Web Analytics
Privacy Policy Cookie Policy Terms and Conditions Pet Shop Boys - Wikipedia

Pet Shop Boys

De Pet Shop Boys is een Brits muzikantenduo, gevormd door zanger Neil Tennant (1954) en toetsenist Chris Lowe (1959).

Inhoud

[bewerk] Biografie

[bewerk] Achtergrond

Bestaat uit Neil Tennant (zang) en Chris Lowe (keyboards).

De muziek van de Pet Shop Boys bestaat uit elektronische dancemuziek; heftige, soms bombastische synthesizerklanken, aanstekelijke ritmes en enigszins emotieloze zang. Het duo staat bekend om de opvallende samenwerkingen die het aangaat met onder andere Dusty Springfield en Liza Minnelli, en verschillende extended versions en remixen. Daarbij maken zij gebruik van de diensten van vooraanstaande mixers en producers als The KLF (So hard, 1990), Moby (Miserablism, 1991), Jam & Spoon (Young offender en Yesterday, when I was mad, 1994), Rollo (Faithless) (Can you forgive her?, 1993, en Absolutely Fabulous, 1994), Deep Dish (Se a vida é (that's the way life is), 1996), Basement Jaxx (A red letter day, 1997), Tomcraft (Flamboyant, 2004, en In private, 2006) en Scissor Sisters (Flamboyant, 2004), die vaak pas veel later bekend zullen worden. Zelf zijn ze echter ook een gewild "mix-object", en zo bestaan er Pet Shop Boys mixen van nummers van Blur (Girls & Boys), David Bowie (Hallo Spaceboy), Rammstein (Mein Teil) en Madonna (Sorry). Als producers werden ze onder anderen gevraagd door Robbie Williams voor twee nummers op zijn album Rudebox (2006).

[bewerk] 1980 - 1984

Het duo ontmoet elkaar bij toeval op 19 augustus 1981 in een elektronica-zaak in Londen, waar Neil een kabel voor zijn pasgekochte synthesizer zoekt. Het kost de verkoper ruim een kwartier om de betreffende kabel te vinden, en zo raken Neil en Chris, die op dat moment binnenkomt, aan de praat. Tijdens de ontmoetingen erna blijkt het muzikaal gezien te klikken en ontstaat het eerste nummer (Jealousy).

Als Neil in 1984 door zijn werkgever, het Britse muziektijdschrift Smash Hits, naar de Verenigde Staten wordt gestuurd voor een interview met The Police, neemt hij gelijk enkele demo's mee, en is vastbesloten om discoproducer Bobby Orlando te ontmoeten tijdens de trip. Zowel Neil en Chris kunnen de muziek van Orlando erg waarderen. De ontmoeting vindt plaats en het resultaat hiervan is dat er enkele nummers worden opgenomen, waaronder de eerste versie van West End girls. Het nummer wordt uitgebracht en wordt een club-hit in onder andere België, maar het zorgt niet voor een doorbraak.

Na een ruzie over rechten en royalties wordt er gebroken met Orlando. Orlando heeft echter ook nu nog steeds de rechten over de eerste opnamen van de Pet Shop Boys, en dit is te merken aan obscure releases die af en toe nog verschijnen van nummers als West End girls en One more chance, met name op het Duitse ZYX-label. Vaak in "nieuwe" versies, die niets met het origineel te maken hebben en ook geen enkele Pet Shop Boys bemoeienis kennen.

[bewerk] 1985 - 1989

In 1985 ontmoeten Neil en Chris manager Tom Watkins, die hen een platencontract bezorgt bij het Parlophone label van EMI. Neil neemt in dat jaar ontslag bij Smash Hits, om zich volledig op hun carrière te kunnen storten.

