Sleutel (muziek)
Een muzieksleutel of kortweg sleutel wordt gebruikt bij het noteren van muziek. Een sleutel op een notenbalk omvat een lijn daarvan en legt daarmee de toonhoogte vast van een noot op die lijn. De sleutel bepaalt op deze manier de toonhoogte van alle noten die erna komen, tot aan een eventuele nieuwe sleutel. De sleutel legt niet de toonsoort vast; daartoe worden aan de sleutel voortekens in de vorm van een of meer mollen of kruisen geplaatst.
Spreekt men in de muziek van sleutel, dan wordt enerzijds het symbool bedoeld, waarvan er drie zijn, en anderzijds het vastleggen van een bepaalde toon door de plaatsing van het symbool op de balk.
Er zijn drie symbolen die als sleutel gebruikt worden:
, de g-sleutel of solsleutel,
, de f-sleutel of fa-sleutel
, de c-sleutel of do-sleutel.
Door plaatsing van zo'n sleutel op de notenbalk wordt een lijn van de balk aangewezen waarop de door de sleutel bepaalde toon ligt. Van dergelijke "sleutels", waarvan er vroeger meer waren, zijn er nog zeven in gebruik.
Inhoud |
[bewerk] G-sleutel
De meest gebruikte sleutel is de g-sleutel of solsleutel. De g-sleutel stelt een gestileerde letter G voor die de ligging van de toon g eengestreept (g') of sol aangeeft op de lijn die door de binnenste krul van de sleutel omvat wordt. Met deze krul begint men te tekenen wanneer men de sleutel (met de hand) tekent.
[bewerk] Vioolsleutel
Tegenwoordig komt de g-sleutel alleen nog voor op de tweede lijn. Deze ligging wordt vioolsleutel genoemd.
Vioolsleutel.
[bewerk] Franse vioolsleutel
De g-sleutel komt als Franse vioolsleutel ook voor op de eerste lijn van onder.
[bewerk] F-sleutel
Voor lagere stemmen gebruikt men tegenwoordig meestal de f-sleutel, fa-sleutel, bekend van de onderste balk van pianopartijen. De f-sleutel is een gestileerde letter F. Op de lijn tussen de twee puntjes, ligt de toon f klein (f) of fa.
[bewerk] Bassleutel
De f-sleutel wordt voornamelijk gebruikt op de tweede lijn van boven en heet dan bassleutel.
Bassleutel
[bewerk] Contrabassleutel
Geplaatst op de bovenste lijn heet hij contrabassleutel, een niet meer gebruikte sleutel.
[bewerk] Baritonsleutel
Weinig meer voorkomend is het gebruik van de f-sleutel op de middenste lijn als baritonsleutel.
[bewerk] C-sleutel
De c-sleutel of do-sleutel is minder bekend. De c-sleutel is een gestileerde letter C. Op de lijn die door het midden van deze sleutel loopt wordt de centrale c genoteerd.
[bewerk] Sopraansleutel
De c-sleutel geplaatst op de eerste lijn heet sopraansleutel
Sopraansleutel
[bewerk] Mezzo-sopraansleutel
De c-sleutel geplaatst op de tweede lijn heet mezzo-sopraansleutel
Mezzosopraansleutel
[bewerk] Altsleutel
De c-sleutel geplaatst op de derde lijn heet altsleutel
Altsleutel
[bewerk] Tenorsleutel
De c-sleutel geplaatst op de vierde lijn heet tenorsleutel
Tenorsleutel
[bewerk] Baritonsleutel
De c-sleutel geplaatst op de vijfde lijn heet baritonsleutel.
[bewerk] Trivia
De uitdrukking "hij kent zijn 7 sleutels" betekent: hij kan noten lezen in alle sleutels.
