Stefan Hertmans

Stefan Hertmans (geboren te Gent in 1951) is docent aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten/Hogeschool te Gent, en auteur. Hij doceert agogiek van de kunst en leidt het Studium Generale. Zijn cursus werd uitgegeven door VUBPress (Waarover men niet spreken kan, 2002 ²).

[bewerk] Werk

Hertmans publiceerde drie romans, twee verhalenbundels, vijf essayboeken en een tiental bundels poëzie. Zijn verhalend werk wordt gekenmerkt door een vermenging van groteske en poëtische elementen, die de intrige meer dan eens op onvoorspelbare manier doorkruisen.

Zijn eerste publicatie in boekvorm was de roman Ruimte 1981.

Hertmans essaybundel Sneeuwdoosjes bevat essays over onder meer Walter Benjamin, Jorge Luis Borges, Marguerite Duras, Ernst Jünger, W.H. Auden en Igor Stravinski. Naar aanleiding van de Sneeuwdoosjes verleende het Amsterdams Fonds voor de kunst hem in 1991 een schrijfopdracht, waaruit een studie over de componisten Hindemith en Honegger ontstond (niet gepubliceerd).

Ander werk omvat onder meer de theatertekst Kopnaad, waarvan in het najaar van 1993 een radiobewerking werd uitgezonden door Radio 3 (Nederland), en waarvan de Amsterdamse regisseur Jan Ritsema voor het Brusselse Kaaitheater een veelgeprezen opvoering maakte, die genomineerd werd voor het theaterfestival 1995. Kopnaad werd voorjaar 1997 in Duitse vertaling in het theaterbestand van Fischer Verlag opgenomen, en werd sindsdien onder meer als radioproductie gerealiseerd in Berlijn.

De roman Naar Merelbeke (1994) werd genomineerd voor de Librisprijs en voor de Schrijvers-van-Nu-prijs van ECI. Van deze roman verscheen in het voorjaar 1997 een Duitse vertaling bij uitgeverij Kiepenheuer, Leipzig, onder de titel Amselbach.

De dichtbundel Muziek voor de overtocht werd genomineerd voor de VSB-poëzieprijs. Naar aanleiding van deze bundel werd Hertmans in 1995 de Prijs van de Vlaamse Gemeenschap (vroegere Staatsprijs) voor poëzie toegekend, alsook de Paul Snoek-prijs 1996.

Met de essays in Fuga's en pimpelmezen (1996) mengde Hertmans zich in het toenmalige debat over kwesties als fundamentalisme, de oorlog in Bosnië, de aanmaak van ideologie en actualiteit. Het boek bevat verder ook essays over Slavoj Žižek, Jan Fabre, Paul Hindemith, Leos Janacek en Elvis Costello, Bernard-Henri Lévy, George Steiner en anderen.

Een boek met reisverhalen, Steden, verhalen onderweg, verscheen in maart 1998. Het werd unaniem geprezen en genomineerd voor de Generale bankprijs (= AKO-prijs). Van Steden verscheen in het voorjaar van 2001 een Engelse vertaling bij Reaktion Books in Londen. De Franse vertaling verscheen begin 2003 bij Editions Le Castor Astral en werd meteen onderscheiden met de Prijs La Ville à Lire 2003, (France Culture & Urbanisme).

Zijn bundel Goya als hond (Meulenhoff 1999) werd opnieuw genomineerd voor de VSB-poëzieprijs. Bij de eerste Landelijke Gedichtendag januari 2000 in Nederland werd één van de gedichten uit deze bundel (Eerste verlies) bekroond als "beste gedicht van het afgelopen jaar". Najaar 2002 werd de bundel bekroond met de vierjaarlijkse Maurice Gilliamsprijs van de Koninklijke Academie voor Nederlandse taal- en letterkunde.

Op uitnodiging van uitgeverij Boom schreef Hertmans een essay voor de reeks eigentijdse filosofische commentaren Boom Essay, onder de titel Het Bedenkelijke, over het obscene in zijn cultuur (2000).

In opdracht van het Kaaitheater Brussel en Brussel 2000 schreef hij een tweede theatertekst, dit keer rond het motief van de Griekse vrouwen in de antieke tragedies. Het thema werd eigentijds benaderd en geradicaliseerd. (Mind the Gap, Meulenhoff 2000). Dit stuk werd opgevoerd najaar 2001 door Toneelgroep Amsterdam in een regie van Gerardjan Rijnders.

In het voorjaar 2001 verscheen een nieuw prozaboek, Als op de eerste dag (Meulenhoff). Dit boek werd genomineerd voor de AKO-Literatuur prijs en kreeg de Bordewijk-prijs 2002. Het boek verscheen voorjaar 2003 in een Franse vertaling bij Ed. Christian Bourgois.