In datzelfde jaar wordt de eerste EMI-single Opportunities (let's make lots of money) uitgebracht. Het haalt de Engelse single Top 100 echter niet. Aan het eind van datzelfde jaar volgt een nieuwe, door Stephen Hague geproduceerde, versie van West End girls, die in 1986 een nummer 1-hit wordt in vele landen, waaronder Engeland en de Verenigde Staten. Met Hague nemen ze ook het debuutalbum Please op, dat ook sterke singles als Suburbia, Love comes quickly en in 1986 een nieuwe versie van Opportunities (let's make lots of money) oplevert. Het geluid van de groep past perfect in de dan heersende trend van kille synthpop, waarmee ook groepen als Erasure en Depeche Mode successen behalen. Zes 12-inch mixen van het eerste album worden in 1986 uitgebracht op de mini-LP Disco.

In 1987 volgt het tweede album Actually. Het van dit album afkomstige nummer It's a Sin wordt wederom een wereldwijde hit, in Nederland bereikt het nummer 2 in de Top 40. Het album bevat een opvallende samenwerking met Dusty Springfield. De Britse zangeres is op dat moment volledig aan lager wal geraakt, maar de Pet Shop Boys willen per se haar stem voor het nummer What have I done to deserve this?. Dusty zegt toe, en het nummer wordt als tweede single van Actually wederom een top10-hit in vele landen. Na het ingetogen Rent volgt de Elvis Presley-cover Always on My Mind. Het nummer is niet van het album afkomstig, maar wordt speciaal opgenomen voor een special over Elvis Presley op de Britse TV. Door de goede reacties wordt besloten het nummer als single uit te brengen in december 1987, wat hen de Britse kerst nummer-1 hit van 1987 oplevert. De laatste single van Actually is een nieuwe versie van het nummer Heart in 1988, wederom een nummer 1-hit in Engeland.

In dat jaar schrijven en produceren de Pet Shop Boys ook de hit I'm not scared voor Eighth Wonder, de band van actrice Patsy Kensit. Het nummer bereikt een top 5 notering in vele Europese landen.

Inmiddels zijn de opnamen gestart voor het derde studio-album. Na enige discussie over de vorm en titel (het album lijkt op een Disco 2, aangezien het album zes lange versies bevat waaronder enkele oudere nummers), wordt het album als Introspective uitgebracht in de tweede helft van 1988. Het album kent overduidelijke house- en latin-invloeden, en betekent daarmee een koerswijziging. Singles van het album zijn: Domino dancing, Left to my own devices en It's alright. De twee laatstgenoemde nummers zijn geproduceerd door Trevor Horn. Verder bevat het album een nieuwe versie van Always on my mind, een lange versie van I want a dog, dat eerder als b-kant van de single Rent verscheen, en de Pet Shop Boys-versie van I'm not scared.

Vervolgens breekt wederom een periode van (opvallende) samenwerkingen aan. In 1989 verschijnt het album Results van Liza Minnelli, dat is geproduceerd door de Pet Shop Boys. Van het album verschijnen vier singles: Losing my mind, Don't drop bombs, So sorry, I said en Love pains. Tevens bevat het album covers van de Pet Shop Boys-nummers Rent en Tonight is forever.

[bewerk] 1990 - 1994

Na de hit What have I done to deserve this? krijgt de carrière van Dusty Springfield een nieuwe impuls, en zij besluit een nieuw album op te nemen: Reputation. Het verschijnt in 1990 en is gedeeltelijk geproduceerd door de Pet Shop Boys. De nummers Nothing has been proved en In private zijn de bekendste hits van dit album.

Ook leveren Neil en Chris enkele bijdragen aan het titelloze debuut-album van de formatie Electronic, gevormd door New Order-zanger Bernard Sumner en The Smiths-gitarist Johnny Marr. Het levert de hit Getting away with it op, waarop Neil als backing vocalist te horen is.

In 1990 belanden de Pet Shop Boys ook weer in de studio voor het opnemen van een eigen album, met producer Harold Faltermeyer, bekend van de hit Axel F., de titelmuziek van de Beverly Hills cop filmreeks. De bedoeling is om terug te keren naar de "pure synthesizer sound" van de jaren '80. Dit leidt tot een zeer ingetogen en enigszins depressief klinkend album, getiteld Behaviour. De muziek is minder gericht op de dansvloer en maakt duidelijk dat Neil en Chris tekstueel en qua arrangementen meer in hun mars hebben dan velen aanvankelijk dachten. So Hard en Being Boring zijn de eerste twee singles.

