Ulvenhout

Ulvenhout is een dorp in de gemeenten Breda en Alphen-Chaam. Het ligt een kilometer ten zuidoosten van Breda, grenzend aan de rijksweg A58. Het Bredase deel telt 4682 inwoners (2005), het Alphen-Chaamse deel ongeveer 180.

De kern bestaat uit de hoofdstraat met diverse winkels waar ook de markt op donderdagmiddag wordt gehouden.

[bewerk] Naam

De eerste verwijzing naar Ulvenhout komt uit 1274, waarin gesproken wordt over Ulvenholti. Latere vermeldingen komen uit 1277 (Uluenhout), 1308 (Olvenhout) en 1328 (Hulvenout). De naam is waarschijnlijk afkomstig van hoogopgaand bos met ulven, meervoud van een thans in vergetelheid geraakte boomnaam, of hulven, meervoud van hulf (steekpalm, hulst). In de vroege en hoge Middeleeuwen, kwam in deze streken nog veel bos voor.

Tijdens carnaval heet Ulvenhout Uilenbos of Bosuilendorp. In 1999 heeft men het 33-jarig bestaan van het carnaval in Ulvenhout gevierd (in de carnavalswereld rekent men voor een jubileum met eenheden van 11 jaar).

[bewerk] Status

Ulvenhout valt sinds 1997 onder de gemeente Breda. Tot en met 1941 viel Ulvenhout onder de gemeente Ginneken en Bavel. Destijds ging Ulvenhout over naar de gemeente Nieuw-Ginneken.

Per 1 januari 1997 is een deel van het buitengebied rond Ulvenhout overgegaan naar de gemeente Alphen-Chaam. Het betreft het deel ten zuiden van de A58 (het landgoed Anneville en de buurtschappen Geersbroek, Couwelaar, Notsel en Rakens). Protest bij de gemeente heeft ertoe geleid dat de naam Ulvenhout ook voor het Alphen-Chaamse deel gehandhaafd blijft. Daarom bestaat er ook een deel Ulvenhout in de gemeente Alphen-Chaam. Hier wonen ongeveer 180 inwoners.

[bewerk] Geschiedenis

De tegenwoordige Sint Laurentiuskerk van Ulvenhout werd ingewijd op 25 juli 1904. Zij was niet het eerste Ulvenhoutse kerkgebouw; daarvóór hadden er al twee andere kerken bestaan, een die in 1792 in gebruik werd genomen en een die in 1742 werd gebouwd. De laatstgenoemde kerk was echter al veel ouder. De kerkschuur die in 1742 werd gebouwd, was bestemd als kerkgelegenheid voor de uitgestrekte parochie Ginneken, waartoe destijds ook Ulvenhout behoorde. Ginneken had in de eeuw daarvóór het eigen kerkgebouw moeten afstaan aan de hervormden. De kerkschuur van Ulvenhout diende feitelijk om die te vervangen. Men sprak ook nog steeds van de parochie Ginneken. Maar toen in de 19e eeuw de bewoners van de oude dorpskom weer een eigen kerkgebouw wensten, werd Ginneken in 1837 als zelfstandige parochie afgesplitst van de parochie Ulvenhout. Een verrassende beslissing, want die parochie Ulvenhout was welbeschouwd geen andere dan de oorspronkelijke parochie Ginneken.

[bewerk] Bezienswaardigheden

De Laurentiuskerk en de ernaast gelegen pastorie dateren uit 1904. Beide panden zijn genomineerd voor de status van rijksmonument. In de neogotische kerk staat een Van Peteghemorgel dat bijna twee eeuwen oud is. Het orgel is in 2000 gerestaureerd. Vijf glas-in-loodramen, die voorheen op zolder lagen opgeslagen, zijn gerestaureerd en teruggeplaatst. Ook de pastorie is gerestaureerd: op het dak liggen nieuwe Engelse leien (wegens geldgebrek slechts gedeeltelijk) en de drie grote stenen bollen op de tuitgevels zijn vastgemaakt. Die zaten zo los dat zij naar beneden dreigden te vallen.

De ronde stenen bergkorenmolen De Korenbloem dateert uit 1909. In 1835 werd hier een gelijknamige standerdmolen gebouwd, die voorheen op de Goudberg te Strijbeek stond. Deze eeuwenoude molen brandde in 1909 af. Nog in datzelfde jaar is in opdracht van eigenaar P. Soffers de huidige bergkorenmolen gebouwd. Na een aantal jaren te hebben stilgestaan, kon de molen in 1977, dankzij een actief gemeentelijk subsidiebeleid, na een flinke restauratie weer in gebruik worden genomen. In 1998 is er een stichting opgericht die zich inzet voor het behoud van dit monument.

Het fraaie voormalige gemeentehuis dateert uit 1964 en was de opvolger van het voorlopige gemeentehuis in Ginneken, dat tot 1942 het gemeentehuis was van de gemeente Ginneken en Bavel. Begin deze eeuw heeft het Waterschap Mark en Weerijs het gemeentehuis aangekocht, met de bedoeling om hierin haar kantoor te vestigen. Door een grootschalige fusie van Waterschappen rond Breda, waarbij ook Mark en Weerijs betrokken is, is het daar echter nooit van gekomen. Het voormalig gemeentehuis is in 2005 doorverkocht aan een projectontwikkelaar. Die zal het verbouwen tot 15 luxe appartementen.

Aan de dorpsstraat staan enkele rentenierswoningen (uit 1875 en 1902).

In 1996 zijn in het kader van het 200-jarig bestaan van de provincie Noord-Brabant de poort (tussen kerk en pastorie) en de hekpalen (tussen het voormalige klooster en de kerk) van het verdwenen huis Grimhuijzen gerestaureerd, als onderdeel van een provinciebreed restauratieproject van "kleine monumenten". Deze overblijfselen van Grimhuijzen dateren vermoedelijk uit begin 17e eeuw en behoren daarmee tot de oudste monumenten van Ulvenhout. In opzet en fraaie detaillering is het uit Bentheimer zandsteen vervaardigde poortje een voorbeeld van renaissancestijl rond 1600. De poort vertoont stilistische overeenkomsten met de ingang van kasteel Bouvigne te Ginneken. De hekpalen zijn eveneens in Bentheimer zandsteen uitgevoerd. Opgebouwd uit een basement met diamantkop, een geblokte schacht met Bremerwerk en ionisch kapiteel, bekroond met een in reliëf gehakte leeuwenkop. De bouw van de nieuwe Laurentiuskerk met pastorie op het voorterrein van Grimhuijzen, in 1904, betekende tevens de afbraak van het slotje.

[bewerk] Jaarlijkse evenementen

Aan de Voorjaarsmarkt (op een zondag eind april) doen circa 150 verenigingen, stichtingen en winkeliers mee. Er zijn ook diverse attracties voor de kinderen.

De kermis begint op de zaterdag in het laatste weekend van augustus en duurt vier dagen.

Jaarlijkse Vlooienmarkt Ulvenhout bij de Pekhoeve, opbrengst voor de vereningingen in Ulvenhout

De Fietsdag Ulvenhout wordt sinds 1977 georganiseerd, op de derde zondag van september. De opbrengst van de tochten, waaraan jaarlijks ruim 3000 mensen deelnemen, komt ten goede aan de instandhouding van twee vakantiebungalows voor gehandicapten.

Ook de dorpsquiz op de tweede vrijdag van Januari is een jaarlijks terugkerend evenement waarvan het aantal deelnemers tot 2006 bleef stijgen. De quiz wordt de laatste jaren gehouden in zalencentrum Jeugdland.