Klokbekercultuur
De Klokbekercultuur ((de) Glockenbecher-Kultur, (en) Beaker culture), zo genoemd naar het aardewerk waarin een flauwe 'S'-vorm vaag aan een kerkklok doet denken, dateert van ongeveer -2700 tot -2100, dat wil zeggen het late Neolithicum tot aan het begin van de kopertijd en wordt in heel West-Europa aangetroffen. De cultuur is voortgekomen uit de standvoetbekercultuur, ook wel het steenhamervolk genoemd. De term werd voor het eerst door Italiaanse en Tsjechische archeologen gebruikt, maar is voornamelijk door het werk van de Mainzer archeoloog Paul Reinecke gevormd.
Inhoud |
[bewerk] Interpretatie
De interpretatie van de vondsten heeft veel aanleiding tot controverse gegeven. De Engelse archeoloog Vere Gordon Childe zag er een oorlogzuchtig volk in dat zich plunderend over Europa verspreidde, maar deze hypothese verklaart de vondsten van "gemengde" graven niet en is later verworpen. Een andere hypothese zegt dat dit volk zich in Zuidoost-Europa heeft ontwikkeld na contacten met de Andronovocultuur, een nomadisch steppevolk, maar vrij algemeen wordt Nederland en Westfalen gezien als oorsprongsgebied van de klokbekercultuur. Deze interpretatie gaat ervan uit dat de klokbekercultuur als cultuurcomplex is ontstaan uit de bandkeramische cultuur en de touwbekercultuur en dat deze zich door culturele diffusie heeft verspreid.
[bewerk] Oorsprong en verspreiding
De overgang blijkt niet alleen uit vondsten van keramiek, ook de wijze van begraven verandert. In plaats van collectief begraaft men nu de doden individueel, soms met een grafheuvel, soms ook in een ondiepe kuil. De oudste vondsten worden in Noordwest-Europa gedaan, maar tegen het eind van deze cultuurperiode zijn ook vondsten uit Zuid- en Zuidoost-Europa bekend, waar ze zich met de culturen uit de vroege bronstijd schijnen te hebben vermengd.
Gezien de verspreiding in Europa en de vele associaties met artefacten uit "andere" culturen ligt de conclusie voor de hand dat het hier eerder om een cultuurcomplex gaat, dat wil zeggen een geheel van culturele uitingen, dan om een etnische groep. Vondsten van laat twintigste-eeuwse Coca-Cola flesjes in de 41e eeuw in Nederland zouden er tenslotte ook niet op duiden dat we nu allemaal Amerikanen zijn.
[bewerk] Begrafenisgewoonten
De graven worden veelal aangetroffen in een noord-zuid of noordwest-zuidoost oriëntering, met het hoofd in zuidelijke richting in oostelijke richting kijkend. Deze houding zou in verband kunnen staan met een religieus wereldbeeld waarin de Zon of andere hemellichamen een rol speelden, maar deze hypothese is niet algemeen aanvaard. De graven zijn in typische gevallen ongeveer een meter diep en vaak voorzien van grafgiften in de vorm van aardewerk en gereedschappen.
Klokbekercultuurgraven worden vaak bij of samen met vondsten van andere (oudere) culturen zoals bijvoorbeeld de bandkeramische cultuur en de touwbekercultuur gevonden, wat op een zekere continuïteit wijst.
[bewerk] Levenswijze
Terwijl er over de begrafenisgewoonten van de klokbekercultuur relatief veel bekend is, is over hun levenswijze vrij weinig bekend. Dit heeft tot de stelling geleid dat het voornamelijk een (semi)nomadisch herdersvolk was zonder vaste woonplaats. Uit de vondsten van stenen polsbeschermers kan men afleiden dat ze goede boogschutters waren en uit de vele vondsten van geïmporteerde waar blijkt dat ze op grote schaal handel dreven. Tevens was de klokbekercultuur de eerste in Noordwest-Europa die van koperen wapens gebruik maakte.
| Prehistorische cultuur | ||||
| Periode: | Plaats: | Voorganger(s): | Buren: | Opvolger(s): |
| ca. -2700 - ca. -2100 – Neolithicum, kopertijd | West-Europa | touwbekercultuur | ||
