretaris. De ware macht was echter in handen van de gefortuneerde Haigton, wiens persoonlijk vermogen het VvA draaiende hield.

[bewerk] Doelstelling

Na enige maanden van druk overleg werden de statuten van het VvA als volgt vastgesteld: De Vereeniging stelt zich ten doel:

1. in ruimen kring de gedachte ingang te doen vinden of te ver­sterken, dat de ware vrijheid voor de individuen in een tijd als dezen alleen bestaanbaar is bij een krachtig eenhoofdig be­wind, op den grondslag van het Koningschap van het Huis van Oranje, en
2. de bestrijding in het bijzonder van het orde-ontwrichtende streven der socialisten en hunner geestverwanten.
   

De Vereeniging tracht haar doel te bereiken langs wettigen weg, en wel door:

1. het houden van bijeenkomsten;
2. het uitgeven of doen uitgeven van geschriften en periodie­ken;
3. het voeren van mondelinge propaganda, en andere wettige middelen, die aan het doel bevorderlijk kunnen zijn.

In 1924 werden deze statuten Koninklijk goedgekeurd, zodat het Verbond van Actualisten de enige Nederlandse fascistische beweging was met een Koninklijke goedkeuring.

[bewerk] Publiek optreden

Begin mei 1923 trad het Verbond van Actualisten voor de eerste maal naar buiten met een openbare bijeenkomst in Leiden en met een op een strooibiljet afgedrukt manifest:

MANIFEST

AAN ALLE ARBEIDERS VAN NEDERLAND

Heden is de dag, dat gij tezamen komt om van Uwe leiders te vernemen, dat ontevredenheid en klassenstrijd U tot welvaart kunnen voeren.

Maar zij misleiden en bedriegen U.

Want slechts samenwerking en productieve arbeid kunnen ons land tot grootheid brengen en de werkeloosheid doen afnemen.

Gij wordt opgehitst tot klassenhaat.

Gij wordt gedwongen tot staken en Uwe kinderen moeten hon­ger lijden om Uwe aanvoerders een bestaan te verzekeren. Ge­looft hen niet die U gouden bergen beloven.

Ziet slechts de mislukte sociale proefnemingen in Duitschland en Rusland.

Slaat de handen ineen om ons land te redden van den afgrond en ons volk te brengen tot welvaart en voorspoed.

Daarom: sluit U aan bij het Verbond van Actualisten, dat in zijn organisatie alle weldenkend Nationaalgezinde burgers ver­eenigt.

Het verbond van Actualisten streeft na:

Een krachtig politiek beleid op den grondslag van het Koning­schap van het Huis van Oranje met vermijding van partijpoli­tiek en de hierdoor ontstane parlementaristische misstanden,

Versterking van het geestelijk leven en doelmatig practisch on­derwijs,

Deelgenootschap in de winst voor de arbeiders,

Elimineeren van Economische conflicten als staking en uitslui­ting door het invoeren van verplichte arbitrage,

Behartiging van Landsverdediging,

Begunstiging van het particulier initiatief met geleidelijke af­schaffing van Staatsexploitatie en ambtenaren-bureaucratie.

Geeft U op als lid van Het Verbond van Actualisten en vraagt inlichtingen aan den Secretaris van den Centralen Raad.

Juliana van Stolbergplein 11a

DEN HAAG

Dit manifest is de vroegst bekende uiting van het Nederlandse fascisme, hoewel het woord 'fascisme' er niet in voorkomt; die term werd vooralsnog vermeden.

Nadat luitenant W.H. Snijders in 1924 Sinclair de Rochemont als secretaris was opgevolgd, werd het VvA doortastender. In Amsterdam werd een kleine knokploeg gevormd, die enige publiciteit behaalde toen zij op ruwe wijze een vergadering van de Internationale Antimilitaristen Vereeniging verstoorde. In mei en juni 1924 wisten de actualisten daarnaast de aandacht op zich te vestigen met een actie waarbij zij door het ronselen van 'werklustigen' een staking bij Werkspoor wisten te breken. Kort daarop richtte de VvA zelfs een eigen vakcentrale op: de Nationale Arbeiders Organisatie (NAO). Daarnaast werkte het VvA ook aan haar staatkundige denkbeelden.

[bewerk] Fusie

In de zomer van 1924 fuseerde het VvA met het Genootschap voor Opbouwende Staatkunde, een kring van katholieke intellectuelen. Kort daarop verscheen het eerste nummer van het actualistische orgaan De Vaderlander, waarin behalve allerlei scheldartikelen ook meer theoretische stukken werden geplaatst, onder meer van de hand van N.W.C. Brouwer en Sinclair de Rochemont. Op 7 november 1924 verscheen in De Vaderlander het artikel 'Wat het Actualisme wil', waarin het eerste actualistische partijprogramma. Dit programma blonk niet uit in helderheid. Binnen het VvA bestond dan ook weinig overeenstemming over de te volgen koers. Tegenover een meer gematigde, burgerlijke vleugel rond De Jong en Snijders stonden de meer rauwe 'Mussolini-fascisten' rondom Alfred Haighton. In 1925 zou deze vleugelstrijd de activiteiten van het Verbond grotendeels lamleggen.

[bewerk] Kamerverkiezingen

Onder leiding van Jan Schouten werd in juli 1925 deelgenomen aan de verkiezingen voor de Tweede Kamer, maar tot het voeren van een verkiezingscampagne waren de hopeloos verdeelde actualisten niet in staat. Het resultaat was navenant: 2253 stemmen (0,07%). Na de verkiezingen viel het VvA in twee delen uiteen. Een groep rond De Jong stuurde aan op een fusie met het uiterst-conservatieve Vaderlandsch Verbond, terwijl een vanuit het NAO opgezet actiecomité streed voor een onafhankelijk bestaan van de partij. De richtingenstrijd maakte vrijwel iedere activiteit van het VvA onmogelijk. In juli 1926 sloot de groep De Jong zich na moeizame besprekingen definitief aan bij het Vaderlandsch Verbond. De overgeblevenen hebben het bestaan van het VvA tot 1928 kunnen rekken, zonder echter tot noemenswaardige activiteiten te komen. Geldschieter Haighton trok zich langzaam maar zeker terug uit het VvA - hij richtte zich op de uitgave van het blad De Bezem.

[bewerk] Einde

In november 1928 werd het Verbond van Actualisten officieel opgeheven, met Sinclair de Rochemont in de rol van liquidatievoorzitter. Een deel van de leden stapte in navolging van Sinclair de Rochemont en Haighton over naar de nieuwe beweging rond het blad De Bezem. Een klein groepje rond C.J.M. van Eijsden vormde in 1928 samen met leden van de Bezuinigingspartij het Verbond van Nationalisten.

---

Zie ook:
Portaal: Fascisme en nationaalsocialisme in Nederland . Fascisme in Nederland . Fascisme . Nationaalsocialisme