Schaesberg
Schaesberg (Limburgs: D'r Sjeet) is een dorpskern en voormalige gemeente in Nederlands-Limburg, die in 1982 is samengevoegd met Nieuwenhagen en Ubach over Worms (Waubach en Rimburg) tot de gemeente Landgraaf.
Op het grondgebied van de voormalige gemeente Schaesberg liggen twee 17e-eeuwse kerken, enkele kapelletjes en de ruïnes van het Kasteel Schaesberg, dat qua bouwstijl (Maaslandse Renaissance) in zijn hoogtijdagen enigszins leek op Kasteel Hoensbroek. De 17e-eeuwse Leenderkapel is een centrum van Mariaverering; in de 18e eeuw zouden de bokkenrijdersbenden er bijeengekomen zijn. Vermeldenswaard is ook de mijnkolonie Leenhof (1914-1918), in de voor Nederland unieke Lotharingse stijl.
Begin 20ste eeuw vestigden zich twee grote kolenmijnen in Schaesberg: de particuliere Oranje-Nassau II en de Staatsmijn Wilhelmina. Voor het vervoer van steenkool (en later ook van personen) werd in 1934 een baanvak van Schaesberg over Kerkrade-Centrum naar Simpelveld in gebruik genomen. De kosten voor dit treintraject waren dermate hoog dat de lijn de bijnaam 'Miljoenenlijntje' kreeg.
Frans Erens (1857-1935), een schrijver van de Beweging van Tachtig, beschreef zijn jeugd in Schaesberg in Vervlogen jaren (1938). De expressionistische schilder en graficus Aad de Haas (1920–1972) woonde en werkte de laatste twintig jaar van zijn leven in Kasteel Strijthagen.
Toeristische attracties zijn: het popfestival Pinkpop (met Pinksteren) en een skibaan op een voormalige steenberg, die is ontstaan als gevolg van de winning van steenkool.
| Op een afstand van ongeveer vijf minuten ten Noorden van ons huis liep de zoogenaamde Landgraaf, waarvan ik nog vele stukken heb gekend. Dit was een gracht, door menschenhanden gegraven, die diep en breed was. Het volk zeide, dat zij was gegraven door Napoleon. Men schreef den Keizer allerlei dingen toe, waarvan men den oorsprong niet kende, maar de Landgraaf was veel ouder dan de Napoleonstijd, die mijn grootouders zelf hadden meegemaakt. Naar mijne meening staat het vast, dat hij door de Romeinen is tot stand gebracht. Zou hij een restant zijn geweest van een Romeinsch legerkamp? De naam van de plaats, waar zij woonden, zou er aan doen denken, want ons huis werd “Huis de Kamp” genoemd. In den Landgraaf speelde ik vaak als kind. Ik vond het prettig daarin naar beneden te loopen en te rollen en dan weer op te klimmen langs den rand, waarop hier en daar boomen waren geplant. Frans Erens in 'Vervlogen jaren' (1938). |
[bewerk] Geboren in Schaesberg
- Frans Erens (1857-1935), schrijver en literatuurcriticus
- Winand Victor (1918), kunstenaar
- Ger Lataster (1920), kunstenaar
- Jo Peters (1937-2001), poëzie-uitgever (Herik)
- Rob Moonen (1958), kunstenaar
- Romy Finke (1961), fotografe
[bewerk] Literatuur
- Frans Erens, Vervlogen jaren; met een woord vooraf door Sophie Erens-Bouvy; bezorgd en van aantekeningen voorzien door Harry G.M. Prick. [6e?] dr. Amsterdam, De Arbeiderspers. 1989.
- P.J. Schatten, Uit Schaesbergs verleden en heden: historische aantekenigen verzameld ab anno 1910; transcriptie door Emile Ramakers. Maastricht, Sociaal-Historisch Centrum voor Limburg, 1977.
- Frans Erens over Limburg: schetsen, herinneringen, vertellingen, beschouwingen / bezorgd door Harry G.M. Prick; met medew. van Jan Notten en Lou Spronck. Valkenburg aan de Geul, Comité Herdenking Frans Erens, 1985. (Uitg. bij gelegenheid van de viering van de vijftigste sterfdag van de auteur op 13 dec. 1985.)
- W. van Mulken, Inventaris van de archieven der Gemeente Schaesberg, 1676-1910. Maastricht, Provinciale Inspectie der Archieven in Limburg, 1993.
- Jo Odekerken, D'r Sjeet: van de bruk bis aan 't Iksjke, vreuger en hüj. Landgraaf, OCGL, 2002. Ken Landgraaf, dl. 6
- Jo Schiffelers en Jo Odekerken, Alles um d'r Sjeet durch twieë Sjeeterjongen. [Landgraaf], Heemkundevereniging Landgraaf OCGL, 2005.
|
|
 |
|---|---|
| Dorpen: Nieuwenhagen | Rimburg | Schaesberg | Waubach | |
| Woonwijken: Abdissenbosch | Eikske | Groenstraat | Heiveld | Hoefveld | Kakert | Lauradorp | Leenhof | Nieuwenhagerheide | Oude Heide | |