Ook ontbreekt de nodige dosis humor niet, zoals onder meer hun cover van het U2-nummer Where the streets have no name laat zien. Dit nummer verschijnt in 1991 in een mash-up met het nummer Can't take my eyes off you als dubbele A-kant op single, samen met de Behaviour-track How Can You Expect To Be Taken Seriously? waarin de Pet Shop Boys de artiestenwereld op de hak nemen. De single ontlokt Bono de uitspraak "What have we done to deserve this" in de pers. Jealousy is de vierde en laatste single van het album.

Later in dat jaar verschijnt de verzamel-cd Discography, waarop de eerste zestien singels van de groep zijn verzameld, samen met de twee nieuwe tracks: DJ culture en Was it worth it?. Aansluitend gaat de groep op tournee, waarna het even stil wordt.

Neil Tennant verzorgt in 1992 de lead-vocals op de single Disappointed van Electronic, terwijl Chris Lowe een nummer opneemt met Arsenal-voetballer Ian Wright: Do The Right Thing.

In 1993 is de groep echter weer helemaal terug met een nieuw album, getiteld Very. Naast het reguliere album verschijnt ook een speciale dubbel-cd Very Relentless. Op Relentless staan zes overwegend instrumentale dancetracks. Very bevat de wereldhit Go West, een cover van de jaren '70-discogroep The Village People, vandaag de dag nog steeds een hit in vele voetbalstadions. Het nummer bereikt de top 3 in Nederland en zal daarmee voorlopig hun laatste grote hit zijn in ons land.

Op het album zijn tevens de nodige verwijzingen te vinden naar het thema homoseksualiteit, iets waar met name Neil Tennant inmiddels niet meer geheimzinnig over doet. Sterke dansremixen van onder meer de nummers Can you forgive her?, Liberation, Young Offender en Absolutely Fabulous maken dat de groep ook serieus genomen wordt in het clubcircuit. Enkele van deze remixen verschijnen in 1994 op het album Disco 2. De groep gaat wederom op wereldtournee (vastgelegd op de video Discovery - Live in Rio).

[bewerk] 1995 - 1999

In 1995 verschijnt de dubbel-cd Alternative met daarop alle b-kanten van de voorgaande 10 jaar. Als één van de weinige popgroepen schrijft de groep voor iedere single nieuwe, vaak bijzonder sterke, nummers, die niet op de reguliere albums verschijnen. Onder de fans hebben de b-kanten vaak een hogere status dan de a-kanten. De b-kant is voor hen vaak de voornaamste reden om een single te kopen, die zij immers al op het album hebben. Het nummer Paninaro, ooit de b-kant van Suburbia, wordt opnieuw op single uitgebracht in een nieuwe versie.

In 1996 heeft de groep een hit met het nummer Hallo Spaceboy, dat zij opnemen met idool David Bowie. Het gaat om een remix van de oorspronkelijke versie op Bowie's album 1 Outside.

In september 1996 verschijnt het album Bilingual. Het laat duidelijke latin-invloeden horen. Hoewel de groep onverminderd populair blijft in met name het Verenigd Koninkrijk, Italië en Duitsland, bereikt de groep in de rest van Europa inmiddels nog slechts sporadisch de hitlijsten. De VS zijn al eind jaren '80 afgehaakt, mede doordat elektronische dansmuziek het moeilijk heeft in de daar dominante rockcultuur. Het openlijk homoseksuele karakter van Neil doet de populariteit van de groep in de VS eveneens geen goed. Verder worden de muzikale koerswijzigingen niet door iedereen geaccepteerd. De fans wachten op een waardige opvolger voor de klassieker Actually maar deze blijft vooralsnog uit. De singles van Bilingual, onder andere Before, Se a vida é (that's the way life is) en A red letter day, zijn dan ook vooral bij de fans bekend en niet bij het grote publiek. Van enkele singles verschijnen echter geweldige remixen met duidelijke trance-invloeden.

