Kas (glastuinbouw)
Een kas is een glazen gebouw om bloemen en groenten te kweken onder gunstige, gecontroleerde omstandigheden. Er zijn verschillende typen kassen die samengevat staand glas genoemd worden. Dit in tegenstelling tot platglas.
Inhoud |
[bewerk] Voor- en nadelen
Het kweken in kassen - dit wordt glastuinbouw genoemd - heeft een aantal grote voordelen boven het kweken in de buitenlucht. In kassen kan men zelf bepalen welke temperatuur het is en hoeveel water en hoeveel licht de planten krijgen. Daardoor kan men beter van tevoren inschatten hoeveel, van welke groente, wanneer klaar is. Daar komt nog eens bij dat men het hele jaar hetzelfde product kan kweken. En men kan in kassen planten of bloemen kweken waar dat normaal niet kan omdat het te koud is.
Het kweken in kassen heeft echter ook nadelen. Daarbij moet vooral gedacht worden aan het milieu. Het kost bijvoorbeeld erg veel energie om een kas dag en nacht warm en verlicht te houden. Daarnaast worden er mest en bestrijdingsmiddelen gebruiken om de planten te laten groeien. Dit is allemaal slecht voor het milieu. Per hoeveelheid geproduceerd product ligt het gebruik van meststoffen, gewasbeschermingsmiddelen / bestrijdingsmiddelen en energie echter lager dan bij de minder beschermde 'onbedekte' buitenteelten.
[bewerk] Cijfers
In Nederland zijn zo'n 9000 gespecialiseerde glastuinbouwbedrijven met in totaal 10.000 ha kassen. In deze glastuinbouw- en aanverwante bedrijven werkten in 1999 zo'n 150.000 mensen. Die produceerden samen voor zo'n 10 miljard gulden (ruim 4,5 miljard euro) aan groente, fruit, planten en bloemen. Bijna 80% daarvan werd geëxporteerd naar het buitenland.
[bewerk] Geschiedenis
Reeds tussen 14 en 37 gebruikte Tiberius Caesar een kas gemaakt van mariaglas (Lapis speculare). In de zestiende eeuw werd door Dodoens genoemd dat kelders en schuren als kassen gebruikt werden, maar eerst in de volgende eeuw komen er de oranjerieën met eenzijdig licht. De eerste ruiten bestonden uit houten roeden, die ongeveer 16 x 25 cm groot waren. Later kwamen er ook grotere ruiten. In de negentiende eeuw kwamen er daar de muurkassen bij met tweezijdig licht, gevolgd door kassen met zadeldak, die geheel uit glas bestonden. Aan het eind van deze eeuw hadden de grootste ruiten de afmetingen 515 x 380 mm, maar de meest gangbare maat was toen 325 x 270 mm. Aan het begin van de twinstigste eeuw waren er ook ruiten van 595 x 485 mm. In Nederland kwamen er eenruiters die 729 x 1404 mm groot waren. De glasmaat is steed groter geworden en in 2006 zijn er ruiten van 1500 x 2140 mm. Naast gewoon glas wordt er ook gehard glas gebruikt.
[bewerk] Nederland
In de 19e eeuw werden in het Westland de droge geestgronden (strandwallen) afgezand en werd het zand op natte veen- en kleigronden gevaren waardoor er een goede ondergrond voor tuinbouw ontstond. Ook omdat er steeds bagger en mest aan de grond toegevoegd werd. Door de matigende invloed van het omringende water, dicht bij de kust (meer zonlicht), de nabijheid van grote bevolkingsconcentraties en innovaties als de kassenbouw, ontstond in het Westland en rond Aalsmeer de grootste concentratie glastuinbouw ter wereld.
De eerste kassen werden rond 1850 gebouwd. Hierin werden druiven gekweekt. Het waren simpele glazen kassen, die aan één kant tegen een muur leunden. Rond 1900 ontstonden de eerste druivenkassen die helemaal van glas waren en werden de kassen voor het eerst verwarmd. Voor die tijd werd voor de teelt van groenten en planten gebruikgemaakt van platglas (eenruiters en Lentse ramen) op platte broeibakken. De eerste warenhuizen werden omstreeks 1940 gebouwd door de eenruiters omhoog te brengen.