Een selectie van 20 gedichten verscheen in Engelse vertaling in Modern Poetry in translation, voorgesteld in King's College in Londen (1997). In 2001 verscheen een Duitse bloemlezing bij Athena Verlag onder de titel Scardanelli, Gedichte.

Uitgeverij Calima publiceerde in het najaar van 2002 een Spaanse bloemlezing uit Hertmans’ gedichten in een vertaling van José Luis Reina Palazon. Een Spaanse vertaling van Steden verscheen bij Uitgeverij Pre-textos, Madrid, in oktober 2003.

In het najaar van 2002 verschenen twee essayboeken, Het Putje van Milete en Engel van de metamorfose. Het eerste bevat een ruime selectie uit de essays die Hertmans in de periode 1992-2002 heeft gepubliceerd (onder meer over actuele maatschappelijke kwesties, maar ook over auteurs als Martin Walser, D.H. Lawrence, Samuel Beckett, J.L. Borges, Hugo Claus en Peter Verhelst). Het tweede verzamelt de essays die Hertmans de afgelopen jaren schreef naar aanleiding van het werk van Jan Fabre. Het behandelt zowel diens theaterwerk, plastisch oeuvre en films als de teksten die Fabre voor zijn eigen voorstellingen schreef.

Werk van Hertmans verscheen onder meer in The literary Review (Madison, USA) The Review of contemporary fiction (Illinois, USA) en Grand Street (New York).

Hertmans verleende zijn medewerking aan een groot aantal Nederlandstalige tijdschriften zoals De Gids, Raster, De Revisor, Het Moment, NWT, Yang, Dietsche Warande & Belfort, Poëziekrant, Parmentier, e.a. Hij was van 1993 tot 1996 redacteur van het Nederlandse tijdschrift De Gids. Hij recenseerde geruime tijd voor het Vlaamse dagblad De Morgen en schreef gedurende enkele jaren vaste bijdragen voor de boekenbijlage van de Standaard. In Nederland publiceerde hij enkele grotere essays in Trouw.

In 1997 was hij 'writer in residence' aan de universiteit van Wenen, Oostenrijk. Deze lezingenreeks werd gebundeld en uitgegeven door de Universiteit te Wenen in de reeks Wiener Broschüren.

In dezelfde Broschüren verscheen in 1998 het essay Wenen uit Steden in de reader Wien, Wien, nur du allein? (inl. H. Van Uffelen). In het Duits zie ook: Sprache im technischen Zeitalter, 26.Jg., Dezember 1988, Europäische Standpunkte, Werkstattgespräche über Poetik. (Essay Vitale Melancholie).

Hertmans vertegenwoordigde de Vlaamse en Nederlandse literatuur op internationale festivals en symposia, zoals Struga (Macedonië 1989), Adelaïde (Australië 1996), Wenen (writer in residence 1997), Frankfurt, Londen, Parijs, Berlijn, Washington DC (Lezing Library of Congress 1998) en Portugal (Porto, januari 2000).

In maart 1999 nam hij deel aan de literaire manifestaties ter gelegenheid van de The London Book Fair, van 3 tot 13 mei 1999 nam hij deel aan het Franse literaire festival Les Belles Etrangères, in voorjaar 2001 aan de Lyrikertage Münster en aan de Fiera del Libro, thema Nederlandse literatuur, in Turijn. 2003 Salon du Livre, Parijs. Voor 2000 werd hij geselecteerd als eerste Belgische writer in residence in de Villa Mont Noir, het geboortehuis van Marguerite Yourcenar.

Uitgeverij Le Castor Astral publiceerde ter gelegenheid van de Salon du Livre in 2003 de vertaling van Steden, Entre Villes. Het boek werd bij verschijnen meteen bekroond met de Prix la Ville à Lire, France Culture. Tegelijk verscheen bij Ed. Bourgois Comme au premier jour (vertaling van Als op de eerste dag), en bij Ed. L'Arche zijn boek over het werk van Jan Fabre, L'Ange de la métamorphose. In 2004 verscheen bij Le Castor Astral een selectie uit de gedichten en de essays (met enkele in het Nederlands niet gepubliceerde teksten) onder de titel Le Paradoxe de Francesco. (De vertaler, Marnix Vincent, ontving onder meer voor deze vertaling de cultuurprijs Vertalingen van de Vlaamse Gemeenschap 2005.)

In het najaar van 2003 verscheen de dichtbundel Vuurwerk zei ze.

Losse vertalingen van gedichten en verhalen verschenen verder in het Frans, Spaans, Italiaans, Servo-kroatisch, Duits, Bulgaars.

