Kruisverheffing

De Heilige Kruisverheffing is een feest in de liturgie van de Rooms-Katholieke Kerk. Het wordt eveneens gevierd in de Oosterse Orthodoxie. De oorsprong van dit feest ligt in de jaarlijkse viering van de kerkwijding van de basiliek van het Heilig Graf in Jeruzalem, die samenviel met de vondst van het Heilig Kruis door Sint-Helena. De wijding vond plaats op 13 september 335. Deze basiliek staat volgens de overlevering op de plaats waar Christus tussen kruisdood en verrijzenis lag opgebaard.

Gedurende het jaarlijkse kerkwijdingsfeest werd het kruis aan het volk getoond. Volgens de traditie heeft aan dit kruis Jezus geleden. Het kruis is volgens de traditie gevonden door Helena, moeder van Constantijn de Grote, die rond 324 naar Jeruzalem pelgrimeerde. Daar liet zij uitgravingen doen, waarbij ook de grafkelder ontdekt zou zijn. Voor het eerst wordt hierover bericht in 325 door Eusebius van Caesarea. Uit de 4e eeuw stammen ook de verslagen van bisschop Cyrillus van Jeruzalem, Ambrosius van Milaan, Socrates Scholasticus en Theodoretus van Cyrrhus. Uit het jaar 383 is een verslag van de religieuze Egeria bewaard, die een bedevaart naar Jeruzalem maakte.

Op de plaats van de gevonden grafkelder, achter Golgotha, liet Helena de basiliek van het Heilig Graf bouwen. Het kruis werd door Helena gedeeld; een deel bleef in Jeruzalem en twee andere delen schonk zij aan Constantinopel en Rome. De vondst van het heilig kruis leidde vooral vanaf de kruistochten tot een onstuitbare verspreiding van kruis-relieken en daarmee ook tot verspreiding van het feest van de Kruisverheffing. Bovendien heeft de verspreiding van de Cisterciënzers en Trappisten over Europa een rol gespeeld, aangezien in hun spiritualiteit de Kruisverheffing van bijzonder belang is. Het tonen van het kruis als teken van verlossing door Christus, verspreidde zich zo door de hele Kerk. Het wordt jaarlijks gevierd op 14 september.

Rechtstreeks aansluitend op het feest van de Kruisverheffing is de gedachtenis van Onze-Lieve-Vrouw van Smarten, gewijd aan het verdriet en lijden van Maria. Deze gedachtenis is steeds op 15 september.

[bewerk] Viering in de Oosters-Orthodoxe Kerken

Het feest van de Kruisverheffing is één van twaalf grote feesten binnen de Oosterse orthodoxie.

Het wordt echter niet in alle kerken op dezelfde dag gevierd. De zogenaamde "Orthodoxe Kerken - nieuwe stijl" vieren het feest zoals de Rooms-Katholieken op 14 september, de "Orthodoxe Kerken - oude stijl" 13 dagen later namelijk op 27 september. Dit laatste is het geval voor de Kerken van Jeruzalem, Rusland en Servië. Zie ook Gregoriaanse kalender / Juliaanse kalender.

De dag van het feest zelf is een vastendag. Er is een na-feest op de tweede en derde dag (respectievelijk 15 en 16 september of 28 en 29 september)

[bewerk] R.-K. Parochies H. Kruisverheffing

In België en Nederland is het aantal parochies, gewijd aan de H. Kruisverheffing, niet erg talrijk. Volgende plaatsen hebben (of hadden) een Kruisverheffingsparochie:

• België: Beveren (Roeselare), Lampernisse, Lotenhulle en Sint-Lievens-Houtem;
• Nederland: Beesd, Cadier en Keer, Raalte (basiliek), Rotterdam (1995 samengevoegd met parochie Emmausgangers) en Zoeterwoude (1967 samengevoegd met parochie Sint-Jan's Onthoofding).