Schokland

Hervormde Kerk van Middelbuurt

Kerk en zeewering vanuit polder

Koeien in de polder bij Middelbuurt

Middelbuurt vanuit de polder

Schokland is een voormalig eiland in de Noordoostpolder, provincie Flevoland. Tot 1932 lag het als eiland in de Zuiderzee, daarna (door de voltooiing van de Afsluitdijk) in het IJsselmeer. Sinds de drooglegging van de Noordoostpolder in 1942 maakt het deel uit van het vasteland.

[bewerk] Geologie

Schokland is na de laatste ijstijd ontstaan als een rivierduin. Dit rivierduin was afkomstig van fijne deeltjes die door de oostenwind uit pleistoceen zand werden opgeworpen. Daarna werd er in de romeinse tijd al gesproken van een eiland dat bestond uit klei en keileem. Deze keileem is nog waarneembaar en zorgt voor een vruchtbaar stukje bodem in Schokland.

[bewerk] Bewoning

Op Schokland lagen drie dorpjes. Het noordelijkste dorp heette Emmeloord en hoorde bij het gewest Holland. Naar dit dorp is de huidige plaats Emmeloord genoemd. Op het zuidelijke deel lagen twee dorpjes: Middelbuurt en Zuidert (Zuiderbuurt). Deze twee dorpjes hoorden bij de provincie Overijssel, en werden tezamen Ens genoemd. De benaming Ens is levend gehouden in het dorp Ens ten zuidoosten van het huidige Emmeloord. De benaming Zuidert ziet men terug in een woonwijk in Emmeloord-zuid genaamd, "De Zuidert". Pas in de Franse tijd, begin negentiende eeuw, werd het gehele eiland ingedeeld bij de provincie Overijssel.

In godsdienstig opzicht was Schokland sterk verdeeld. Emmeloord was haast volledig Rooms-Katholiek, terwijl de twee dorpjes van Ens in meerderheid Nederlands Hervormd waren.

Resultaten volkstelling 1849 in de gemeente Schokland
Buurt	Gezinnen	Inwoners	Katholieken	Hervormden	Overigen
Emmeloord	87	389	370	19	-
Middelbuurt	43	188	71	115	2
Zuiderbuurt	14	64	17	47	-
SCHOKLAND	144	641	458	181	2
Bron: http://www.volkstelling.nl

[bewerk] Geschiedenis

Schokland was in de Middeleeuwen veel groter dan nu. Door zware stormen en landafslag werd het eiland steeds kleiner. In 1855 werd om deze reden Zuiderbuurt ontruimd. Vanwege de onveilige situatie en omdat het instandhouden van het eiland te duur was, werd in 1859 op bevel van koning Willem III het gehele eiland ontruimd. Ironisch genoeg is het eiland na 1859 nauwelijks kleiner geworden en zelden door stormen bedreigd.

Hoewel een ruime meerderheid van de eilandbevolking katholiek was, evacueerde maar een klein deel van de inwoners naar de katholieke enclave Volendam. Het merendeel verhuisde naar Vollenhove, en naar het dorp Brunnepe bij Kampen, waar de Schokkerbuurt gebouwd werd. Brunnepe is nu een wijk van Kampen. Een deel van deze Schokkerbuurt is nagebouwd in het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen. De katholieke kerk van Emmeloord werd steen voor steen afgebroken en vrijwel exact weer opgebouwd in Ommen.

Nog voor de ontruiming werd bij Koninklijk Besluit van 16 december 1858 met ingang van 10 juli 1859 de gemeente Schokland opgeheven en het grondgebied bij de gemeente Kampen gevoegd. Met het droogvallen van de Noordoostpolder in 1942 werd het eiland volledig omgeven door land. Schokland werd datzelfde jaar onderdeel van het nieuw opgerichte Openbaar Lichaam "De Noordoostelijke Polder". In 1962 ontstond hieruit de huidige gemeente Noordoostpolder.

Het voormalige eiland is nu een museum, met een permanente tentoonstelling over de vondst van onder meer mammoeten bij het eiland. De lotgevallen van Schokland zijn door Harry Mulisch verwerkt in de novelle De sprong der paarden en de zoete zee (1955). In 1995 is Schokland toegevoegd aan de UNESCO Werelderfgoedlijst.

[bewerk] De toekomst van Schokland

De grondsoort van Schokland is veen dat een sponsachtige structuur heeft. Nu het water weg is, zakt de 'spons' in elkaar. Het eiland is door deze inklinking inmiddels 1,5 meter gezakt. Inmiddels zijn er plannen om een gracht om het eiland te graven om het zodoende weer van water te voorzien, om verdere inklinking van het veen, dus verlaging van het eiland, te voorkomen; eenmaal ingeklonken (geoxideerd) veen zet niet meer uit.

[bewerk] Enkele cijfers

Lengte: 4 km.
Breedte: 0,1 - 0,5 km.
Oppervlakte: ca. 1,50 km².
Inwoners: 8.
Bevolkingsdichtheid: 5,3 inw / km².

[bewerk] Externe links

{{{afb_links}}}	Werelderfgoed in het Koninkrijk der Nederlanden		{{{afb_groot}}}
Beemster - Ir. D.F. Woudagemaal - Stelling van Amsterdam - Molens bij Kinderdijk-Elshout - Rietveld-Schröderhuis - Schokland en omgeving - Historische binnenstad van Willemstad op Curaçao			{{{afb_groot}}}