Tuinders ontdekten dat ze door teelt in verwarmde kassen met zoveel mogelijk glas meer opbrengst hadden van hun planten. Planten groeien namelijk sneller als ze meer licht krijgen en een constante warme omgeving hebben. Hierdoor konden ook andere producten gekweekt worden. Producten die anders alleen in warme landen groeien.
In het Westland begonnen de eerste glastuinbouwers met het kweken van komkommers onder platglas en druiven onder staandglas (serres). Het Westland is nog steeds een bekend glastuinbouwgebied. Er worden nu vele verschillende soorten groenten, bloemen en planten gekweekt. Een ander bekend glastuinbouw gebied dat ook in die tijd ontstond is Aalsmeer. In Aalsmeer worden voornamelijk potplanten en bloemen gekweekt. Nu zijn er ook belangrijke gebieden rond Venlo en in Zuid-oost Drenthe.
Recente ontwikkelingen (na 2000) zijn o.m. de gesloten kas, ook wel bekend als 'de kas als energiebron' en drijvende kassen, die in waterborgings/ -overloopgebieden kunnen worden gebruikt.
[bewerk] Milieuproblemen
[bewerk] Energiegebruik en broeikaseffect
Kassen moeten dag en nacht warm worden gehouden, en sommige planten moeten zelfs dag en nacht licht hebben. Dit kost veel energie. Voor de teelt van 2 kilo tomaten is ongeveer 1 kubieke meter aardgas benodigd. De Nederlandse tuinbouw gebruikt bijna tien procent van het totale Nederlandse gasverbruik.
Daar komt nog eens bij dat bij het gebruik van aardgas broeikasgassen vrijkomen. Die broeikasgassen zijn verantwoordelijk voor het zogeheten broeikaseffect.
Bij veel groentekwekers (ook de tomatenkwekers) wordt echter dit broeikasgas (CO2) direct weer gebruikt voor de teelt. Planten groeien doormiddel van het zogenaamde fotosynthese proces. Dit wil zeggen dat de bladgroenkorrels van de planten uit zonlicht, warmte, water en CO2 suikers maakt. Deze suikers gebruikt de plant weer om te groeien. Uit testen is gebleken dat door het verhogen van het CO2 gehalte de opbrengst stijgt. Menig tuinder koopt tegenwoordig zelfs vloeibaar CO2 in om het CO2-gehalte in zijn kassen te verhogen om zo tot een hogere opbrengst te komen.
[bewerk] Meststoffen
Planten hebben meststoffen nodig om te groeien. Tuinders geven die dan ook aan hun planten. Maar die planten kunnen maar een beperkte hoeveelheid meststof opnemen. Als de tuinder ze meer dan die hoeveelheid geeft, komen de meststoffen in de natuur terecht. En dan is er een milieuprobleem. Want sommige wilde planten nemen heel gemakkelijk meststoffen op. Door de meststoffen kunnen deze planten dan extra hard groeien en verdringen ze andere soorten. Allerlei wilde planten verdwijnen op die manier.
Ook komen de meststoffen in het water terecht. Het water waar vissen in leven, maar ook het water waar later drinkwater van gemaakt wordt. Dit is niet erg gezond.
Daarom wordt nu overwegend niet meer in de grond, maar bovenop de grond in substraat geteeld en wordt het water ,met de daarin opgeloste meststoffen, in recirculerende systemen steeds hergebruikt. Meststoffen komen daardoor niet meer in het oppervlaktewater terecht en de kwaliteit ervan is daardoor de laatste jaren sterk verbeterd.
[bewerk] Beschermingsmiddelen
Gewasbeschermingsmiddelen worden gebruikt om de gewassen te beschermen tegen insecten, schimmels en bacteriën. Helaas blijven ook deze middelen niet in de kas, maar komen ze in het milieu terecht. Gewasbeschermingsmiddelen zorgen daar voor vrijwel dezelfde problemen als meststoffen. Ze bestrijden de insecten ook in de natuur, hoewel dat helemaal niet de bedoeling is. Of ze kunnen zich ophopen in dieren zoals vissen, hoger in de voedselketen, en ook daar zijn ze giftig. En is er bij consumenten de vrees dat de middelen op bijvoorbeeld groente blijven zitten. Waardoor we ze uiteindelijk ook zelf eten.