In 1997 verschijnt nog een cover van het musical nummer Somewhere op single, wat hen met name in Nederland een steeds sterker wordend "fout" imago oplevert.

In 1999 verschijnt het album Nightlife, en op dit album wordt enigszins teruggekeerd naar de meer elektronische synth-pop. Singels zijn I don't know what you want but I can't give it anymore, New York City boy en You only tell me you love me when you're drunk. De groep werkt op dit album ook samen met Kylie Minogue.

[bewerk] 2000 - 2004

Op Nightlife uit 1999 staat tevens een aantal nummers dat geschreven is voor de musical Closer to Heaven, die in 2001 in het Londense West End overwegend lovende kritieken krijgt. Eveneens in 2001 worden de albums Please, Actually, Introspective, Behaviour, Very en Bilingual opnieuw uitgebracht in een geremasterde dubbel-CD-uitvoering. Bij alle albums is een extra CD toegevoegd met enkele van de legendarische remixen, B-kantjes en nooit eerder uitgebrachte versies uit de bij het album behorende periode.

In 2002 verschijnt Release met medewerking met ex-The Smiths-gitarist Johnny Marr. Op dit album wordt weer geëxperimenteerd met muziekstijlen en instrumenten, wat nu met name tot uiting komt in de opvallende aanwezigheid van de gitaar in veel van de nummers op het album. De singles Home and dry en I get along worden in heel Europa en Australië uitgebracht. Alleen Duitsland krijgt nog een derde single van het album: London.

In het voorjaar van 2003 verschijnt naar goede traditie weer een remix-album in de Disco-reeks: Disco 3. Later dat jaar verschijnt een nieuw verzamel-album: PopArt. Op twee cd's staan 35 singles die allen de top 20 van de Engelse hitlijsten haalden. Tevens bevat deze compilatie twee nieuwe tracks: Miracles en Flamboyant, die beiden op single worden uitgebracht. Flamboyant wordt geproduceerd door Tomcraft, en is een eerste teken van de terugkeer naar de roots van de elektronische popmuziek. Alle clips verschijnen op de DVD PopArt The Videos, die tevens enkele unieke clips van lange versies bevat.

Waar de groep begin jaren '90 nog gebruikt maakt van tapes, treedt de groep inmiddels ook steeds vaker live op. Zo voert de groep in 2004 samen met de Dresdner Sinfoniker op Trafalgar Square een door Tennant en Lowe geschreven soundtrack op voor de filmklassieker Battleship Potemkin (1925) op.

[bewerk] 2005 - nu

De Pet Shop Boys zijn op 2 juli 2005 één van de vele artiesten die belangeloos meewerken aan Live 8; een serie gratis concerten in diverse wereldsteden, bedoeld om druk uit te oefenen op de G8, om handelsbelemmeringen op te heffen die in het nadeel werken van ontwikkelingslanden. De Pet Shop Boys zijn de hoofdact op het podium in Moskou. In september wordt Battleship Potemkin op cd uitgebracht. Ook in dat jaar steekt Madonna haar bewondering voor het duo niet onder stoelen of banken. Haar album Confessions On A Dancefloor bevat het nummer Jump, dat duidelijk is geïnspireerd door West End girls. Dit alles leidt er uiteindelijk toe dat de Pet Shop Boys in 2006 een remix maken van de tweede single van het album, getiteld Sorry.

In 2005 starten tevens de voorbereidingen voor het negende Pet Shop Boys studioalbum. Producer Trevor Horn wordt wederom ingeschakeld en het resultaat is een duidelijke terugkeer naar de Pet Shop Boys roots van midden jaren '80. Het album, getiteld Fundamental, verschijnt op 22 mei 2006, en is een kruising tussen de Actually en Behaviour. Critici ontvangen het album opvallend positief met uitspraken als "de beste elektropop CD sinds 10 jaar". Volgens sommige criciti is het het beste Pet Shop Boys album tot nu toe. Het album komt in Engeland binnen op nr. 5, in Duitsland op nr. 4 en er zit zowaar een notering in de Nederlandse album top 100 in: het album komt hier op 42 binnen.

