Maria-Theresia van Spanje
Maria-Theresia van Spanje (Madrid 10 september 1638 – Versailles, 30 juli 1683) was de echtgenote van de Franse vorst Lodewijk XIV, vanaf 1660 tot aan haar dood. In Frankrijk staat ze bekend als Mariè-Thérèse d’Autriche, een verwijzing naar haar Habsburgse afkomst.
Maria-Theresia werd in 1638 geboren als de dochter van de Spaanse vorst Filips IV en zijn gemalin Elisabeth van Frankrijk, ze was dus een infante van Spanje. Haar leven nam in 1660 plots een wending, toen ze door haar vader werd uitgehuwelijkt aan de Franse vorst Lodewijk XIV. Het gearrangeerde huwelijk kwam uit de koker van de Franse kardinaal Mazarin, die het als de bekroning zag van de Vrede van de Pyreneeën (1659) – het verdrag maakte namelijk een einde aan de slepende oorlog tussen Frankrijk en Spanje. In het vredesverdrag werd tevens de bepaling opgenomen dat zowel Maria-Theresia als haar nakomelingen geen aanspraak konden maken op de Spaanse troon, in de hoop een nieuwe oorlog om erfopvolging te voorkomen. Het huwelijk vond op 9 juni 1660 met veel pracht en praal plaats in Saint-Jean-de-Luz.
Het gearrangeerde huwelijk was echter verre van gelukkig. Maria-Theresia had haar echtgenoot pas drie dagen voor de plechtigheid ontmoet op het Fazanteneiland, waar de vredesonderhandelingen plaatsvonden, en sprak amper een woord Frans bij haar aankomst in Versailles. Aan het hof werd ze bovendien het mikpunt van spot: Lodewijk raakte al gauw op zijn echtgenote uitgekeken en gaf de voorkeur aan een reeks maîtresses. Eerst deelde Louise de La Vallière het bed met de vorst, vervolgens Madame de Montespan, die Lodewijk maar liefst zeven kinderen schonk. Tot vernedering van Maria-Theresia deed de koning weinig moeite zijn minnaressen verborgen te houden; zijn affaires speelden zich open en bloot af aan het hof. Het volk sprak spottend van de ‘drie koninginnen’.
Maria-Theresia liet zich echter niet uit het veld slaan; ze onderging de vernedering met opgeheven hoofd, in de wetenschap dat ze moest aanvaarden wat het huwelijk haar bracht. Ze gedroeg zich juist overdreven menslievend, deugdzaam en godsvruchtig. Ook Lodewijk speelde het spel mee door zich achter de hofetiquette te verschuilen. Hij at ’s avonds met haar, sliep met haar en converseerde met haar, alsof zijn maîtresses niet bestonden. Zolang Maria-Theresia geen scène maakte, kon ze wat Lodewijk betreft haar eigen gang gaan. Ze gaf dan ook overdreven grote sommen geld uit aan haar honden en haar zestal dwergen, die geregeld met haar dineerden. La palatine geeft een beeld van haar;
...dat brave mens; ik moest vaak mijn lach inhouden als ik weer eens hoorde" Oh, ik ben gevallen!". Of toen ze naar het theater rende omdat ze schrik had dat er geen plaats meer zou zijn...Jammer van dat Spaanse accent dat ze na 25 jaar nog niet heeft kwijtgespeeld. Onnozel en bekrompen , maar o zo goed... en wat een majesteit heeft dit kleine mollige vrouwtje, dat de hele dag knabbelt en zich volgiet met chocolademelk met kaneel, en ondertussen met haar papegaaien praat...
Desalniettemin besefte Lodewijk dat hij een troonopvolger nodig had. Het echtpaar kreeg ondanks de gespannen relatie toch zes kinderen. Tot verdriet van Maria-Theresia overleden vijf van hen, alleen haar oudste zoon Lodewijk (ook wel Grand Dauphin genoemd) overleefde zijn moeder – hij stierf in 1711, te vroeg om zijn vader op te volgen, die in 1715 overleed. Maria-Theresia schikte zich echter niet volledig in haar lot. In 1664 baarde ze onverwachts een mulattenmeisje. Omdat ze ooit een zwarte page te geschenke had gekregen, waren de geruchten in Versailles niet van de lucht. Artsen bezwoeren Lodewijk dat de ongewone huidskleur was te wijten aan een beknelling tijdens de bevalling, maar toen de kleur weken later nog altijd niet was weggetrokken, liet de vorst heimelijk de page ter dood brengen. Historici betwijfelen echter of deze episode werkelijk heeft plaatsgevonden.
Uiteindelijk schonk Lodewijk op aandringen van zijn maîtresse Madame de Maintenon meer aandacht aan Maria-Theresia. Zijn minnares was namelijk zeer religieus; op aanraden van haar biechtvader spoorde ze Lodewijk aan zijn vrouw niet te verwaarlozen. Maria-Theresia had geen politieke taken. Alleen in 1672 trad ze kortstondig op als regent, toen Lodewijk een militaire campagne in de Nederlanden uitvoerde.
Maria-Theresia stierf plotseling in 1683: een tumor was de doodsoorzaak. Op haar sterfbed uitte ze bedroefd haar laatste woorden: "Sinds ik koningin ben geweest, ben ik slechts één dag gelukkig geweest." Niemand aan het hof die echter wist welke dag ze bedoelde – het leek juist alsof ze geen enkele dag geluk had gekend. Zelfs Lodewijk was nauwelijks geraakt door haar overlijden.