Daarom worden er nu, bijna geen gewasbeschermingsmiddelen meer gebruikt en worden bijna alleen nog biologische bestrijdingsmiddelen en resistente rassen ingezet. Hiernaast worden in steeds meer kassen de ramen met gaas afgehangen, waardoor het voor schadelijke insecten (bijna) niet meer mogelijk is binnen te komen. Ook hierdoor is het gebruik van chemische middelen de afgelopen jaren sterk afgenomen.
[bewerk] Lichtvervuiling
De in de glastuinbouw toegepaste assimilatieverlichting vormt één van de grootste bronnen van lichtvervuiling. Het dag- en nachtritme van de natuur in de buurt van glastuinbouw raakt verstoord. Ook is lichtvervuiling hinderlijk voor astronomische waarneming. Om deze lichtvervuiling tegen te gaan, is wetgeving in het leven geroepen die de belichtende telers verplicht dichte schermen te gebruiken waardoor de lichtvervuiling deels teruggedrongen wordt.
[bewerk] Glastuinbouw, milieu en politiek
Om de milieuschade van de glastuinbouw te verminderen, is in Nederland het Convenant Glastuinbouw en Milieu in 1997 ingesteld. Ook andere milieumaatregelen worden genomen, en het gebruik van biologische bestrijding wordt aangemoedigd.
De Nederlandse overheid wil dat de glastuinders milieuvriendelijker gaan werken, maar tegelijkertijd ook winst blijven maken. Om zowel aan het milieu als aan de economische kant te kunnen werken wordt een verandering (herstructurering) van de glastuinbouw nodig geacht. Er moeten nieuwe kassen komen, waarin milieuvriendelijker, maar ook efficiënter geproduceerd kan worden. Ook de gebieden waarin de kassen staan, moeten aangepast worden. En er moeten nieuwe gebieden komen, zodat de oude gebieden minder vol worden en ook daar ruimte ontstaat voor een milieuvriendelijker werkwijze.
Het ministerie van LNV heeft de 'Regeling structuurverbetering glastuinbouwbedrijven' gemaakt. Door deze regeling kan een tuinder bijvoorbeeld subsidie krijgen als hij zijn kas afbreekt en zijn land verkoopt aan de buurman die zijn bedrijf wil verbeteren. Ook kan een tuinder subsidie krijgen als hij een oude kas vervangt door een nieuwe, milieuvriendelijke kas.
Een belangrijk onderdeel van de herstructurering is het moderniseren van de glastuinbouwgebieden. Een groot deel van deze gebieden is verouderd. De wegen, de water- en de energievoorziening voldoen niet meer. Daarom moeten de bestaande gebieden opnieuw worden ingedeeld. Daarnaast moeten er nieuwe gebieden aangelegd worden. Het is de bedoeling dat er in 2002 in totaal 400 hectare aan nieuw kassengebied is (dat is een gebied van 2 bij 2 km).
[bewerk] Areaalontwikkeling staandglas
| jaar | ha |
| 1940 | 2113 |
| 1946 | 1883 |
| 1950 | 2330 |
| 1956 | 3195 |
| 1960 | 4017 |
| 1965 | 5114 |
| 1970 | 7235 |
| 1975 | 7905 |
| 1980 | 8760 |
| 1985 | 8970 |
| 1990 | 9770 |
| 1995 | 10.155 |
| 2000 | 10.490 |
| 2003 | 10.470 |
| 2004 | 10.460 |
| 2005 | 10.495 |
Tijdens de Tweede Wereldoorlog is het areaal teruggelopen om daarna weer uit te breiden.
[bewerk] Zie ook
- http://www.glastuinbouw.nl/ glastuinbouw.nl]
- Geweldige site met meer informatie
- Kom in de Kas
| Bron(nen): |
|
Grote delen van deze pagina zijn met toestemming overgenomen van de brochure "In de kas" van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. |
