Traditionele Chinese opvatting over de oudste Chinese geschiedenis

De traditionele Chinesese geschiedsopvatting over de oudste Chinese geschiedenis is gebaseerd op een aantal legendes en mythische overleveringen van verschillende herkomst. Zij zijn vanaf de tweede eeuw v. Chr. op systematische wijze samengevoegd en 'gerationaliseerd', dat wil zeggen geplaatst binnen het bureaucratische bestuurssysteem zoals dat vanaf de 2e eeuw v. Chr. bestond. De samenvoegingen werden voortdurend herschreven en van nieuw materiaal voorzien. Geschiedenis diende immers vooral als voorbeeld en spiegel voor de overheidsfunctionarissen van dat moment.

[bewerk] Ontstaan

Volgens de confucianistische traditie was China vanaf het eerste moment een keizerlijke eenheidsstaat. Dit sloot een gelijktijdig bestaan van heersers uit. Goden en mythische clanleiders konden dan ook niet naast elkaar worden gezet, ze dienden achter elkaar te worden geplaatst. Ook de keizerlijke bestuursvorm van de 2e eeuw v. Chr. werd teruggeprojecteerd, compleet met een bureaucratie. Goden en mythische clanleiders werden teruggebracht tot heersers, omringd met ambtenaren en raadgevers. Demonen werden tot leiders van vijandelijke stammen of tot opstandige aanvoerders gemaakt. Door al deze bewerkingen leek het alsof de ontwikkeling van de Chinese cultuur een continu proces was waaraan heersers steeds nieuwe elementen toevoegden. Deze achteraf ontwikkelde causale verbanden werden vanaf de Han-dynastie voorzien van een chronologie om ze zo in een (pseudo!)-historische traditie te kunnen plaatsten. Die traditie werd steeds verder het verleden in geprojecteerd en pas onder de Song-dynastie kwam hieraan een einde. Hierdoor is het maken van een onderscheid tussen feit en fictie binnen de traditionele Chinese geschiedsopvatting buitengewoon ingewikkeld geworden.

Na de val van het Keizerrijk in 1912 leidde de bruikbaarheid van de traditionele bronnen tot een richtingenstrijd tussen de School van het Geloof in de Oudheid (xingupai 信古派) en de School van de Twijfel aan de Oudheid (yigupai 疑古派). Onder leiding van Gu Jiegang probeerde de sceptische richting de traditionele historische bronnen systematisch te ontdoen van latere toevoegingen. Dit gebeurde via een 'driehoeksmeting', elke passage werd nauwgezet vergeleken met andere klassieke werken en met archeologische vondsten. Dit leidde tot de publicatie van de zevendelige Gushi Bian. Veel Chinese historici er nu ook van overtuigd dat alle niet historische delen uit de oude bronnen zijn verwijderd. (Yun Kuen-lee, p. 6)

[bewerk] De oerstaat

Vol­gens de traditionele Chinese opvatting leefden de mensen oorspronkelijk op primitieve wijze in een ongeordende oerstaat. De historicus Ban Gu (32 – 92 n. Chr.) gaf hiervan de volgende omschrijving:

In die tijd kenden de mensen noch maatschappelijke ordening, noch moraal. Zij kenden slechts hun moeders, niet hun vaders. Zij zochten naar voedsel als ze honger hadden, aten hun voedsel rauw zonder gebruik van vuur en zij dronken het bloed. Hun kleding bestond uit huiden en vellen.

Na verloop van een verder niet bepaalde tijdsduur werd deze primitieven de Chinese beschaving stapsgewijs bijgebracht door een aantal grote heersers. In de traditionele historiografie nam hun aantal vanaf de 2e eeuw v. Chr. steeds verder toe. Uiteindelijk ontstond een lijst van cultuurhelden, die de Drie Verhevenen (san huang 三皇) en de Vijf Oerkeizers (wu di, 五帝) worden genoemd. Zij worden terzijde gestaan door een (wisselend) aantal oer-uitvinders. Er bestaan verschillende lijsten van Verhevenen en Oerkeizers, afhankelijk van de filosofische richting waaruit, of het tijdstip waarop ze binnen de historiografie zijn gebracht. Ongeacht de samenstelling blijven de getallen drie en vijf als constanten aanwezig. Zij hebben te maken met de kosmologische principes zoals die in 2e en 1e eeuw v. Chr. golden. Zo heeft het getal vijf te maken met de Vijf Elementen, aan elk element werd een Oerkeizer gekoppeld. In de traditionele geschiedschrijving staat deze periode dan ook bekend als de periode van de Drie Verhevenen en de Vijf Oerkeizers.

Op de Oerkeizers volgden de Drie Dynastieën (san dai 三代), de Xia, Shang en Zhou-dynastie. De periode van de Oerkeizers werd gezien als een volmaakte situatie. Naarmate men meer naar het heden kwam werd die volmaaktheid steeds minder. Dit blijkt uit de titels die de heersers achteraf toegekend kregen. De Drie Verhevenen kregen de titel Huang (皇, Verhevene), de Vijf Oerkeizers de titel Di (帝, Keizer). De heersers van de Zhou dynastie moesten het doen met de titel Wang (王, Koning). Het door de Zhou ontwikkelde idee over de afname van de volmaaktheid staat eigenlijk in contrast met het eveneens door hen ontwikkelde idee van de stapsgewijze ontwikkeling van de Chinese beschaving.

[bewerk] De Drie Verhevenen

De Drie Verhevenen waren Fuxi 伏羲, zijn vrouw Nüwa 女娲 en Shennong 神农. Het waren cultuurhelden, uitvinders van zaken die een samenleving tot een werkelijke beschaving maken.

[bewerk] Fu Xi

Fuxi en zijn zus/echtgenote Nüwa afgebeeld als twee ineengekronkelde slangen met in hun handen een passer en een winkelhaak

Fu Xi regeerde volgens de in de Zhou- en Hantijd ontwikkelde pseudo-historische traditie van 2952 tot 2836 v. Chr. genoemd Hij leerde zijn onderdanen te koken, met netten te vissen en te jagen met wapens. Ook de teelt van zijderupsen, het tot huisdier maken van wilde dieren en de muziek werden aan hem toegeschreven. Hij was de uitvinder van de acht Trigrammen, volgens de traditie de basis van het Chinese schrift. Hij bedacht de honderd Chinese familienamen, stelde het huwelijk in en bepaalde dat dat alleen mocht plaatsvinden tussen personen met verschillende achternamen. Ook bracht hij als eerste open-lucht offers aan de hemel.

[bewerk] De Vijf Oerkeizers

De Vijf Oerkeizers (wu di, 五帝) waren de Gele Keizer Huang Di 黄帝, Zhuanxu 颛顼, Ku 喾, Yao 尧 en Shun 舜.

[bewerk] De Drie Volmaakte koningen

De twee laatste oerkeizers, Yao en Shun, vormen samen met Yu (禹), de stichter van de Xia dynastie, de Drie Volmaakte Koningen (san wang 三王). Hoewel latere heersers en functionarissen hen nooit meer kunnen evenaren dienen zij volgens het Confucianisme , toch als voorbeeld.

[bewerk] Dynastieke cycli

De historische ontwikkeling van de dynastieën wordt in de traditionele Chinese geschiedschrijving beschreven volgens een vast patroon. De eerste keizer verkrijgt wegens zijn kwaliteiten het Hemels Mandaat. Zijn opvolgers bezitten steeds mindere kwaliteiten en de laatste keizer verliest als gevolg van wanbestuur het Hemels Mandaat aan de eerste keizer van de volgende dynastie. Deze ontwikkelingsgang is voor het eerst beschreven door de Zhou-dynastie. Zij wilden daarmee die hun machtsovername van de Shang-dynastie rechtvaardigden. De filosofie van het Hemels mandaat is vervolgens door elke volgende dynastie overgenomen en vormt één van de typische kenmerken van de traditionele Chinese historiografie.