Naast de reguliere versie van het album is er ook een dubbel-cd, met de bonus-disc Fundamentalism, met remixes van tracks van Fundamental, enkele oudere nummers en een niet eerder uitgebracht nummer: Fugitive. Fudamentalism bevat verder enkele mixen van nummers van Fundamental en oudere nummers, onder andere een duet met Elton John (In Private).

Op 8 mei 2006 wordt het album voorafgegaan door de single I'm with stupid, waarin de relatie tussen Tony Blair en George W. Bush op de hak wordt genomen. I'm with stupid bereikt de 8e positie in de Engelse Top 40, en is daarmee hun 21e top 10 notering in het Verenigd Koninkrijk. Later in het jaar verschijnen nog twee singles van het album: Minimal (24 juli 2006) en Numb (16 oktober 2006).

De groep geeft op 8 mei een bijzonder optreden in het Londense Mermaid Theatre, samen met het orkest van de BBC en muzikanten als Trevor Horn, Anne Dudley en Lol Creme. Tijdens dit concert, dat ook op BBC Radio 2 werd uitgezonden, treden onder anderen Robbie Williams en Rufus Wainwright als gastzangers op. In het najaar, op 20 oktober 2006, verschijnt het concert als dubbel-cd, onder de titel Concrete. Op 23 oktober 2006 verschijnt tevens een DVD met een documentaire over de carrière van de Pet Shop Boys, getiteld A Life In Pop.

De Pet Shop Boys verlenen in 2006 ook medewerking aan het album Rudebox van Robbie Williams, dat op 25 september 2006 verschijnt. Het album bevat een cover van het nummer We're The Pet Shop Boys van My Robot Friend; een nummer dat de Pet Shop Boys eerder zelf ook coverden. De nieuwe track She's Madonna is geproduceerd en mede-geschreven door de Pet Shop Boys. Volgens een Engelse boulevardkrant komt het nummer in 2007 op single uit.

In december 2006 wordt bekend dat de Pet Shop Boys werken aan een remix voor The Killers. Het gaat om het nummer Read My Mind, dat begin 2007 verschijnt als derde single van hun album Sam's Town.

