Oijen (Noord-Brabant)
Oijen is een dorp in de gemeente Lith. Oijen heeft circa 1.100 inwoners. Tot 1939 behoorde het tot de gemeente Oijen en Teeffelen.
Alle dorpen met ‘ooi’-namen, die in het rivierengebied zijn gelegen liggen in grote soms scherpe bochten. Ook met ons Oijen is dit het geval. ‘Ooi’ betekent: wat bij of in het water ligt.
Vroeger lag Oijen in Gelderland. In 1805 werd de Maas als provinciegrens aangewezen. Pas toen is Oijen Brabants geworden.
Met zekerheid weten we pas iets over Oijen, wanneer het kapittel van St. Servaas in Maastricht een koninklijke bevestiging krijgt over zijn domein Oijen (“villa Oya”). Omdat het eigendom van de Katholieke kerk was, werd Oijen een heerlijkheid genoemd. In 1139 volgt dan een bevestiging van de Paus. Er stond daar al een kerk, toegewijd aan Sint Servatius. Dirk van Meerheim, heer van Boxtel, wordt als eerste eigenaar van ‘villa Oya’ genoemd. Landgoederen en kerk kwamen in 1361 door verkoop in het bezit van Maria van Brabant, echtgenote van hertog Reinoud III van Gelre. Maria liet in Oijen munten slaan en hief tol op de Maas. Toen zij in 1399 kinderloos overleed werd Oijen Gelders gebied. Oijen lag toen in een gebied met veel mogelijkheden, want in deze tijd was de toestand nog lang niet stabiel. Om die reden gaf landvoogdes Margaretha in 1511 aan de stad 's-Hertogenbosch (toentertijd eigenaar van Oijen) verlof om het (eerste) kasteel van Oijen af te breken. Het kasteel werd weer opgebouwd en de heerlijkheid Oijen is in de loop der tijd in eigendom bij diverse eigenaren geweest. In 1836 kocht de heer Smits (later Smits van Oijen genaamd) de heerlijkheid. Hij liet het eigenlijke kasteel afbreken, maar behield de heerlijkheidsrechten en verpachtte de nog bestaande gronden. Het beheer werd overgedaan aan een rentmeester. In 1984 werden de kasteelrestanten gerestaureerd en momenteel is het gebouw in handen van Natuurmonumenten.
Oijen vormde in vroeger tijd samen met Teeffelen een parochie, al had ieder zelf een eigen kerk. Tijdens het Twaalfjarig Bestand in 1609 kwam Gelderland en dus Oijen onder het bestuur van de Staten. De uitoefening van de katholieke godsdienst werd verboden en de kerk van Oijen ging over naar de protestanten (Teeffelen echter viel onder het graafschap Megen, dat zelfstandig was en katholiek bleef).
Het rampjaar 1672 gold ook voor Oijen, want toen brandden naast vele andere huizen ook de secretarie, gevestigd in het huis van secretaris Devenijns geheel af. Alle protocollen evenals het rechterlijk archief ging verloren. Vanaf die tijd heette die straat “de Verbrande straat’ (later Hamstrastraat genoemd).
Tot 1813 bleef Oijen in de Napoleontische tijd Frans grondgebied maar enkele jaren later werd in het Koninkrijk der Nederlanden het dorp Oijen weer bij de provincie Noord-Brabant gevoegd en ging samen met Teeffelen de gemeente Oijen en Teeffelen vormen.
Van 1894 tot 1993 heeft de Congregatie van de Zusters van Liefde van Schijndel hier een kloostergemeenschap gehad, die zorgde voor het R.K. Lager Onderwijs voor meisjes, evenals voor het instituut voor verstandelijk gehandicapte jongens (tot 1956). In dat vaak verbouwde zorgcentrum St. Josef worden tot op heden nog steeds bejaarden verzorgd.
