Skûtsjesilen

Het skûtsjesilen zijn de Friese zeilwedstrijden met skûtsjes, in het bijzonder de wedstrijden uitgeschreven door de SKS en de IFKS.

Reeds in de negentiende eeuw werden wedstrijden met skûtsjes georganiseerd, zoals in 1820 in Sneek. Toentertijd werd met name gezeild als de boeren geen vracht hadden en de schippers op die manier wel eens een geldprijs konden verdienen. Vaak waren het kasteleins die een wedstrijd uitschreven, bijvoorbeeld als er kermis was, zodat na afloop de prijsuitreiking in het café kon worden gehouden. In de tweede helft van de negentiende eeuw werden verenigingen opgericht om het zeilen te organiseren. Toen maakte ook het idee van amateursport school, en werder vrijwel geen wedstrijden meer uitgeschreven om geld. Omdat de schippers dan de tijd niet konden missen, begon het aantal deelnemers terug te lopen.

Toen in de eerste helft van de twintigste eeuw de vrachtvaart steeds meer gemotoriseerd werd, begon ook het aantal skûtsjes terug te lopen. In de Tweede Wereldoorlog was er al door het tekort aan brandstof weer meer te doen voor skûtsjeschippers. Zo werd er weer meer gezeild en tegen die achtergrond werd in 1945 de Sintrale Kommisje Skûtsjesilen (Centrale Commissie Skûtsjesilen), afgekort SKS, opgericht.

Terwijl het aantal wedstrijdcommissies groeide na de oorlog, liep het aantal skûtsjes terug; in de jaren vijftig was het niet meer goed mogelijk voor een beroepsschipper om een skûtsje in de vaart te houden. Daarom zijn stichtingen opgericht die voor eigen rekening een skûtsje aan het Skûtsjesilen lieten deelnemen. Zo is het huidige SKS-kampioenschap ontstaan, met skûtsjes die uitkomen voor een stad of dorp.

Aan Lodewijk Meeter is het te danken dat de wedstrijdserie nog bestaat. In 1953, toen het silen zou worden afgelast wegens te geringe deelname, regelde Meeter voldoende boten zodat de wedstrijd kon doorgaan. Hij was ook de eerste schipper die een skûtsje speciaal voor wedstrijden kocht.

In de jaren zeventig en tachtig bleek het al weer mogelijk voor particulieren om een eigen skûtsje te bezitten. Omdat deze skûtsjes niet pasten in het stramien van de SKS (de schippers kwamen niet voort uit een schippersfamilie), hebben deze schippers een eigen organisatie opgezet, die sinds 1981 de Iepen Fryske Kampioenskippen Skûtsjesilen (Open Friese Kampioenschappen Skûtsjesilen), afgekort IFKS, uitschrijft. Daardoor zijn er nu in Friesland twee kampioenschappen Skûtsjesilen. Aan het SKS-skutsjesilen wordt al jarenlang deelgenomen door een vast aantal van 14 skûtsjes. Hoewel er regelmatig een andere schipper of bemanning aantreedt, zijn het vaak nog dezelfde schepen die mee doen. De belangstelling voor de IFKS is in de loop der jaren zodanig gegroeid, dat er momenteel in vier klassen wordt gezeild door ruim zestig skûtsjes.

[bewerk] Deelnemers SKS

Plaats	Naam Skûtsje	Bouwjaar	Zeilteken
Bolsward	Bolsward	1910	B (met daarin E en M)
Drachten	Twee Gebroeders	1913	D
Drachten (Philips)	d'Halve Maen	1912	Halve maan
Eernewoude	Twee Gebroeders	1930	E
Grouw	Doarp Grou	1909	G
Heerenveen	Gerben van Manen	1915	H
Huizum (Leeuwarden)	It Doarp Huzum	1916	M (met daardoor een L)
Joure	Oerol Thús	1923	J
Langweer	Twee Gebroeders	1915	Zwaan
Leeuwarden	Rienk Ulbesz	1915	Leeuw
Lemmer	Lemster Skûtsje	1930	L
Sneek	De Sneker Pan	1913	Waterpoort
Stavoren	Súdwesthoek	1923	SWH
Woudsend	Klaas van der Meulen	1911	W

[bewerk] Literatuur

G. Blom, Om priis en eare. Utslaggen fan it skûtsjesilen, 2004. ISBN 9061716012.
Klaas Jansma, Met geveegde kont. Skûtsjes, schippers en wedstrijden, 2004. ISBN 90-806550-1-5
Rienk Wegener Sleeswijk, Eelke Lok, Gosse Blom, SKS skûtsjesilen. ISBN 90-74541-08-9.