Scheepsjongen
Een scheepsjongen was in de scheepvaart van voor de 20e eeuw een jongen van ongeveer 14 tot 17 jaar, die op een schip meeging als manusje-van-alles.
Scheepsjongens komen veel voor in jongensboeken zoals "Scheepsmaat Woeltje" van K. Norel. Vaak gaan de verhalen over intelligente jongens uit gewone gezinnen in een havenstad die dromen van verre landen en daarom naar zee willen. Op school krijgen ze daarom vaak problemen en ook werken wil niet lukken. Uiteindelijk zijn ze oud genoeg en gaan ze naar zee. Daar worden ze eerst wel wat geplaagd door de oudere opvarenden, maar de schipper bemerkt hun vlugge geest en heeft grote plannen met ze. Meteen of na een aantal kleinere reizen maakt de scheepsjongen een Grote Reis naar de Goudkust, Brazilië, Amerika of Indië, waar hem en zijn schip een Grote Ramp overkomt. Uiteindelijk weten ze de gevaren te overwinnen en keert de scheepsjongen, veranderd in een volwassen man, terug naar zijn ouders.
Uiteraard is dit beeld behoorlijk geromantiseerd. Intelligente jongens wisten wel beter dan zich voor de Oost aan te melden. En anders zouden hun ouders hen wel proberen een school af te laten maken, of een vak te leren. De scheepsjongen stond onder aan de scheepshiërarchie en moest alle orders van iedereen accepteren. Vaak werden de scheepsjongens in het begin zelfs min of meer ontgroend door de oudere matrozen, waarbij het er ongetwijfeld harder aan toe zal zijn gegaan dan de jongensboeken vermelden (als ze er al iets over zeggen). Ook bestond de bemanning vaak uit rapalje: criminelen die aan hun veroordeling trachtten te ontsnappen of figuren die niet wilden deugen in de maatschappij. De V.O.C. had mannen nodig en was niet kieskeurig.
Op grotere reizen deelde ook de scheepsjongen in de ellende die de schepelingen trof: scheurbuik, gewond raken door een Spaanse kogel of inlandse speer, ondervoeding, besmettelijke ziektes. Het leven op zee was eentonig en smerig. Wie de Oost haalde mocht van geluk spreken en moest dan ook nog terug. Het was geen wonder dat veel scheepsgezellen niet meer terug wilden of na oponthoud op een tropisch eiland niet meer aan boord wilden komen.
Heden ten dage dient ook voor de zeevaart een opleiding te worden gevolgd. Bovendien verbiedt de Nederlandse arbeidswetgeving de inzet van te jonge kinderen. Het beroep scheepsjongen is hiermee een uitgestorven beroep geworden.