[bewerk] Discografie

Albums met hitnoteringen in de Nederlandse Album Top 20/50/100
Titel Datum van
release
Datum van
binnenkomst
 Hoogste 
positie
 Aantal 
weken
 Opmerkingen 
Please 24-03-1986
Disco 17-11-1986 13-12-1986 7 16
Actually 07-09-1987 19-09-1987 6 21
Introspective 10-10-1988 22-10-1988 11 20
In depth 01-06-1989 - - - Enkel in Japan
Behaviour 22-10-1990 03-11-1990 34 6
Discography 04-11-1991 23-11-1991 26 14
Very 27-09-1993 16-10-1993 11 22
Very Relentless 27-09-1993 Ltd. edition dubbel CD
Disco 2 12-09-1994 01-10-1994 36 6
Alternative 07-08-1995 26-08-1995 34 7
Bilingual 02-09-1996 14-09-1996 39 5
Originals 07-04-1997 - - - Ltd. edition box set (Please, Actually & Behaviour)
Bilingual Special Edition 07-07-1997 Ltd. edition
Essential 31-03-1998 - - - Ltd. edition USA en Japan
Nightlife 11-10-1999 23-10-1999
Nightlife extra 09-11-1999 - - - Enkel in USA
Please/Further listening 1984-1986 04-06-2001 - - - Remastered met bonus CD
Actually/Further listening 1987-1988 04-06-2001 - - - Remastered met bonus CD
Introspective/Further listening 1988-1989 04-06-2001 - - - Remastered met bonus CD
Behaviour/Further listening 1990-1991 04-06-2001 - - - Remastered met bonus CD
Very/Further listening 1992-1994 04-06-2001 - - - Remastered met bonus CD
Bilingual/Further listening 1995-1997 04-06-2001 - - - Remastered met bonus CD
Release 01-04-2002 13-4-2002
Disco 3 03-02-2003
PopArt 24-11-2003
Battleship Potemkin 05-09-2005 - - - Soundtrack
Fundamental 22-05-2006 27-05-2006 42 5
Singles met hitnoteringen in de Nederlandse Top 40
Titel Datum van
release
Datum van
binnenkomst
 Hoogste 
positie
 Aantal 
weken
 Opmerkingen 
Opportunities (let's make lots of money) 01-07-1985 - - -
West End girls 28-10-1985 04-01-1986 3 11
Love comes quickly 24-02-1986 - - -
Suburbia 22-09-1986 22-11-1986 2 11
Opportunities (let's make lots of money) 19-05-1986 14-02-1987 23 5 Rel. dat. is UK datum. NL rel. dat. onbekend
It's a sin 15-06-1987 11-07-1987 3 9
What have I done to deserve this? 10-08-1987 29-08-1987 2 9 met Dusty Springfield
Rent 12-10-1987 14-11-1987 28 4
Always on my mind 30-11-1987 19-12-1987 3 9
Heart 21-03-1988 23-04-1988 11 6
Domino dancing 12-09-1988 24-09-1988 7 10
Left to my own devices 14-11-1988 10-12-1988 19 6
It's alright 26-06-1989 15-07-1989 tip
So hard 24-09-1990 27-10-1990 15 6
Being boring 12-11-1990 - - -
Where the streets have no name (I can't take my eyes off you)/How Can You Expect To Be Taken Seriously? 11-03-1991 06-04-1991 13 6 dubbele A-kant
Jealousy 28-05-1991 - - -
DJ Culture 14-10-1991 - - -
Was it worth it? 09-12-1991 11-01-1992 tip
Can you forgive her? 01-06-1993 03-07-1993 28 5
Go west 06-09-1993 02-10-1993 3 13
I wouldn't normally do this kind of thing 15-11-1993 11-12-1993 tip
Liberation 04-04-1994 - - -
Absolutely fabulous 31-05-1994 09-07-1994 tip met Jennifer Saunders & Joanne Lumley
Yesterday when I was mad 29-08-1994 15-10-1994 35 1
Paninaro '95 31-07-1995 12-08-1995 30 3
Hallo spaceboy 30-03-1996 24 4 met David Bowie
Before 22-04-1996 04-05-1996 tip
Se a vida é (That's the way life is) 12-08-1996 24-08-1996 tip
Single-Bilingual 11-11-1996 - - -
A red letter day 17-03-1997 - - -
Somewhere 23-06-1997 12-07-1997 tip
I don't know what you want but I can't give it any more 19-07-1999 31-07-1999 tip
New York City boy 27-09-1999 30-10-1999
You only tell me you love me when you're drunk 03-01-2000 - - -
Home and dry 18-03-2002 - - -
I get along 15-07-2002 - - -
London 14-10-2002 - - -
Miracles 17-11-2003 - - -
Flamboyant 29-03-2004 - - -
I'm with stupid 08-05-2006 - - -
Minimal 24-07-2006 - - -
Numb 20-10-2006 - - -

[bewerk] Externe links

 
THIS WEB:

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - be - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - closed_zh_tw - co - cr - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - haw - he - hi - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - ms - mt - mus - my - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - ru_sib - rw - sa - sc - scn - sco - sd - se - searchcom - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sq - sr - ss - st - su - sv - sw - ta - te - test - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tokipona - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu

Static Wikipedia 2008 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2007:

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - be - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - closed_zh_tw - co - cr - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - haw - he - hi - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - ms - mt - mus - my - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - ru_sib - rw - sa - sc - scn - sco - sd - se - searchcom - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sq - sr - ss - st - su - sv - sw - ta - te - test - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tokipona - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu

Static Wikipedia 2006:

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - be - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - closed_zh_tw - co - cr - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - haw - he - hi - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - ms - mt - mus - my - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - ru_sib - rw - sa - sc - scn - sco - sd - se - searchcom - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sq - sr - ss - st - su - sv - sw - ta - te - test - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tokipona - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu