Moshe Dayan

Moshe Dayan (20 mei 1915 – 16 oktober 1981) was een Israëlisch militair en staatsman. Zijn handelsmerk was het zwarte ooglapje dat hij droeg voor zijn beschadigde linkeroog.

Moshe Dayan werd geboren in Degania Aleph, een kibboets in het noorden van het toenmailige Britse mandaatgebied Palestina. Hij groeide op in de mosjav Nahalal. Op zijn veertiende werd hij lid van de Haganah, de joodse ondergrondse die nederzettingen moest beschermen tegen Arabische aanvallen. Hij werd onder meer getraind in guerrillatactieken door de fameuze Britse kapitein Orde Wingate, die in de Tweede Wereldoorlog tegen de Japanners in Birma en de Italianen in Ethiopië streed.

In 1939 werd het joodse verzet vogelvrij verklaard. Dayan werd door de Britten gearresteerd. Na twee jaar cel nam hij dienst in het Britse leger en vocht in Libanon tegen de Vichy-Fransen. Bij deze gevechten verloor hij zijn linkeroog.

Tijdens de oorlog die volgde na het uitroepen van de staat Israël in 1948 speelde Dayan een prominente rol als veldcommandant. Een jaar later was hij betrokken bij de onderhandelingen met Jordanië. In oktober 1956 leidde hij als stafchef van het Israëlische leger de Suez-campagne. Een jaar later begon hij een nieuwe carrière in de politiek en werd minister van landbouw onder David Ben-Gurion.

Zijn ster rees vooral na de Zesdaagse Oorlog in juni 1967, toen Dayan inmiddels minister van defensie was. In zes dagen werden de Arabische buurlanden verpletterd. Het Israëlische zelfvertrouwen steeg tot ongekende hoogte. Dat leidde tot de onderschatting van de Arabische vijanden. In 1973 werd Israël verrast door een uitstekend gecoördineerde aanval van Egypte en Syrië. Pas na zware verliezen werden de aanvallers teruggedreven.

Dayan werd na de wapenstilstand fel bekritiseerd. Kort nadat hij bij de begrafenis van een Israëlische soldaat voor moordenaar werd uitgescholden door woedende familieleden van de gesneuvelde militair, stapte hij op als minister. Een paar jaar later speelde hij als minister van buitenlandse zaken nog een belangrijke rol bij de vredesonderhandelingen met Egypte, die leidden tot de Camp David-akkoorden.

Als je vrede wilt, moet je niet met je vrienden praten, maar met je vijanden. zei Dayan.

Na zijn dood door kanker in 1981 doken er berichten op over zijn rol als amateur archeoloog, waarbij hij zo ver ging dat men wel kan spreken over diefstal van archeologische kunstvoorwerpen. Thuis bleek hij een enorme collectie oudheden te bezitten, afkomstig uit illegale opgravingen. Dayan werd tenminste viermaal betrapt met een schep in zijn hand, maar werd wegens zijn invloed nooit vervolgd. In 1968 raakte hij bij een aardverschuiving gewond toen hij in het geniep een oud graf nabij Tel Aviv aan het opgraven was. Het kostte het opperbevel dit keer de nodige moeite de zaak in de doofpot te stoppen.

Dayan schrok er niet voor terug hetgeen hij illegaal had opgegraven met legerhelikopters naar zijn huis te vervoeren. Na zijn dood verkocht zijn weduwe de collectie voor een miljoen dollar aan het Israëlische staatsmuseum.