In december 2004 stapte Stefan Hertmans over naar uitgeverij De Bezige Bij. Daar publiceerde hij in 2005 de dichtbundel 'Kaneelvingers'. In 2006 verscheen bij deze uitgeverij Muziek voor de overtocht, Gedichten 1975-2005, een volledig herziene uitgave van alle tot dan toe gepubliceerde dichtbundels, aangevuld met een grote selectie uit de verspreide gedichten, en een selectie uit een eerste, nooit tevoren gepubliceerde bundel, De Kleine Woordwoestijnen (uit 1975-1979).

[bewerk] Prijzen

• De Prijs voor het beste debuut 1982, voor de roman Ruimte
• De provinciale prijs van de provincie Oost-Vlaanderen, eveneens voor Ruimte
• De Amsterdamse Multatuliprijs, voor Gestolde Wolken
• De Arkprijs van het Vrije Woord, 1988, voor de gedichtenbundel Bezoekingen
• De Driejaarlijkse Prijs van de Vlaamse Provincies, eveneens voor Bezoekingen
• De Prijs van de Vlaamse Gids (in 1992), voor de bundel Het Narrenschip
• De Prijs van de Vlaamse Gemeenschap (vroegere Staatsprijs) voor poëzie (in 1995), voor de dichtbundel Muziek voor de overtocht
• De Paul Snoek-prijs 1996, eveneens voor Muziek voor de overtocht
• La Ville à Lire 2003, voor (de Franse vertaling van) Steden, verhalen onderweg
• Bekroning als "beste gedicht van het afgelopen jaar" (= 1999), voor het gedicht Eerste verlies uit de bundel Goya als hond
• De Maurice Gilliamsprijs (in 2002), voor de dichtbundel Goya als hond
• De F. Bordewijkprijs 2002, voor Als op de eerste dag

[bewerk] Bibliografie

• Melksteen. Poëzie. Gent, Poëziecentrum, 1986.
• Gestolde wolken. Proza. Amsterdam/Leuven, Meulenhoff/Kritak, 1987.
• Zoutsneeuw. Elegieën. Poëzie. Amsterdam/Leuven, Meulenhoff/Kritak, 1987.
• Bezoekingen. Poëzie. Amsterdam/Leuven, Meulenhoff/Kritak, 1988.
• Oorverdovende steen. Essays over literatuur. Essays. Antwerpen/Amsterdam, Manteau, 1988.
• De grenzen van woestijnen. Proza. Amsterdam/Leuven, Meulenhoff/Kritak, 1989.
• Sneeuwdoosjes. Essays. Amsterdam/Leuven, Meulenhoff, Kritak, 1989.
• Het narrenschip. Poëzie. Gent, Poëziecentrum, 1990.
• Verwensingen. Poëzie. Amsterdam/Leuven, Meulenhoff/Kritak, 1991.
• Kopnaad. Poëzie; drama. Amsterdam/Leuven, Meulenhoff/ Kritak, 1992.
• Muziek voor de overtocht. Poëzie. Amsterdam/Leuven, Meulenhoff/Kritak, 1994.
• Naar Merelbeke. Roman. Amsterdam/Leuven, Meulenhoff/ Kritak, 1994.
• Fuga’s en pimpelmezen. Over actualiteit, kunst en kritiek. Essays. Amsterdam/Leuven, Meulenhoff/Kritak, 1995.
• Francesco’s paradox. Gedichten. Amsterdam/Leuven, Meulenhoff/Kritak, 1995.
• Annunciaties. Gedichten. Amsterdam, Meulenhoff, 1997.
• Steden. Verhalen onderweg. Proza. Amsterdam/Leuven, Meulenhoff/Kritak, 1998.
• Het bedenkelijke. Over het obscene in de cultuur. Essays. Amsterdam, Boom, 1999.
• Waarover men niet spreken kan : elementen voor een agogiek van de kunst. Brussel, VUB Press, 1999.
• Goya als hond. Poëzie. Amsterdam, Meulenhoff, 1999.
• Mind the gap. Drama. Amsterdam, Meulenhoff, 2000.
• Café Aurora. Essays; bij het werk van kunstenaar Jan Vanriet. Breda, De Geus, 2000.
• Als op de eerste dag. Roman in verhalen. Roman. Amsterdam, Meulenhoff, 2001.
• Het putje van Milete. Essays. Amsterdam, Meulenhoff, 2002.
• Engel van de metamorfose. Over het werk van Jan Fabre. Amsterdam, Meulenhoff, 2002.
• Vuurwerk zei ze. Gedichten. Poëzie. Amsterdam, Meulenhoff, 2003.
• Harder dan sneeuw. Roman. Amsterdam, Meulenhoff, 2004.
• Kaneelvingers. Poëzie. Amsterdam, De Bezige Bij, 2005.
• Jullie die weten. Drama. Gent, Poëziecentrum, 2005.
• Muziek voor de overtocht. Gedichten 1975-2005. Poëzie. Amsterdam, De Bezige Bij, 2006.