Suffix

Een suffix of achtervoegsel is een affix dat achter de woordstam wordt gevoegd. Doordat het een gebonden morfeem is, kan het niet als zelfstandig woord voorkomen.

Inhoud 1 Twee soorten 1.1 Afleidingssuffix 1.2 Buigingssuffix of buigingsuitgang 2 Internationale terminologie 3 Taalafhankelijkheid

[bewerk] Twee soorten

Er bestaan twee soorten suffixen, die twee verschillende doelen dienen:

• er kunnen afleidingen mee worden gevormd van het grondwoord (afleidingssuffixen) of
• ze kunnen de grammaticale functie van een woord uitdrukken (buigingssuffixen).

[bewerk] Afleidingssuffix

Alleen suffixen van het eerste type, de afleidingssuffixen, worden in de beschrijving van het Nederlands met de term "suffix" of "achtervoegsel" aangeduid.

• hoog — hoogheid
• hoop — hopeloos
• een — eenzaam — eenzaamheid

Zie voor meer voorbeelden de Lijst van Nederlandse suffixen.

[bewerk] Buigingssuffix of buigingsuitgang

De Nederlandse taalbeschrijving (bijvoorbeeld de Algemene Nederlandse Spraakkunst en het Groene Boekje) gebruikt voor het tweede type, de buigingssuffixen, de benaming "uitgang". Hier gaat het bijvoorbeeld om de vervoeging van werkwoorden, en de verbuiging van bijvoeglijke en zelfstandige naamwoorden: .

rijd — rijdt rijd — rijden Mark — Marks mens — mensen slecht — slechte slecht — [de] slechten slecht — slechter — slechtst

(werkwoordsvervoeging: grammaticale persoon) (werkwoordsvervoeging: grammaticaal getal) (verbuiging zelfst. naamw.: bezitter) (verbuiging zelfst. naamw.: grammaticaal getal) (verbuiging bijv. naamw.) (verbuiging bijv. naamw., zelfstandig gebruikt) (verbuiging bijv. naamw.: trappen van vergelijking)

• Ook naamvallen worden in vele talen, bijvoorbeeld in het Duits, met zulke suffixen uitgedrukt.

[bewerk] Internationale terminologie

Internationaal worden beide soorten met de term "suffix" aangeduid, hoewel bijvoorbeeld het Engels en het Duits voor buigingssuffixen vaak ook de termen ending resp. Endung gebruiken, het equivalent van het Nederlandse "uitgang". Ook onderscheidt de grammatica van het Engels wel tussen "derivational suffixes" (afleidingssuffixen) en "inflectional suffixes" (buigingsuitgangen).

In de Griekse en Latijnse taalkunde wordt binnen de suffixen eenzelfde onderscheid gemaakt tussen vervoegings-/verbuigingssuffix enerzijds en afleidingssufix anderzijds; in principe zou je ook in de taalkundige traditie der classici een verbuigingsuitgang wel onder de suffixen kunnen scharen, maar in de praktijk (ook schriftelijk) wordt daar met "suffix" toch uitsluitend een afleidingssuffix bedoeld, nooit een uitgang. Het criterium is hier: door een "suffix" (in enge zin) toe te voegen wordt eigenlijk een nieuw woordenboeklemma gecreëerd, voor een uitgang geldt dit niet. Meestal (maar niet altijd) verandert een woord trouwens van woordsoort na toevoeging van een "suffix" in enge zin, in tegenstelling tot toevoeging van een uitgang.

[bewerk] Taalafhankelijkheid

In al deze gevallen geldt dat suffixen uiteraard alleen worden gebruikt, voorzover de betreffende categorie in een taal voorhanden is.

In agglutinerende talen kunnen woorden door de opeenstapeling van verschillende afleidings- en buigingssuffixen een aanzienlijke lengte krijgen.