Sapir-Whorfhypothese
De Sapir-Whorfhypothese (ook wel linguïstische relativiteit genoemd) zegt dat de waarneming en voorstelling van de werkelijkheid sterk afhangt van de taal die iemand tot zijn beschikking heeft. Zo zouden lichtblauw en donkerblauw door Nederlandstaligen als varianten van één kleur worden waargenomen, terwijl ze voor Russischtaligen, die voor lichtblauw een ander begrip hanteren (goloeboj) dan voor donkerblauw (sinij), beide even fundamenteel verschillend zijn als voor Nederlandstaligen rood en roze dat zijn. De hypothese ontleent haar naam aan de Amerikaanse taalkundigen Edward Sapir en Benjamin Lee Whorf.
De mens organiseert zijn werkelijkheid door middel van taal. De taal is echter cultureel bepaald, waardoor tussen verschillende culturen verschillende interpretaties ontstaan over een fenomeen. Het belangrijkste gevolg van deze hypothese is het linguïstisch relativisme, ook wel determinisme genoemd, dat aan een overkoepelende taaltheorie twijfelt en poneert dat de taal niets anders dan een wereldvisie is, die de menselijke perceptie van de realiteit gestalte geeft. De sociale en culturele omgeving waarin men opgroeit, en die als een belangrijk, zoniet hèt belangrijkste kenmerk, haar eigen taal doorgeeft, is van dien aard dat men niet in staat zou zijn andere talen te doorgronden zonder helemaal in die cultuur op te gaan.
Ter ondersteuning van het relativisme bracht Sapir een tijd bij de Hopi door, en oordeelde dat, vermits deze stam een heel andere manier heeft om tijden uit te drukken, het wereldbeeld van de Hopi ook volkomen verschillend van het Indoeuropese is: dat zij tijd als iets 'circulairs' beschouwden, had volgens Sapir alles met hun taal te maken. Later verwijderde Sapir zich steeds verder van de klassieke taalkunde, en kwam in de theosofie terecht. Pogingen om de Sapir-Whorfhypothese te toetsen, wezen erop dat Sapir bij het beschrijven van de Hopi-taal tamelijk selectief tewerk was gegaan, en bijvoorbeeld een aantal bijwoorden die tijd uitdrukken niet had vermeld.
Een belangrijke verdienste van de hypothese is desondanks dat zij de aandacht op het sociale karakter van taal heeft gevestigd.
