Jan Vanderheyden

Jan Vanderheyden (Antwerpen, 10 oktober 1890 - aldaar, 27 maart 1961) speelde in de jaren 1920 tot 1960 een belangrijke rol in de Belgische (Vlaamse) filmgeschiedenis als verdeler van films, regisseur, scenarist en producer. Met zijn productiehuis "Jan Vanderheyden-Film p.v.b.a." lag hij aan de basis van de eerste regelmatige filmproductie in Vlaanderen. Naast enkele documentaires draaide hij toch vooral Vlaamse volksfilms of komedies. Jan Vanderheyden werkte veel samen met Edith Kiel en met bekende Antwerpse en Brusselse acteurs.

[bewerk] Carrière

Jan Vanderheyden begon zijn carrière in de commerciële filmdistributie in 1916 bij Pathé. In 1922 is hij gedelegeerd-bestuurder van Soleil Levant films die toen vooral Amerikaanse en Britse films verdeelde in België. Vanaf 1925 - de firma heet dan International Film Distributors - kocht hij ook Duitse films aan voor distributie op de Belgische markt. Daarmee ontstond de samenwerking met Edith Kiel.

In 1934 richt hij zijn eigen productiehuis op Jan Vanderheyden-Film p.v.b.a.. Hiermee begint hij aan een reeks van (voornamelijk) volksfilms met de bekendste acteurs van toen, die zowel actief waren in het lichtere revue-genre als in het ernstigere theaterwerk. Voor de muziek deed hij vooral een beroep op componisten zoals Renaat Veremans, Rudolf Perak, Johan A. Zwijsen, en Gerard Horens.

Vanderheyden was voorzitter van de Belgische Syndikale Kamer van de Kinematografie toen de oorlog begon. De hele filmsector werd toen geherstructureerd en onderworpen aan strikte controle van de Propaganda-Abteilung Belgien. Als enige officiële orgaan waaraan ook een productiegroep werd toegevoegd bleef de Filmgilde, waarvan Vanderheyden voorzitter werd. In 1948 werd hij daarom voor "economische collaboratie" veroordeeld tot 13 jaar gevangenis, maar hij kwam wel al vrij in 1951.

Vanderheyden bleef vooral bekend omdat hij zeer snel (en commercieel) wist in te spelen op de komst van de geluidsfilm. Zijn eerste en meteen ook zijn bekendste en meest populaire film werd De Witte, uitgebracht in 1934 en met Jef Bruyninckx in de hoofdrol. Deze film wordt in het algemeen ook als de eerste Nederlandstalige langspeelfilm in België erkend, waarbij de klank volgens de nieuwste technieken rechtstreeks met een klankspoor op de pellicule kon worden opgenomen (De eerste Nederlandstalige klankfilm is Meisjes in Vrijheid van Fritz Kramp eveneens uit 1934, maar geen langspeelfilm).

Vanaf 1939 filmt Vanderheyden in zijn eigen studio in de Pyckestraat in Antwerpen. Omwille van haar Duitse achtergrond, vertrekken Vanderheyden en Edith Kiel bij de bevrijding naar Berlijn, waar ze tot 1948 in Amerikaanse dienst werken. Bij hun terugkomst in België bleek zijn studio ontmanteld. Na zijn vrijlating richtte hij in 1952 met Edith Kiel de Antwerpse Filmonderneming AFO op. Zelf blijft hij nu meer op de achtergrond als producent voor de films van Kiel, die in de jaren 1950 de reeks van volksfilms en komedies verderzet tot aan de dood van Vanderheyden in 1961.

[bewerk] Belangrijkste films

Jan Vanderheyden wordt vermeld als regisseur van volgende films :

• De Witte (1934)
• Alleen voor u (1935)
• Uilenspiegel leeft nog (1935)
• De wonderdoktoor (1936)
• Havenmuziek (1937)
• Drie flinke kerels (1938)
• Een engel van een man (1939)
• Met de helm geboren (1939)
• Janssens tegen Peeters (1940)
• Wit is troef (1940)
• Janssens en Peeters dikke vrienden (1940)
• Veel geluk Monica (1941)
• Antoon de Flierefluiter (1942)