Joris Ivens

Joris Ivens (Nijmegen, 18 november 1898 – Parijs, 28 juni 1989) was een Nederlands filmregisseur en filmmaker, met name gericht op documentaires. Hij was lange tijd omstreden vanwege zijn film ter ondersteuning van de onafhankelijkheidsbeweging in Indonesië.

Ivens werd bekend met avant-garde documentaires als De brug (1928) (over De Hef in Rotterdam), Regen (1929) en Zuiderzee (1930), waarin hij experimenteerde met bewegingen en ritmes. Hij behoorde tot de voormannen van de internationale filmavant-garde van die jaren. Later raakte hij steeds meer geïnteresseerd in sociale kwesties en werd hij overtuigd communist. Hij maakte onder meer films over een mijnwerkersstaking in België (Borinage, 1934), over de Spaanse burgeroorlog (Spaanse aarde, 1937) en over de strijd die China voerde tegen Japanse bezetting (De vierhonderd miljoen, 1939). Tijdens de Tweede Wereldoorlog maakte hij diverse films in de Verenigde Staten, waaronder Power and the Land (1941) voor het Amerikaanse ministerie van landbouw en Action Stations! (1943) voor de Canadese marine.

Ivens heeft zijn talent meerdere malen in dienst gesteld van totalitaire regimes. In 1931 vertrok hij naar de Sovjet-Unie om voor het bewind van Stalin de propagandafilm Het lied van de helden te maken, over de bouw van de nieuwe stad Magnitogorsk in de Oeral. Bij het maken van deze film maakte Ivens op grote schaal gebruik van dwangarbeiders uit naburige strafkampen, veelal slachtoffers van Stalins collectivering van de landbouw. Ivens zou deze dwangarbeiders later als 'onkruid' betitelen. . Ook het Maoistische China heeft Ivens gediend; in 1976 voltooide hij Hoe Yukong de bergen verzette, een film waarin Mao's Culturele Revolutie wordt verheerlijkt. Ter verdediging van Ivens wordt wel gesteld dat hij een wat naïeve man was. Critici vergelijken hem echter wel eens met Leni Riefenstahl, eveneens een getalenteerd filmmaker, die Hitler diende.

Ivens werd 'persona non grata' in zijn geboorteland nadat hij in Australië een film maakte ter ondersteuning van de onafhankelijkheidsbeweging in Indonesië. Zijn aanvaring met de koloniale autoriteiten bij het maken van de film Indonesia calling leidde ertoe dat hij van 1948 tot 1957 verplicht werd elke drie of vier maanden zijn paspoort opnieuw te laten verlengen. Een handelwijze waarvoor de Nederlandse Staat in 1985 haar verontschuldigingen heeft aangeboden. Ivens' werk voor Stalin en Mao is daarentegen in Nederland nooit erg omstreden geweest.

Vanwege zijn cinematografische verdiensten wordt hij nog jaarlijks op het documentairefestival IDFA geëerd, met de uitreiking van de Joris Ivens Award.

[bewerk] Literatuur

• Hans Schoots, Gevaarlijk leven, een biografie van Joris Ivens. Amsterdam 1995.
  
• André Stufkens e.a., Rondom Joris Ivens, wereldcineast. Nijmegen 1989.
  
• Joris Ivens en Robert Destanque, Aan welke kant en in welk heelal (dit zijn de memoires van Ivens). Amsterdam 1983.

[bewerk] Externe links

• Europese stichting Joris Ivens
• Website Hans Schoots, bevat een aantal artikelen over Joris Ivens